Καρακιόζης
Ο Καρακιόζης στην Κύπρο
Ο Καρακιόζης εισήχθη στην Κύπρο σχετικά πρόσφατα. Γράφει γύρω από το θέμα αυτό ο Στίλπων Κυριακίδης (Λαογραφία, Η', 1921, σ. 280): ...Εἶναι περίεργον ὅτι εἰς τήν Ἥπειρον, τήν Μακεδονίαν, τήν Θράκην, τήν Σμύρνην, τήν Κρήτην καί τήν Κύπρον εἶναι ἄγνωστος ὁ ἑλληνικός Καραγκιόζης, ἀγνοῶ δέ ἄν εἶναι ἐπίσης ἄγνωστος καί εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν. Μόλις κατά τά τελευταῖα ἔτη, μετά τήν ἀπελευθέρωσιν τῶν μερῶν τούτων, διαδίδεται ἀπό καραγκιοζοπαίκτας τῆς παλαιᾶς Ἑλλάδος, εἰς τήν ὁποίαν κέντρον καλλιεργείας τοῦ Καραγκιόζη εἶναι αἱ Ἀθῆναι...
Όπως υποστηρίζει σε σχετική έρευνά του ο δρ Κ.Γ. Γιαγκουλλής (Η Τέχνη του Καραγκιόζη στην Κύπρο και τα Απομνημονεύματα του Χριστόδουλου Πάφιου, Λευκωσία, 1982), η τέχνη του Καρακιόζη ήλθε στην Κύπρο από την Ελλάδα στις αρχές του 20ού αιώνα, με δυο κανάλια: α) Με Ελλαδίτες καραγκιοζοπαίκτες που έρχονταν στην Κύπρο κι έδιναν παραστάσεις σε πόλεις και χωριά, καθώς επίσης, σε ακόμη παλαιότερα χρόνια, παραστάσεις Φασουλή και ταχυδακτυλουργικών δεξιοτήτων, β) Με Κυπρίους που είχαν μαθητεύσει σε καραγκιοζοπαίκτες στην Ελλάδα.
Λίγοι καραγκιοζοπαίκτες από την Τουρκία έρχονταν επίσης στην Κύπρο, όπου κι έδιναν παραστάσεις στα τούρκικα, σε συνοικίες Τουρκοκυπρίων.
Κατά τον Κ.Γ. Γιαγκουλλή (ό.π.π.,σ. 11) ένας από τους πρώτους Ελλαδίτες καραγκιοζοπαίκτες που ήλθαν στην Κύπρο ήταν ο Γεράσιμος Κεφαλλονίτης* που, κατά τον ίδιο ερευνητή, μπορεί να θεωρηθεί ο πατέρας του κυπριακού Καρακιόζη. Ήλθε στο νησί στις αρχές του 20ού αιώνα, εγκαταστάθηκε εδώ όπου δημιούργησε οικογένεια κι έδινε παραστάσεις για 30 χρόνια. Πέθανε το 1936, σε ηλικία 80 περίπου χρόνων. Για τον Γεράσιμο και τις παραστάσεις του στη Λεμεσό γράφει και η Αγνή Μιχαηλίδη (Λεμεσός, ἡ παλιά πολιτεία, Λευκωσία, 1981, σσ. 238 - 9), ενώ ο Σ.Σ. Μαρκίδης («Μιά πραγματεία γιά τόν Καρακιόζη», Νέα Εποχή, αρ. 8, σ. 44) γράφει ότι ο Γεράσιμος είχε έλθει στην Κύπρο λίγο υστερότερα από ένα άλλο Ελλαδίτη καραγκιοζοπαίκτη, τον Χαρίλαο (Πετρόπουλο) που είχε έλθει κατά το 1910/11. Στον Γεράσιμο Κεφαλλονίτη αναφέρεται κι ο γνωστός Έλληνας καραγκιοζοπαίκτης Σ. Σπαθάρης (Ἀπομνημονεύματα καί ἡ τέχνη τοῦ Καραγκιόζη, Αθήνα, 1976, σ. 172) που γράφει: Γεράσιμος Κεφαλλονίτης. Γιά τριάντα χρόνια, χειμώνα καλοκαίρι, ἔπαιζε σ' ὅλες τίς πολιτεῖες καί τά χωριά τῆς Κύπρου. Παντρεύτηκε στή Λεμεσό. Πέθανε τό 1936.
Άλλοι Ελλαδίτες καραγκιοζοπαίκτες που ήλθαν στην Κύπρο, αναφέρονται ο Ανδρέας Σουλιώτης που εγκαταστάθηκε στον Άγιο Σέργιο Αμμοχώστου μέχρι το 1922 οπότε επιστρατεύθηκε και σκοτώθηκε στη Μικρά Ασία, ο Νίκος Τσιτούρης από τη Σάμο που πέθανε εδώ γύρω στα 1920, ο Νίκος Σμυρνιός (γύρω στα 1923, κατά τον Χρ. Πάφιο), ο Αντώνης Αγιομαυρίτης (κατά το 1928),o Αντώνης Ζινέλης (κατά το 1935), ο περίφημος Σωτήρης Σπαθάρης μαζί με τον γιο του Ευγένιο (το 1953) κ.α.