Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αρχικά, κατά τη διάρκεια της επανάστασης των Κυπρίων κατά των Περσών υπό τον Ονήσιλο της Σαλαμίνος, που ήταν σχεδόν ταυτόχρονη με την επανάσταση των Ιώνων (499/8 π.Χ.), το Κίτιον δεν φαίνεται να τήρησε εχθρική προς τους επαναστάτες στάση γιατί στις πηγές αναφέρεται ότι όλοι οι Κύπριοι είχαν πάρει μέρος στην εξέγερση πλην των Αμαθουσίων. Από την άλλη όμως, το Κίτιον δεν διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην επανάσταση, στην οποία πρωταγωνίστησαν η Σαλαμίς και οι Σόλοι, δυο κυπριακές πόλεις που απετέλεσαν προπύργια του Ελληνισμού. Φαίνεται ακόμη ότι και η Παλαίπαφος είχε αντισταθεί γενναία σε περσική πολιορκία.

Δεν γνωρίζουμε τη στάση που είχε τηρήσει το Κίτιον κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων Ελλήνων, πριν από την αποστολή του Κίμωνος, γι’ απελευθέρωση της Κύπρου (Παυσανίας, το 47-8 π.Χ. με περισσότερα από 50 πλοία, Χαριτιμήδης, το 459 π.Χ. με 200 πλοία). Κατά τη διάρκεια όμως της αποστολής του Κίμωνος, με 200 πλοία την άνοιξη του 449 π.Χ., το Κίτιον αντιστάθηκε πεισματικά στους Αθηναίους και πολιορκήθηκε απ' αυτούς. Ο Κίμων πέθανε στο Κίτιον, αργότερα όμως η πόλη αυτή τον τίμησε με κενοτάφιο ύστερα από χρησμό που είχε δοθεί στους Κιτιείς.

Βλέπε λήμμα: Κίμωνας

Η απώλεια του Κίμωνος αφενός, που σήμανε το τέλος της εκστρατείας των Αθηναίων στην Κύπρο, και η ειρήνη του Καλλία (449 π.Χ.) αφετέρου, ενίσχυσαν την περσική κυριαρχία στην Κύπρο αλλά ευνόησαν και τους Φοίνικες του Κιτίου που κατόρθωσαν σύντομα να επεκτείνουν την κυριαρχία τους και πάνω στην ίδια τη Σαλαμίνα, πιθανότατα με την υποστήριξη των Περσών. Ο Έλληνας βασιλιάς της Σαλαμίνος Ευάνθης εκθρονίστηκε και αντικαταστάθηκε από τον Φοίνικα Αβδήμονα. Κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη, ο Αβδήμων καταγόταν από την Τύρο και διέμενε στο Κίτιον, ενώ κατά τον Θεόπομπο, ήταν Κιτιέας. Ο Ισοκράτης μνημονεύει τον Αβδήμονα σαν «ένα των δυναστευόντων τη Σαλαμίνα» και κάνει λόγο για «εκβαρβάρωση» της πόλης κατά την εποχή αυτή. Τον Αβδήμονα κατόρθωσε να εκδιώξει το 411 π. Χ. ο Ευαγόρας Α' , που ανήλθε τότε στον θρόνο της Σαλαμίνος, πιθανώς με κάποια βοήθεια από την Αθήνα.

Μόλις ο Ευαγόρας σταθεροποιήθηκε στο θρόνο της Σαλαμίνος, προσπάθησε να υλοποιήσει τους στόχους του που πρόβλεπαν τη συνένωση ολόκληρης της Κύπρου σ' ένα βασίλειο υπό την εξουσία του θρόνου της Σαλαμίνος και την απαλλαγή από τον περσικό ζυγό. Οι στενές σχέσεις που ο Ευαγόρας συνήψε με την Αθήνα, ευνοούσαν τα σχέδιά του. Ωστόσο στην Κύπρο η κυριότερη αντίδραση κατά των σχεδίων του προήλθε από τις πόλεις Κίτιον, Αμαθούντα και Σόλους. Ο Ευαγόρας θέλησε να υποτάξει βίαια τις πόλεις αυτές και σ' ό,τι αφορά το Κίτιον, ως κάποιο βαθμό φαίνεται ότι το είχε πετύχει. Πιθανώς μάλιστα να είχε κατορθώσει ν' αντικαταστήσει τον Φοίνικα βασιλιά του Κιτίου Μελκιάθωνα. Το Κίτιον, η Αμαθούς και οι Σόλοι αναγκάστηκαν να ζητήσουν με απεσταλμένους τους (το 391 π.Χ.), τη βοήθεια του βασιλιά των Περσών Αρταξέρξη Β' προς απόκρουση των πιέσεων του Ευαγόρα, που αυτή την εποχή ενισχύθηκε και από την Αθήνα με στρατιωτική δύναμη υπό τον Χαβρία. Ωστόσο η υπογραφή της Ανταλκιδείου ειρήνης (το 386 π.Χ.) που πρόβλεπε παραμονή της Κύπρου υπό περσική κυριαρχία, στέρησε τον Ευαγόρα της αθηναϊκής συνδρομής κι έπληξε τις προσπάθειές του.

Με τις δικές του δυνάμεις και με βοήθεια που εξασφάλισε από την Αίγυπτο, ο Ευαγόρας συνέχισε τον αγώνα του κατά των Περσών, τις δυνάμεις των οποίων αντιμετώπισε στο Κίτιον το 381 π.Χ. Στην αρχή είχε επιτυχίες, νικήθηκε όμως από τους Πέρσες σε ναυμαχία στ' ανοικτά του Κιτίου, χάνοντας και το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του. Λίγο αργότερα (380/79 π.Χ.) αναγκάστηκε να κλείσει ειρήνη με τους Πέρσες. Για μια ακόμη φορά η φοινικική δυναστεία του Κιτίου επιβλήθηκε.

Τριάντα περίπου χρόνια αργότερα, το 351 π.Χ., η Κύπρος επαναστάτησε και πάλι κατά των Περσών, ακολουθώντας το παράδειγμα της Αιγύπτου και της Φοινίκης. Στην επανάσταση αυτή μετείχαν και τα εννέα κυπριακά βασίλεια, περιλαμβανομένου του Κιτίου που ακολούθησε την εξέγερση αφού στον αντιπερσικό αγώνα μετείχε και η Φοινίκη από την οποία επηρεαζόταν. Οι Πέρσες έστειλαν στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο, υπό τον Αθηναίο στρατηγό Φωκίωνα, που σχετικά εύκολα κατέπνιξαν το κίνημα.

Η οριστική απαλλαγή της Κύπρου από την περσική κυριαρχία ήλθε με τη θυελλώδη επέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά των Περσών. Μετά τις πρώτες νικηφόρες συγκρούσεις του Μακεδόνα στρατηλάτη, ιδίως δε μετά τη νίκη του στην Ισσό (332 π.Χ.) οι Κύπριοι βασιλείς σπεύδουν να συμμαχήσουν μαζί του και να του προσφέρουν τη βοήθειά τους. Ακόμη κι ο Φοίνικας βασιλιάς του Κιτίου Πουμιάθων προσπάθησε να κερδίσει την εύνοια του Αλεξάνδρου στέλνοντάς του δώρο ένα εξαίρετης τέχνης σπαθί, περιγραφή του οποίου μας δίνει ο Πλούταρχος.

Η ενέργεια αυτή του Πουμιάθωνος έγινε παρά το ότι επόμενος στόχος του Αλεξάνδρου ήταν η ίδια η φοινικική Τύρος που αλώθηκε με σημαντική συμβολή των Κυπρίων.

Ο Αλέξανδρος, ανυπομονώντας να συνεχίσει την πορεία του προς την Ανατολή και να καταλύσει την αχανή Περσική αυτοκρατορία, δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την Κύπρο και οι βασιλιάδες του νησιού διατήρησαν τους θρόνους και τις εξουσίες τους. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) η Κύπρος βρέθηκε στο μέσο των διενέξεων μερικών από τους Επιγόνους, ιδίως δε στο μέσο της διαμάχης του Πτολεμαίου Α' και του Αντιγόνου. Το Κίτιον, η Λάπηθος, η Κερύνεια και το Μάριον τάχθηκαν τότε με το μέρος του Αντιγόνου, ενώ η Σαλαμίς, η Πάφος, η Αμαθούς και οι Σόλοι υποστήριξαν τον Πτολεμαίο. Ο τελευταίος έστειλε στρατιωτική δύναμη στο νησί που κατέ λαβε εύκολα τη Λάπηθο και την Κερύνεια, έφερε με το μέρος του το Μάριον και πολιόρκησε το Κίτιον. Ο βασιλιάς του Κιτίου Πουμιάθων, που θέλησε να παραμείνει αυτόνομος (έκοβε μάλιστα και δικά του χρυσά νομίσματα, τουλάχιστον μέχρι το 316/5 π.Χ.), αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει. Λίγο αργότερα όμως, το 312 π.Χ., φαίνεται ότι αποκατέστησε πάλι επαφή με τον Αντίγονο, οπότε ο Πτολεμαίος κινήθηκε ξανά εναντίον του, υπέταξε οριστικά την πόλη και σκότωσε τον Πουμιάθωνα. Με τον θάνατό του, τερματίστηκε η φοινικική εξουσία στο Κίτιον. Ταυτόχρονα ο Πτολεμαίος κατάργησε τα κυπριακά βασίλεια και η Κύπρος εντάχθηκε, ως ενιαίος χώρος, στο κράτος του που είχε έδρα την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια