Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το κάστρο της Καντάρας, όπως έχει ήδη αναφερθεί πιο πάνω, πρωτοκτίστηκε από τους Βυζαντινούς που το χρησιμοποίησαν, όπως κι εκείνα του Αγίου Ιλαρίωνος και του Βουφαβέντο, για προστασία των βορείων ακτών του νησιού από επιδρομές. Κατά τους αιώνες που ακολούθησαν, το κάστρο αναφέρεται σύντομα στις ιστορικές πηγές, πάντα σε σχέση με διάφορα ιστορικά γεγονότα που συνέβαιναν στο νησί, χωρίς όμως και να περιγράφεται. Η πρώτη αναφορά του στις πηγές είναι του 1191, όταν εισέβαλε στην Κύπρο ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, βασιλιάς της Αγγλίας (που μετείχε στην τρίτη Σταυροφορία), οπότε κατέφυγε στο κάστρο αυτό ο τότε ηγεμόνας του νησιού Ισαάκιος Κομνηνός μετά την ήττα του στη μάχη της Τρεμετουσιάς. Λίγο αργότερα ο Ισαάκιος Κομνηνός παρεδόθη στο βασιλιά της Αγγλίας, παραδίδοντας μαζί και το κάστρο, μόλις πληροφορήθηκε ότι ο Γκυ ντε Λουζινιάν (ηγεμόνας της Κύπρου από τον επόμενο χρόνο) είχε καταλάβει το φρούριο της Κερύνειας στο οποίο βρίσκονταν η σύζυγος και η θυγατέρα του Ισαακίου.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το φρούριο αναφέρεται σε διάφορες πηγές ως Candaire και Candare, ενώ ο Μαχαιράς το αναφέρει ως Καντάραν. Κατά τη διάρκεια της διαμάχης μεταξύ του Γερμανού αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β' και των υποστηρικτών του (νεαρού τότε) βασιλιά της Κύπρου Ερρίκου Α' (1218 - 1253) με επικεφαλής τους Ιβελίνους, το κάστρο της Καντάρας είχε περιέλθει υπό τον έλεγχο των δυνάμεων του αυτοκράτορα. Μετά την ήττα των αυτοκρατορικών δυνάμεων στη μεγάλη μάχη του Αγριδίου* (σημερινή Αγίρτα) στους πρόποδες της κορφής του Αγίου Ιλαρίωνος, τον Ιούλιο του 1229, από τις κυπριακές δυνάμεις υπό την ηγεσία του αντιβασιλιά της Κύπρου Ιωάννη Ιβελίνου (ντ' Ιμπελέν), ένας από τους τέσσερις αρχηγούς των δυνάμεων του Γερμανού αυτοκράτορα, ο Γκωβέν ντε Σιενισύ, κατέφυγε με λίγες δυνάμεις στο κάστρο της Καντάρας στο οποίο και οχυρώθηκε. Παρά το ότι οι δυνάμεις του Ιβελίνου, με επικεφαλής τον ιππότη Αντουάν ντε Μπρι, πολιόρκησαν το φρούριο, παρά το ότι το χτύπησαν με πολιορκητική μηχανή που κατασκεύασαν, παρά το ότι οι οχυρωμένες σ' αυτό δυνάμεις ήσαν λίγες και σχεδόν άοπλες, η Καντάρα δεν έπεσε. Το φρούριο άντεξε ένα σχεδόν χρόνο και μόνο ύστερα από τον θάνατο του Γκωβέν ντε Σιενισύ και τις μεγάλες στερήσεις, οι πολιορκούμενοι υπερασπιστές του το παρέδωσαν το καλοκαίρι του 1230.

Ωστόσο δυο χρόνια αργότερα, το 1232, το φρούριο της Καντάρας κατελήφθη και πάλι από οπαδούς του Γερμανού αυτοκράτορα, επικεφαλής των οποίων βρισκόταν ο Αίμερυ ντε Μπαρλαί. Δεν το κράτησαν όμως για πολύ, και το παρέδωσαν ξανά στον Ιωάννη Ιβελίνο ύστερα από μεταξύ τους συμφωνία.

Η επόμενη περίπτωση κατά την οποία το κάστρο αναφέρεται ότι είχε διαδραματίσει ρόλο στις εξελίξεις, ήταν επί ημερών του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Β' (1369 - 1382). Κατά τη διάρκεια της εισβολής των Γενουατών στην Κύπρο (1373) και της καταλήψεως απ' αυτούς της Αμμοχώστου και της Λευκωσίας, το κάστρο της Καντάρας κρατήθηκε από δυνάμεις πιστές στον Πέτρο Β' και δεν έπεσε στα χέρια των εισβολέων. Αναφέρεται ότι τότε είχε καταφύγει σ' αυτό ο πρίγκιπας Ιωάννης της Αντιοχείας (αδελφός του βασιλιά Πέτρου Α' και θείος του βασιλιά Πέτρου Β') που είχε κατορθώσει, με τη βοήθεια του μάγειρά του και μεταμφιεσμένος κι αυτός σε βοηθό μάγειρα, να δραπετεύσει από την Αμμόχωστο και να ξεφύγει από τα χέρια των Γενουατών. Αργότερα ο πρίγκιπας Ιωάννης κατέφυγε στο φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνος, απ' όπου αντιστάθηκε αποτελεσματικά κατά των Γενουατών, σε στενή συνεργασία με τον αδελφό του Ιάκωβο (μελλοντικό βασιλιά της Κύπρου, θείο και διάδοχο του Πέτρου Β'), ο οποίος κρατούσε το κάστρο της Κερύνειας.

Και ακριβώς ο Ιάκωβος Α' (1382-1398) οχύρωσε καλύτερα κι ενίσχυσε το κάστρο της Καντάρας το 1391, όπως αναφέρει ο Στέφανος Λουζινιανός. Από την εποχή αυτή φαίνεται ότι χρονολογούνται τα κατάλοιπα του κάστρου που σώζονται μέχρι σήμερα. Η ανάγκη ενίσχυσης του κάστρου της Καντάρας από τον Ιάκωβο Α' προέκυψε μάλλον από το γεγονός ότι οι Γενουάτες εξακολουθούσαν να κατέχουν το σημαντικό λιμάνι και την ίδια την πόλη της Αμμοχώστου. Έτσι το κάστρο απετέλεσε παρατηρητήριο αλλά και οχυρό με αυξημένες ευθύνες.

Όπως αναφέρει ο Στέφανος Λουζινιανός, τόσο το κάστρο της Καντάρας όσο κι εκείνα του Αγίου Ιλαρίωνος και του Βουφαβέντο γκρεμίστηκαν από τους Βενετούς, όταν αυτοί έγιναν οι κύριοι του νησιού, επειδή δεν διέθεταν επαρκείς δυνάμεις για να τα επανδρώσουν κι επειδή δεν επιθυμούσαν τυχόν κατάληψη και χρησιμοποίησή τους από τους εχθρούς. Ωστόσο φαίνεται ότι κατά την πρώτη περίοδο της Βενετοκρατίας οι Βενετοί το είχαν χρησιμοποιήσει. Ο Μπαρτολομέο Κονταρίνι, σε έκθεσή του το 1519, θεωρούσε ότι το κάστρο της Καντάρας ήταν σημαντικό. Κι επειδή τότε δεν ήταν κατάλληλα επανδρωμένο και συντηρημένο, εισηγείτο να τοποθετηθούν σ' αυτό ως φρουροί άνδρες από γειτονικά χωριά. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1529, ο Σιλβέστρο Μίνιο το αναφέρει ως οχυρωμένο και ισχυρό. Το 1562 όμως, το κάστρο είναι πλέον οριστικά εγκαταλειμμένο και ερειπωμένο, σύμφωνα με σχετική αναφορά του τότε γενικού προβλεπτή της Βενετίας στην Κύπρο Βερνάρδου Σαγρέδο.

Το κάστρο της Καντάρας, που αναφέρεται ότι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε αρκετά γεγονότα, γνώρισε πολέμους αλλά ουδέποτε αλώθηκε με έφοδο και πολεμικές επιχειρήσεις.