Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η θάλασσα που περιβάλλει την Κύπρο δεν περιέχει μεγάλες ποσότητες ψαριών και άλλων θαλασσίων οργανισμών. Αυτό οφείλεται στη σχετική απομόνωσή της και τη χαμηλή περιεκτικότητά της σε θρεπτικές ουσίες. Εξάλλου τα επιφανειακά θαλάσσια ρεύματα καθώς διακινούνται προς την ανατολική Μεσόγειο την καθιστούν όχι μόνο θερμότερη αλλά και αλμυρότερη. Γι’ αυτό και η αλμυρότητα του νερού στην κυπριακή θάλασσα είναι 39‰ και είναι από τις ψηλότερες στον κόσμο.

 

Παρά τις σχετικά μικρές ποσότητες των θαλασσίων οργανισμών που ζουν στα κυπριακά νερά, η θάλασσα της Κύπρου είναι πλούσια σε αριθμό θαλασσίων ειδών.

 

Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα στο πλατύ κοινό είδη είναι:

1. Ψάρια (χονδριχθύες και οστεϊχθύες)
2. Μαλάκια
   1. Κεφαλόποδα (σουπιές, καλαμάρια, οχταπόδια)
   2. Οστρακοειδή (δίθυρα και μονόθυρα)
3. Καρκινοειδή (γαρίδες, αστακοί, καβούρια κλπ.)
4. Εχινόδερμα (αχινοί, αστερίες, αγγούρια της θάλασσας κλπ.)
5. Χελώνες - Δελφίνια - φώκιες
6. Θαλασσινά φυτά και γενικά η πλούσια βλάστηση που παρατηρείται στις παράκτιες περιοχές (φύκια, μάλλες, μαρούλια, αθασόφυλλα κλπ).

 

Αναφορά πιο κάτω, γίνεται σε μερικά χαρακτηριστικά δείγματα, συνηθισμένων κυρίως ειδών, τα οποία φυσικά δεν αποτελούν και την ολότητα της πανίδας των κυπριακών θαλασσών. Σε περίπτωση που συγγενή είδη είναι γνωστά με το ίδιο όνομα, αναφορά θα γίνεται σε ένα ή δυο από αυτά. Ένα παράδειγμα είναι το ψάρι σ'ειλού που αποτελείται από 9 είδη, ή ο κέφαλος που αποτελείται από 5 είδη κλπ.

 

Α. ΨΑΡΙΑ

Περισσότερα από 217 εντοπισμένα μέχρι το 1986 είδη ψαριών απαντώνται στις θάλασσες της Κύπρου. Η αλιεία βασίζεται σε μια ποικιλία ψαριών που υπερβαίνει τα 50 είδη.

 

α) Χονδριχθύες, δηλαδή ψάρια με χόνδρινο σκελετό: Τα ψάρια αυτά, ανάλογα με το είδος, είναι γνωστά στην Κύπρο με διάφορα ονόματα. Τα πιο κοινά είναι σσ'ύλλος, σσ'υλλόψαρον. καρχαρίας και βατίν.

 

Καρχαρίες ή σσ'υλλόψαρα: Έτσι ονομάζονται αυτά τα μεγαλόσωμα ψάρια που συνήθως ζουν στο πέλαγος. Μερικά είδη που απαντώνται στις θάλασσες της Κύπρου είναι:

 

1. Εφταβράγχιος, Heptranchias perlo,  (Bonnaterre, 1788)
2. Αλουπόσσ'υλλος, Alopias vulpinus, (Bonnaterre, 1788)
3. Γαλάζιος καρχαρίας, Prionace glauca, (Linnaeus, 1758)
4. Σφυρόσσ'υλλος, Sphyrna zygaena, (Linnaeus, 1758)

 

Πιο μικρόσωμα είδη που ζουν και κοντά στις ακτές μας αλλά σε βαθιά νερά, είναι μεταξύ άλλων:

 

1. Στραβόσσ'υλλος, Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 1758)
2. Δροσίτης, Galeorhinus galeus, (Linnaeus, 1758)
3. Κοκκαλάρης, Squalus fernandinus, (Molina, 1782)

 

Ψάρια γνωστά με το κοινό όνομα βατίν:

 

1. Καττόψαρον, Squatina squatina, (Linnaeus, 1758)
2. Βιολίνα, Rhinobatos rhinobatus, (Linnaeus, 1758)
3. Ηλεκτρόψαρον, Torpedo marmorata, (Risso, 1810)
4. Πεζουνόψαρον, Myliobatis aquila, (Linnaeus, 1758)

 

β) Οστεϊχθύες, δηλαδή ψάρια με οστέινο σκελετό:

 

1. Τσαρτέλλα, Sardina pilchardus sardina, (Risso, 1826)
2. Σκαρμός, Saurida undosquamis, (Richardson, 1845)
3. Σμύρνα, Muraena helena, (Linnaeus, 1758)
4. Τζ’έφαλος, Mugil cephalus, (Linnaeus, 1758)
5. Ορφός, Epinephelus quaza, (Linnaeus, 1758)
6. Κουρρής (σπάνιος), Anthias anthias, (Linnaeus)
7. Λιθρίνι, Pagellus erythrinus, (Linnaeus, 1758)
8. Σορκός, Diplodus sargus, (Linnaeus, 1758)
9. Γόππα, Boops boops, (Linnaeus, 1758)
10. Μαρίδα, Maena smaris, (Linnaeus, 1758)
11. Στρίλια, Mullus barbatus, (Linnaeus, 1758)
12. Παρπούνι, Mullus surmuletus, (Linnaeus, 1758)
13. Μινέρι, Seriola dumerilii, (Risso, 1810)
14. Γυμνό, Lichia amia, (Linnaeus, 1758)
15. Σ'ειλού, Labrus turdus, (Linnaeus, 1758)
16. Σ'ειλού, Labrus merula, (Linnaeus, 1758)
17. Πρασινόγυλος, Thalassoma pavo, (Linnaeus, 1758)
18. Δράτζ'αινα, Trachinus draco, (Linnaeus, 1758)
19. Μύξης, Blennius sanguinolentus, (Pallas, 1814)
20. Σκορπιός, Scorpaena porcus, (Linnaeus, 1758)

 

Ψάρια της ανοικτής θάλασσας: Συνήθως είναι μεγάλα ψάρια, τα οποία ψαρεύουν οι Κύπριοι ψαράδες στο πέλαγος με χοντρά αφροπαράγαδα. Ως τέτοια, εκτός φυσικά από τους καρχαρίες, είναι:

 

1. Τσιρίσ’ιν, Ruvettus pretiosus, (Cocco, 1829)
2. Τούνα, Thunnus alalunga, (Bonnaterre, 1788)
3. Σαργάνα, Tetrapturus belone, (Rafinesque, 1810)
4. Ξιφίας, Xiphias gladius, (Linnaeus, 1758)

 

Άξιο αναφοράς είναι επίσης το γεγονός ότι με το άνοιγμα της διώρυγας του Σουέζ, το 1869, καινούργια είδη θαλάσσιας ζωής μετανάστευσαν από την Ερυθρά θάλασσα στη Μεσόγειο. Μερικά είδη που έχουν εγκλιματισθεί στα νερά των θαλασσών μας, τα οποία ως επί το πλείστο είναι ευρύαλα και ευρύθερμα, είναι:

 

1. Προσφυγούλλα άσπρη, Siganus rivulatus, (Forskal, 1775)
2. Προσφυγούλλα μαύρη, Siganus luridus, (Ruppell, 1828)
3. Ρώσσος, Holocentrus ruber, (Forskal, 1775)
4. Τουρκοπάρπουνο, (σπάνιο), Upeneus tragula, (Richardson, 1846)
5. Τουρκοπάρπουνο, Upeneus moluccensis, (Bleeker, 1855)

 

Β. ΜΑΛΑΚΙΑ

Η συνομοταξία των Μαλακίων αντιπροσωπεύεται με μια μεγάλη ποικιλία ειδών που ανήκουν σε 5 ομοταξίες. Τα Αμφίνευρα, τα Ελασματοβραγχιωτά, τα Κεφαλόποδα, τα Γαστερόποδα και τα Σκαφόποδα. Τα πιο ενδιαφέροντα είναι τα Κεφαλόποδα, τα Γαστερόποδα και τα Ελασματοβραγχιωτά.

 

α) Κεφαλόποδα: Περιλαμβάνουν περισσότερα από 11 εντοπισμένα είδη, που απαντώνται στις θάλασσες της Κύπρου, από τα οποία τα πιο γνωστά είναι:

 

1. Σουπιά, Sepia officinalis, (Linnaeus, 1758)
2. Καλαμάριν, Loligo vulgaris, (Lamarck, 1799)
3. Οχταπόδιν, Octopus vulgaris, (Linnaeus, 1758)
4. Ληόνα, Octopus macropus, (Risso, 1810).

 

β) Γαστερόποδα (Μονόθυρα) - Λεπιδοβράγχια ή Ελασματοβράγχια (Δίθυρα): Σχεδόν όλα τα Οστρακοειδή στην Κύπρο ονομάζονται κάττες ή κάρτες ή καρκαλλίνες ή κοσ'ύλια, με αποτέλεσμα λίγα είδη να έχουν ξεχωριστά κυπριακά ονόματα. Η ομορφιά και οι χρωματισμοί που χαρακτηρίζουν τα όστρακα δεν άφησαν αδιάφορους τους Κυπρίους αλλά και αρκετούς ξένους. Έτσι παρατηρήθηκε ότι τα τελευταία χρόνια πολλοί ασχολούνται με τη συλλογή οστράκων που βρίσκονται στις κυπριακές θάλασσες. Τα Οστρακοειδή δεν είναι εμπορεύσιμα στην Κύπρο επειδή οι ποσότητές τους είναι ανεπαρκείς.

 

Γαστερόποδα (Μονόθυρα): Μερικά συνηθισμένα είδη Γαστεροπόδων που περιλαμβάνουν περισσότερα από 90 εντοπισμένα είδη είναι:

 

1. Φτιν της θάλασσας, Haliotis tubercolata, (Linnaeus, 1758)
2. Πεταλλίνα, Patella coerulea, (Linnaeus, 1758)
3. Χολιός, Monodonta turbinata, (Born)
4. Πίζηλος, Astraea rugosa, (Linnaeus)
5. Πορφύρα, Murex brandaris, (Linnaeus, 1758)

 

Λεπιδοβράγχια ή Ελασματοβράγχια (Δίθυρα): Περιλαμβάνουν περισσότερα από 55 εντοπισμένα είδη, από τα οποία πιο συνηθισμένα είναι:

 

1. Καλόγνωμη, Arca noae, (Linnaeus, 1758)
2. Μύδι, Mytilus galloprovincialis, (Lamarck, 1819)
3. Λιθοφάγος, Lithophaga lithophaga, (Linnaeus, 1758)
4. Κυδώνι, Cardium edule, (Linnaeus, 1758)
5. Σωλήνα, Ensis ensis, (Linnaeus, 1758)

 

Γ. ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΗ

Έχουν εντοπισθεί περισσότερα από 43 είδη καρκινοειδών που ζουν στις κυπριακές θάλασσες. Από τα πιο κοινά είναι τα βαλανίδκια της θάλασσας, οι γαρίδες, οι καραβογαρίδες, οι καραβίδες, οι αστακοί και τα καβούρια. Συνηθισμένα είδη καρκινοειδών στις κυπριακές θάλασσες είναι:

 

1. Βαλανίδκια της θάλασσας, Balanus eburneus
2. Γαρίδα, Aristeus antennatus, (Risso, 1816)
3. Γαρίδα, Penaeus kerathurus, (Forskal, 1775)
4. Γαρίδα, Parapenaeus longirostris, (Lucas, 1846)
5. Γαρίδα, Pontocaris cataphracta, (Olivi)
6. Καραβογαρίδα, Squilla mantis, (Linnaeus, 1758)
7. Καραβίδα, Scyllarides latus, (Latreille, 1803)
8. Αστακός, Palinurus elephas, (Fabricius, 1787)
9. Πετεινοκάουρας, Calappa granulata,(Linnaeus, 1758)
10. Κάουρας, Carcinus mediterraneus, (Czerniavsky, 1884)
11. Κάουρας, Macropipus corrugatus, (Pennant, 1777)
12. Κάουρας, Maja squinado, (Herbst, 1782)
13. Σκατοκάουρας, Ocypode cursor, (Linnaeus)
14. Καρτσ'ινάδι, Eupagurus bernhardus, (Linnaeus).

 

Δ. ΕΧΙΝΟΔΕΡΜΑ

Η Συνομοταξία των Εχινοδέρμων αντιπροσωπεύεται με περισσότερα από 60 εντοπισμένα είδη που ανήκουν στις ομοταξίες των:

 

1. Κρινοειδών
2. Εχινοειδών (Αχινοί, Οδοντογλυφίδες, Ποντικοί)
3. Αστεροειδών (Αστερίες)
4. Οφιουροειδών (Πενταπόδες)
5. Ολοθουροειδών (Αγγούρια της θάλασσας)

 

Συνηθισμένα είδη Εχινοδέρμων είναι:

 

1. Κρινοειδή, Antedon mediterranea, (Lamarck)
2. Ασ'ινός, Paracentrotus lividus, (Lamarck, 1790)
3. Ασ'ινός, Arbacia lixula, (Linnaeus)
4. Ασ'ινός, Centrostephanus longispinus, (Philippi)
5. Οδοντογλυφίδα, Cidaris cidaris, (Linnaeus)
6. Ποντικός, Echinocardium cordatum, (Pennant)
7. Ποντικός, Brissopsis lyrifera, (Forbes)
8. Αστερίας, Astropecten bispinosus, (Otto)
9. Αστερίας, Marthasterias glacialis, (Linnaeus)
10. Αστερίας, Astropecten spinulosus, (Philippi)
11. Αστερίας, Sphaeriodiscus placenta (Miiller & Troschell)
12. Πενταπόδας, Ophiomyxa  pentagona, (Miiller & Troschell)
13. Πενταπόδας, Amphiura filiformis, (O.F. Muller)
14. Πενταπόδας, Ophioderma longicauda (Retzius)
15. Αγγούρι της θάλασσας, Holothuria tubulosa, (Gmelin)

 

Ε. ΣΚΥΦΟΖΩΑ

Περιλαμβάνουν ζώα που έχουν τη μορφή διαφανών ζελατινωδών μαζών.

Γνωστά είδη στα κυπριακά νερά είναι:

 

1. Πολυέλαιος ή Μέδουσα, Pelagia noctiluca, (Forskal)
2. Αφφόριν, Aurelia aurita, (Linnaeus)

 

ΣT. AKTINIAPIA

Περιλαμβάνουν τις θαλάσσιες ανεμώνες. Συνηθισμένα είδη στα κυπριακά νερά είναι:

 

1. Θαλάσσια ανεμώνη, Anemonia viridis, (Forskal)
2. Θαλάσσια ανεμώνη, Actinia equina, (Linnaeus)

 

Ζ. ΜΑΔΡΕΠΟΡΑΡΙΑ (Κοράλλια)

Μεταξύ των ειδών που ζουν στις κυπριακές θάλασσες είναι:

 

1. Κοράλλι, Caryophyllia clavus, (Sacchi)
2. Κοράλλι, Dendrophyllia ramea, (Linnaeus).

 

Η. ΠΟΛΥΧΑΙΤΟΙ

Η ομοταξία αυτή περιλαμβάνει θαλάσσιους σκώληκες. Συνηθισμένα είδη είναι:

 

1. Μυλλοποθκιά, Hermodice carunculata, (Pallas)
2. Tρίσ’ες, Hermione hystrix, (Savigny)

 

Θ. ΣΠΟΓΓΟΙ

Παρόλο που μοιάζουν με φυτά, εν τούτοις είναι θαλάσσια, κυρίως, ζώα. Συνηθισμένα είδη στις κυπριακές θάλασσες είναι:

 

1. Σφογγάριν, Axinella polypoides, (Schmidt)
2. Σφογγάριν, Spongia officinalis, (Linnaeus)

 

 

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ

 

Α. ΧΛΩΡΟΦΥΚΗ

Η θαλάσσια χλωρίδα στα νερά που περιβάλλουν την Κύπρο είναι αρκετά πλούσια και περιλαμβάνει μεταξύ πολλών άλλων ειδών τα ακόλουθα:

 

1. Μαρούλλιν της θάλασσας, Ulva lactuca, (Linnaeus)
2. Τομάτα, Codium bursa, (Linnaeus)

 

Β. ΦΑΙΟΦΥΚΗ

1. - Laminaria rodriguezi, (Bornet)
2. - Padina pavonia, (Linnaeus)
3. - Taonia atomaria (Woodward).

 

Γ. ΑΓΓΕΙΟΣΠΕΡΜΑ

1. Φυτζ'ές, Posidonia oceanica, (Linnaeus)
2. Φυτζ'ές, Zostera marina, (Linnaeus).

 

 

ΧΕΛΩΝΕΣ- ΔΕΛΦΙΝΙΑ- ΦΩΚΙΕΣ

 

Α. ΧΕΛΩΝΕΣ

Οι θαλάσσιες χελώνες ανήκουν στην ομοταξία των ερπετών. Στην Κύπρο είναι γνωστές σαν σ'ελώνες. Στις κυπριακές ακτές αναπαράγονται δυο τουλάχιστον είδη: Η πράσινη και η κοινή χελώνα. Τρίτο είδος, η D. coriacea, του οποίου μικρός αριθμός έχει επισημανθεί, πιθανόν να μην αναπαράγεται στις κυπριακές παραλίες.

 

Τα τρία είδη χελώνας είναι:

 

1. Πράσινη χελώνα, Chelonia mydas, (Linnaeus)
2. Κοινή χελώνα, Caretta caretta, (Linnaeus)
3. Χελώνα, Dermochelys coriacea, (Linnaeus).

 

Β. ΔΕΛΦΙΝΙΑ

Θαλάσσια θηλαστικά που ζουν και στη Μεσόγειο. Πολύ συνηθισμένο είναι και το είδος: Delphinus delphis, (Linnaeus). Το είδος αυτό είναι εκείνο που συνήθως εμφανίζεται στις θάλασσες γύρω από την Κύπρο.

 

Γ. ΦΩΚΙΕΣ

Στις κυπριακές θάλασσες ελάχιστες φώκιες πιθανό να ζουν ακόμη, αν δεν έχουν ήδη εξαφανιστεί. Παλαιότερα ζούσαν σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές, όπως στην Ακανθού, στον Άγιο Επίκτητο (περιοχή Τζ'ιρκού), στην Κισσόνεργα (περιοχή Φοτσίκλας), στην Πέγεια και στον Ακάμα.

 

Το είδος Φώκια - Μοναχή, που ζει στη Μεσόγειο, φαίνεται ότι κινδυνεύει να εξαφανιστεί! Κάποιες προσπάθειες γίνονται στην Ιταλία, στη Γαλλία και ιδιαίτερα στην Ελλάδα όπου 500 περίπου φώκιες ζουν σήμερα στο Αιγαίο. Με δαπάνες της Ε.Ε. δημιουργείται ζώνη προστασίας τους στις Β. Σποράδες.

 

ΘΑΛΑΣΣΟΠΟΥΛΙΑ

Πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι στις θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου απαντώνται και διάφορα είδη θαλασσίων πουλιών. Τα κυριότερα απ' αυτά είναι διάφορα είδη γλάρων, ο θαλασσονέρουππος (αλκυόνη), ο καραπαττάς της θάλασσας και διάφορες άγριες παπύρες και χήνες.

 

Σχετικά με τα πουλιά αυτά βλέπε ανάλογα αυτοτελή λήμματα.

 

ΣΗΜ: Όλα τα πιο πάνω είδη θαλάσσιας ζωής, καθώς και πολλά άλλα που δεν αναφέρονται εδώ, περιλαμβάνονται στη ΜΚΕ και ως αυτοτελή λήμματα. Βλέπε επίσης λήμμα ψάρια-ψάρεμα.