Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σε διάφορες επιγραφές της Ελληνιστικής εποχής που βρέθηκαν στην Κύπρο, αναφέρονται οἱ περί τόν Διόνυσον τεχνῖται. Επειδή το θέατρο στην Ελλάδα προήλθε από στοιχεία της λατρείας του θεού Διονύσου (διθύραμβος) σε τελετές που γίνονταν προς τιμήν του, γι’ αυτό και οι ηθοποιοί, οι θεατρικοί συγγραφείς και οι λοιποί συντελεστές του θεάτρου, ονομάζονταν τεχνῖται περί τόν Διόνυσον. Από τις υπάρχουσες επιγραφικές μαρτυρίες προκύπτει ότι υφίσταντο οι πιο κάτω ειδικότητες:

α) Συγγραφείς (διαφόρων ειδικοτήτων όπως η τραγωδία, η κωμωδία κ.α.).

β) Σκηνοθέτες.

γ) Ηθοποιοί.

δ) Ηθοποιοί/τραγουδιστές (μέλη, δηλαδή, του χορού των αρχαίων θεατρικών παραστάσεων).

ε) Μίμοι

στ) Μουσικοί (διαφόρων ειδικοτήτων).

ζ) Ενδυματολόγο/ (και σκηνογράφοι, πιθανότατα).

Όλοι οι καλλιτέχνες των πιο πάνω ειδικοτήτων του θεάτρου (που τόσες σχεδόν είναι και σήμερα) ήσαν οργανωμένοι σε μια συντεχνία ή σύλλογο που ονομαζόταν κοινόν τό Κυπρίων περί τόν Διόνυσον τεχνιτῶν. Η συντεχνία αυτή ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, παγκύπρια, ίσως μάλιστα ν’ αποτελούσε παράρτημα κεντρικής θεατρικής συντεχνίας που απλωνόταν στο Πτολεμαϊκό κράτος. Όπως μάλιστα σημειώνουν οι Tarn και Griffith (Hell. Civ., p. 114), κατά την Ελληνιστική εποχή οι διονυσιακοί τεχνίτες είχαν αποκτήσει τεράστια δύναμη, μέχρι του σημείου να δρουν ως πολίτες ανεξαρτήτου κράτους που έστελνε και δεχόταν πρέσβεις. Οι τεχνίτες του θεάτρου τιμούνταν ιδιαίτερα, είχαν πολλά προνόμια και ασυλία και επιχορηγούνταν πλουσιοπάροχα. Μια πληροφορία αναφέρει ότι έκοβαν ακόμη και δικά τους νομίσματα. Η μεγάλη τους ισχύς φανερώνει όχι μόνο την άνθηση της θεατρικής τέχνης αλλά και το μέγεθος της εκτιμήσεως που η τέχνη αυτή έχαιρε μεταξύ τόσο του λαού όσο και των ηγεμόνων. Όπως μάλιστα προκύπτει από τις επιγραφές, διάφοροι ανώτατοι κρατικοί αξιωματούχοι θεωρούσαν τιμή τους να γίνουν μέλη της συντεχνίας των διονυσιακών τεχνιτών.

Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι η άνθηση της θεατρικής τέχνης στην Κύπρο κατά την Ελληνιστική εποχή αντικατοπτρίζεται και στο γεγονός ότι Κύπριοι καλλιτέχνες αποσπούσαν πρώτες νίκες σε διαγωνισμούς στην Ελλάδα.

Από επιγραφή που βρέθηκε στην Πάφο, προκύπτει ότι η ηγεσία της συντεχνίας των θεατρίνων ήταν τουλάχιστον πενταμελής και αποτελείτο από άτομα διαφόρων ειδικοτήτων. Στην επιγραφή αναφέρονται, συγκεκριμένα, τα ακόλουθα μέλη της ηγεσίας της θεατρικής συντεχνίας:

1. Ένας κιθαρωδός (ο Κρίτων).

2. Ένας ποιητής σατύρων, δηλαδή σατιρικών δραμάτων (το όνομά του φθαρμένο).

3. Ένας ποιητής τραγωδιών (ο Διονύσιος).

4. Ένας συναγωνιστής τραγικός, δηλαδή ηθοποιός τραγωδιών (το όνομά του φθαρμένο).

5. Ένας γραμματεύων, δηλαδή γραμματέας της συντεχνίας (το όνομά του φθαρμένο. Επίσης, δεν αναφέρεται ποιας ειδικότητας ήταν αυτός που εκτελούσε χρέη γραμματέα της συντεχνίας).

Βλέπουμε, δηλαδή, ότι η συντεχνία ήταν οργανωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε κάλυπτε ισότιμα τις διάφορες ειδικότητες των θεατρίνων.

Εκτός από τον κιθαρωδό Κρίτωνα και τον συγγραφέα τραγωδιών Διονύσιο που αναφέρονται στην επιγραφή για την οποία έγινε λόγος πιο πάνω και η οποία χρονολογήθηκε στα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα, μας είναι γνωστοί και μερικοί άλλοι Κύπριοι θεατρικοί συντελεστές, πάλι από επιγραφές.

Ο Νικαγόρας Ευμόλπου από τη Σαλαμίνα, αναφέρεται ως ποιητής διθυράμβων και τιμήθηκε από τη συντεχνία του με άγαλμα που στήθηκε στην πόλη του.

Ο Αγαθοκλής Μόψου αναφέρεται σε επίγραμμα του 2ου μ.Χ. αιώνα που βρέθηκε στο Κίτιον, ως μιμολόγος, δηλαδή ηθοποιός - μίμος.

Ο Παφιανός Πάφιος (2ος/3ος μ.Χ. αιώνας), αναφέρεται σε επιγραφή που βρέθηκε στα Μέσανα της Πάφου ως κωμωδός. Ήταν, δηλαδή, τραγουδιστής των κώμων, αστείων τραγουδιών σε κωμωδίες.

Εξάλλου, σε επιγραφές που βρέθηκαν στους Δελφούς και χρονολογήθηκαν στον 3ο π.Χ. αιώνα, μεταξύ εκείνων που νίκησαν σε διάφορους αγώνες αναφέρονται και τα ονόματα του Στρατοκλέους Απολλοδώρου από τη Σαλαμίνα και του Νίκωνος Μενεκλέους από τους Σόλους. Και οι δυο αναφέρεται ότι κέρδισαν πρώτες νίκες ως ἱματιομίσθαι, δηλαδή ενδυματολόγοι που κατασκεύαζαν στολές ηθοποιών τις οποίες και νοίκιαζαν για τις ανάγκες διαφόρων παραστάσεων.