Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας (1192 -1489), της Βενετοκρατίας (1489 - 1570/71) και της τουρκικής κατοχής της Κύπρου (1570/71 -1878), οι συνθήκες που επικρατούσαν στο νησί δεν ήσαν τέτοιες (τουλάχιστον σ' ό,τι αφορούσε τους Κυπρίους που ήσαν υπόδουλοι των ξένων κυριάρχων) που να επιτρέπουν άνθηση των τεχνών. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας οι Κύπριοι ήταν σκλάβοι που ζούσαν σε συνθήκες πλήρους εξαθλιώσεως και που χρησιμοποιούνταν κυρίως ως εργάτες στα κτήματα των αρχόντων. Κατά τη σύντομη περίοδο της βενετικής κατοχής, η μόνη έγνοια των κυριάρχων ήταν η μεγαλύτερη δυνατή απομύζηση των προϊόντων του νησιού. Κατά την περίοδο της τουρκικής κατοχής, η παντελής αδιαφορία των αρχών για οποιουδήποτε είδους ανάπτυξη του τόπου, η κακή διοίκηση, η έγνοια μόνο για επιβολή φορολογιών και πλουτισμό των αρχόντων σε βάρος του λαού, οδήγησαν σε πλήρη παρακμή του νησιού. Δεν είναι, λοιπόν, δυνατό να γίνει λόγος για σοβαρές θεατρικές δραστηριότητες των Κυπρίων κατά τις περιόδους αυτές.

Τουρκοκρατία: Ωστόσο, τουλάχιστον από τα μέσα του 19ου αιώνα και εξής, και παρά την πλήρη σχεδόν πνευματική απομόνωση της Κύπρου, μαρτυρούνται κάποιες θεατρικές προσπάθειες που αποτελούσαν ίσως μακρινούς αντικατοπτρισμούς της πνευματικής Ευρώπης και που έφθαναν μέχρι το νησί με φορείς μερικούς Κυπρίους που είχαν για κάποια διαστήματα ζήσει έξω από το νησί.

Έτσι, από ένα σημείωμα στην εφημερίδα Νέον Κίτιον της Λάρνακας (του 1880), που υπογράφουν οι Π. Βαλσαμάκης, Θ. Μιτζής, Ν. Δημητρίου, Π. Ουσμιάνης, Χ. Κουππάς και Θ. Κωνσταντινίδης, πληροφορούμαστε ότι:

...πρό χρόνων πολλῶν ὑπάρχει ἐν Λάρνακι θέατρον, ἐν ᾦ ἐδιδάχθησαν ὑπό αὐτοχειροτονήτων ἠθοποιῶν πλεῖστα ὅσα δράματα Ἑλλήνων τε καί Εὐρωπαίων. Πολλάκις Τοῦρκοι καϊμακᾶμαι καί πολλοί αὐτῶν τῶν πασάδων, ἐτίμησαν διά τῆς παρουσίας των τάς παραστάσεις ταύτας, ὧν ἡ ὑλική ὠφέλεια ἐχρησίμευε σχεδόν πάντοτε ὑπέρ φιλανθρωπικῶν ἤ φιλομούσων σκοπῶν...

Προκύπτει, συνεπώς, ότι κάποιες θεατρικές παραστάσεις, με ελληνικά και ευρωπαϊκά θεατρικά έργα, δίνονταν από ερασιτέχνες, κυρίως για φιλανθρωπικούς σκοπούς, κατά την τελευταία περίοδο της τουρκικής κατοχής της Κύπρου. Η ύπαρξη κάποιας αυξημένης πνευματικής ζωής στη Λάρνακα, έναντι των άλλων κυπριακών πόλεων, οφειλόταν και στο γεγονός ότι η πόλη αυτή διατηρούσε επικοινωνία με την Ευρώπη εξαιτίας των εμπορευόμενων που ζούσαν εκεί, αλλά κυρίως των προξενείων των διαφόρων χωρών που λειτουργούσαν στη Λάρνακα.

Βλέπε λήμμα: Λάρνακα πόλη

Για κάποιες παραστάσεις που δίνονταν από Έλληνες ερασιτέχνες κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκικής κατοχής, κάνει λόγο και ο δημοσιογράφος Κ.Α. Κωνσταντινίδης σε αναμνήσεις του που δημοσίευσε το 1926 στην εφημερίδα Κυπριακός Φύλαξ. Αναφέρει μάλιστα κάποια περίπτωση όπου ένα έργο του Μολιέρου παρουσιάστηκε στη γαλλική γλώσσα, προς τιμήν του Τούρκου πασά της Κύπρου που ήταν γαλλομαθής.

Κατά την ίδια περίοδο, σημειώνεται και συγγραφική θεατρική δραστηριότητα Κυπρίων, που εξέδωσαν μερικά θεατρικά έργα τα οποία τυπώθηκαν στο εξωτερικό αφού στο νησί δεν είχαν ακόμη τότε λειτουργήσει τυπογραφεία. Τέτοια εκδομένα θεατρικά έργα είναι:

Ἡ Κύπρος καί οἱ Ναΐται, του Γ. Σιβιτανίδη (1869)

Δύο εἰσέτι τοῦ  Ἔρωτος θύματα, του Θ. Κωνσταντινίδη (1873)

Πέτρος Α΄ βασιλεύς Κύπρου καί  Ἱερουσαλήμ, του Θ. Κωνσταντινίδη (1874)

Πέτρος Συγκλητικός, του Θεμ. Θεοχαρίδη (1877).

Άλλα θεατρικά έργα της ίδιας περίπου εποχής που μας είναι γνωστά γιατί παρουσιάστηκαν από τη σκηνή κατά την πρώτη περίοδο της αγγλικής κατοχής, είναι ο Κουτσούκ Μεχμέτ, του Θ. Κωνσταντινίδη, το Ἡ Κύπρος Δούλη και το Ἰουστινιανός καί Θεοδώρα, του Ι. Καραγεωργιάδη.