Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Κερύνεια υπήρξε κατά βάση γεωργική επαρχία, όμως λίγα χρόνια πριν από την τουρκική εισβολή ο τουρισμός άρχισε να κάνει έντονα αισθητή την παρουσία του στην όλη οικονομική της ανάπτυξη.

Βασικά στοιχεία διακατοχής της γης: Τα στοιχεία που αφορούν τη διακατοχή της γης στην επαρχία Κερύνειας προέρχονται από την απογραφή του 1946. Σύμφωνα με την απογραφή αυτή, η καλλιεργούμενη έκταση ανερχόταν στα 32.498 εκτάρια γης, ενώ οι καλλιεργητές ήταν 3.918. Εξάλλου, το 80,3% της καλλιεργούμενης γης ετύγχανε εκμετάλλευσης από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες, το 14% ενοικιαζόταν και το 5,7% ετύγχανε εκμετάλλευσης με κάποιο είδος συνεταιρισμού. Η μέση έκταση κλήρου ήταν 8,3 εκτάρια, το μέσο μέγεθος τεμαχίου 6,2 και ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά καλλιεργητή 10. Ωστόσο τα στοιχεία διακατοχής γης ποικίλλουν κατά χωριό. Έτσι η μέση έκταση κλήρου στο χωριό Κιομουρτσιού ήταν μόλις 0,4 εκτάρια, στον Καραβά 3,7, στο Σύσκληπο 6,9, στο Πάνω Δίκωμο 9,1, στην Κερύνεια 13,4, στη Μύρτου 24,2 και στον Κουτσοβέντη 35,2. Επίσης ενώ για ολόκληρη την επαρχία ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά κλήρο ήταν 10, στο χωριό Καραβάς ήταν 2, στο Αγριδάκι 9, στην Όρκα 10, στην Μύρτου 15, στον Άγιο Αμβρόσιο 18,2, στους Μότιδες 20 και στην Τράπεζα 71,1.

Η μέση έκταση γεωργικού κλήρου και ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά γεωργικό κλήρο στους οικισμούς της επαρχίας είχε, σύμφωνα με την απογραφή του 1946, ως ακολούθως:

Καλλιέργειες: Οι κύριες καλλιέργειες της επαρχίας Κερύνειας, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, έχουν ως ακολούθως:

ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΕΣ

Οι αρδευόμενες εκτάσεις της επαρχίας βρίσκονταν κυρίως στη διοικητική έκταση των χωριών Λάπηθος, Καραβάς, Βασίλεια, Κορμακίτης, Άγιος Γεώργιος, Θέρμια, Άγιος Αμβρόσιος, Άγιος Επίκτητος, Ελιά, Πέλλα Παΐς, Τριμίθθι, Καλογραία, Χάρτζια και Καζάφανι, καθώς και στην πόλη της Κερύνειας.

α) Εσπεριδοειδή: Οι καλλιέργειες των εσπεριδοειδών καταλάμβαναν ένα μεγάλο μέρος των αρδευόμενων εκτάσεων. Κατά την απογραφή εσπεριδοειδών του 1966, στην επαρχία Κερύνειας καλλιεργούνταν με εσπεριδοειδή 851 εκτάρια γης, που ανήκαν σε 1.301 καλλιεργητές. Από αυτά, τα 709 εκτάρια καλλιεργούνταν με λεμονιές, τα 86 εκτάρια με κιτρομηλιές, τα 39 εκτάρια με πορτοκαλιές και τα υπόλοιπα 17 εκτάρια με άλλα εσπεριδοειδή. Στα χωριά Λάπηθος και Καραβάς βρίσκονταν τα 55% περίπου των εσπεριδοειδών της επαρχίας. Εσπεριδοειδή καλλιεργούνταν επίσης στην πόλη της Κερύνειας, καθώς και στα χωριά Άγιος Γεώργιος, Βασίλεια, Άγιος Επίκτητος, Πέλλα Παΐς, Αγία Ειρήνη, Κορμακίτης, Καζάφανι, Ελιά και Τριμίθθι.

β) Φυλλοβόλα οπωροφόρα δέντρα: Το 1971 κατεγράφησαν στην επαρχία Κερύνειας 249 εκτάρια φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων, τα οποία ανήκαν σε 573 καλλιεργητές. Τα κυριότερα από τα δέντρα αυτά ήταν οι χρυσομηλιές, οι αμυγδαλιές (ξηρική καλλιέργεια), οι ροδακινιές, οι αχλαδιές, οι δαμασκηνιές και οι ροδιές. Τα φυλλοβόλα δέντρα βρίσκονταν κυρίως στα χωριά Άγιος Αμβρόσιος, Καλογραία, Χάρτζια, Αγίρτα, Άγιος Επίκτητος, Λάπηθος, Βουνό και Αγία Ειρήνη. Στα υπόλοιπα χωριά της επαρχίας είτε απουσίαζαν τα φυλλοβόλα δέντρα, είτε καλλιεργούνταν σε μικρές εκτάσεις γης.

γ) Λαχανικά: Τα λαχανικά καλλιεργούνταν σε μικρές αρδευόμενες εκτάσεις της πόλης της Κερύνειας καθώς και των χωριών Λάπηθος, Καραβάς, Βασίλεια, Καράκουμι, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Επίκτητος, Μύρτου και Κορμακίτης. Τα κυριότερα προϊόντα ήταν οι ντομάτες, τα αγγουράκια, τα κρεμμύδια, τα καρπούζια, τα πεπόνια κλπ.

ΞΗΡΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

α) Αμπέλια: Η αμπελοκαλλιέργεια ήταν σχεδόν ανύπαρκτη και περιοριζόταν σε πολύ μικρές εκτάσεις γης των χωριών Λάρνακας Λαπήθου (17 εκτάρια), Πάνω Δίκωμο (6 εκτάρια), Σύσκληπος (4 εκτάρια), Αγία Ειρήνη (4 εκτάρια), Αγριδάκι (4 εκτάρια) και Αγίρτα (2 εκτάρια). Η συνολική έκταση των αμπελιών της επαρχίας ήταν, με βάση την καταγραφή αμπελώνων του 1971, μόνο 48 εκτάρια.

β) Σιτηρά: Σύμφωνα με την απογραφή σιτηρών του 1971 -1972, στην επαρχία Κερύνειας καλλιεργούνταν 8.452 εκτάρια γης με σιτηρά, που ανήκαν σε 1.255 καλλιεργητές (1.066 Ελληνοκύπριοι και 189 Τουρκοκύπριοι). Στην έκταση των σιτηρών περιλαμβάνονταν 5.652 εκτάρια σιταριού και 2.800 εκτάρια κριθαριού. Τα σιτηρά καλλιεργούνταν στην παράκτια πεδιάδα της Κερύνειας, όπου συγκαλλιεργούντο με ελιές και χαρουπιές, στην περιοχή του χωριού Κορμακίτης και στην πεδινή έκταση μεταξύ των χωριών Καρπασία και Κάτω Δίκωμο.

γ) Νομευτικά φυτά: Με βάση τη νεότερη διαθέσιμη απογραφή (1971 - 1972), στην επαρχία Κερύνειας καλλιεργούνταν 2.907 εκτάρια γης με νομευτικά φυτά. Από αυτά, τα 70% καλλιεργούνταν από Ελληνοκυπρίους καλλιεργητές και τα 30% από Τουρκοκυπρίους.

δ) Ελιές: Βρίσκονται στην παράκτια πεδιάδα της Κερύνειας και στις βόρειες παρυφές του Πενταδάκτυλου, είτε σε ήρεμη είτε σε άγρια μορφή. Συνήθως συγκαλλιεργούνται με χαρουπιές ή και με σιτηρά.

ε) Χαρουπιές: Απαντώνται σε μεγάλες συμπαγείς εκτάσεις γης, συχνά μαζί με ελιές, στην περιοχή των χωριών Άγιος Αμβρόσιος, Άγιος Επίκτητος, Πέλλα Πάις, Καραβάς, Όρκα, Αγίρτα, Βουνό, Συγχαρί και Κουτσοβέντης. Στην παράκτια πεδιάδα της Κερύνειας συγκαλλιεργούνται επίσης με ελιές και σιτηρά.

στ) Αμυγδαλιές: Σύμφωνα με την καταγραφή φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων (1971), στην επαρχία Κερύνειας υπήρχαν γύρω στις 12.500 αμυγδαλιές, που οι περισσότερες βρίσκονταν στα χωριά Βουνό, Άγιος Επίκτητος, Λάπηθος, Συγχαρί, Καραβάς, Φτέρυχα, Καζάφανι, Κάτω Δίκωμο, Άγιος Ερμόλαος και Κουτσοβέντης.