Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατά τη συνάντηση της Κοπεγχάγης (12 και 13 Δεκεμβρίου 2002) αποφάσισε, όπως ήδη ανεφέρθη, τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Μαΐου 2004, με την εισδοχή δέκα νέων κρατών, περιλαμβανομένης της Κύπρου. Σημαντική ήταν επίσης για την Κύπρο η απόφαση του Συμβουλίου ότι, σε περίπτωση κατά την οποία δεν θα βρισκόταν αποδεκτή λύση του Κυπριακού προβλήματος, η Κύπρος θα εντασσόταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Μαΐου 2004 και σε αυτή την περίπτωση θα υπήρχε αναστολή της εφαρμογής του ευρωπαϊκού κεκτημένου στο βόρειο τμήμα του νησιού (δηλαδή στις κατεχόμενες περιοχές). Η αναστολή αυτή θα ίσχυε για απεριόριστο χρόνο, μέχρις ότου το Συμβούλιο θα έπαιρνε άλλη ομόφωνη απόφαση, ύστερα από εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έτσι η εισδοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν πλέον δεδομένη, ανεξαρτήτως του εάν μέχρι την ημέρα της ένταξης θα επιτυγχάνετο συμφωνία επίλυσης του Κυπριακού ή όχι.
Η Συνθήκη Προσχώρησης της Κύπρου υπεγράφη στην Αθήνα στις 16 Απριλίου 2003 από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο και τον υπουργό των Εξωτερικών Γιώργο Ιακώβου. Η υπογραφή της Συνθήκης (τόσο από την Κύπρο όσο και από τις άλλες εννέα υπό ένταξη χώρες συνέπεσε με το εξάμηνο της ελληνικής προεδρίας. Η Συνθήκη ετέθη σε εφαρμογή από την 1η Μαΐου 2004, ημέρα κατά την οποία έγιναν γιορτασμοί και ειδικές τελετές. Ένα από τα πρωτόκολλα για την Κύπρο ειδικότερα, που προσαρτήθηκε στη Συνθήκη προνοεί την αναστολή της εφαρμογής του ευρωπαϊκού κεκτημένου στο βόρειο (κατεχόμενο) τμήμα της Κύπρου, μέχρι την επίτευξη λύσης. Αναφέρει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι πρόθυμη να λάβει υπόψη τους όρους ενός συνολικού διακανονισμού, σύμφωνα με τις αρχές που αποτελούν το θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκφράζει δε και την επιθυμία η ένταξη της Κύπρου να αποβεί προς όφελος όλων των Κυπρίων.
Από δικής της πλευράς, η κυπριακή κυβέρνηση προχώρησε σε μία δέσμη εμπορικών και οικονομικών προτάσεων προς τους Τουρκοκυπρίους, για να τους δώσει τη δυνατότητα να απολαμβάνουν στο μέτρο του δυνατού τα οφέλη από την ένταξη. Προς τούτο, πληροφόρησε σχετικά την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 26 Απριλίου 2004. Λίγο αργότερα, στις 16 Ιουλίου, η κυπριακή κυβέρνηση πρότεινε αριθμό μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με στόχο την καλλιέργεια αισθήματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου. Στις δε 23 Αυγούστου 2004 ετέθησαν σε εφαρμογή ειδικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικοί με τη διακίνηση προϊόντων μεταξύ κατεχομένων και ελευθέρων περιοχών της Κύπρου.
Στις 17 Φεβρουαρίου 2005 υπεγράφη συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τροποποίηση που βελτίωνε τον κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την «πράσινη γραμμή». Βάσει αυτής, τα προϊόντα που παράγονται στις κατεχόμενες περιοχές μπορούν να διατίθενται στις ελεύθερες περιοχές, αλλά και να εξάγονται στην Ευρώπη μέσω των νομίμων λιμανιών της Δημοκρατίας.
Ένα μεγάλο θέμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το Σύνταγμα της Ευρώπης. Ο πρόεδρος Παπαδόπουλος, μαζί με τους άλλους 24 ηγέτες, προσυπέγραψε στη Ρώμη στις 29 Οκτωβρίου 2004 τη Συνθήκη για τη θέσπιση του Συντάγματος της Ευρώπης. Η κυπριακή Βουλή επικύρωσε τη Συνθήκη για τη θέσπιση του Συντάγματος της Ευρώπης στις 30 Ιουνίου 2005 και στις 5 Ιουλίου ο πρόεδρος Παπαδόπουλος υπέγραψε τον σχετικό νόμο της επικύρωσης. Όμως το Σύνταγμα της Ευρώπης είναι ακόμη θέμα σε εκκρεμότητα, εφόσον δεν κατέστη δυνατή ακόμη η επικύρωσή του από όλες τις χώρες – μέλη. Σε δημοψηφίσματα που έγιναν σε Γαλλία και Ολλανδία, η υιοθέτηση του Συντάγματος απερρίφθη.
Από την ημέρα υπογραφής της Συνθήκης Προσχώρησης (16 Απριλίου 2003), η Κύπρος κλήθηκε να συμμετάσχει σε όλα τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως παρατηρητής. Από δε την 1η Μαΐου 2004, μετέχει ως πλήρες μέλος, και βεβαίως και με δικαίωμα ψήφου. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο υπουργός των Εξωτερικών μετέχουν στις συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο υπουργός των Εξωτερικών μετέχει στις τακτικές συνόδους του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων, ενώ όλοι οι άλλοι υπουργοί της Δημοκρατίας μετέχουν στις συνόδους του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα της αρμοδιότητάς τους. Η Κύπρος διαθέτει δική της μόνιμη αντιπροσωπεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με έδρα τις Βρυξέλλες. Επίσης, αρμόδιοι λειτουργοί από όλα τα υπουργεία της Δημοκρατίας μεταβαίνουν τακτικά στις Βρυξέλλες ή το Λουξεμβούργο, εκπροσωπώντας την Κύπρο και στις 144 ομάδες εργασίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κυπριακή Δημοκρατία εκπροσωπείται επίσης στα ακόλουθα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1 εκπρόσωπος)
Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (1 εκπρόσωπος)
Πρωτοδικείο (1 εκπρόσωπος)
Ελεγκτικό Συνέδριο (1 εκπρόσωπος)
Επιτροπή Περιφερειών (6 εκπρόσωποι)
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (6 ευρωβουλευτές).
Στο στρατιωτικό πεδίο, η Κύπρος μετείχε στην πρώτη αυτόνομη στρατιωτική επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κονγκό, καθώς και σε άλλη επιχείρηση στο Σουδάν. Από πλευράς αστυνομίας, η Κύπρος μετείχε με μέλη της αστυνομικής της δύναμης σε αποστολές στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη και στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Από την 1η Ιανουαρίου του 2008 η Κύπρος έχει εισαγάγει ως επίσημο νόμισμά της το ευρώ*.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ
ΑΝΤΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ