Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Παρά το ότι η Κύπρος βρισκόταν σε μεγάλη απόσταση από την κυρίως Ελλάδα, και παρά το ότι παρέμενε χωρίς επαρκή οπλισμό, ωστόσο ανέπτυξε σχέσεις με τη Φιλική Εταιρεία και, έστω κι αν τελικά δεν ακολούθησε την εξέγερση των άλλων υποδούλων τμημάτων του   Έθνους, συνέδραμε στον μεγάλο αγώνα όσο μπορούσε. Ήδη από την αρχή της επανάστασης, η Κύπρος πλήρωσε βαρύ τίμημα σε θυσίες, με τις εκτεταμένες σφαγές που κορυφώθηκαν στις 9 Ιουλίου του 1821 με τον απαγχονισμό του αρχιεπισκόπου Κυπριανού και την εκτέλεση των επισκόπων και άλλων ιερωμένων, προκρίτων και παραγόντων.

Βλέπε λήμμα: Φιλική Εταιρεία

Η Κύπρος συνέδραμε την αγωνιζόμενη Ελλάδα με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων οι δυο βασικοί είναι:

α) Με την προσωπική συμμετοχή πολλών Κυπρίων αγωνιστών στις πολεμικές συγκρούσεις στην Πελοπόννησο, την Στερεά και αλλού. Οι αγωνιστές αυτοί πήγαν από την Κύπρο, ή και από την Ευρώπη όπου διέμεναν, στην Ελλάδα μετά την έναρξη της επανάστασης και εντάχθηκαν στις στρατιωτικές δυνάμεις των Ελλήνων, πολεμώντας υπό τις διαταγές γνωστών οπλαρχηγών.

β) Με την αποστολή στην Ελλάδα από το νησί τροφίμων και άλλων εφοδίων, όπως μαρτυρείται από διάφορα έγγραφα αλλά και από σωζόμενες προφορικές παραδόσεις εκ των οποίων μια ομιλεί για προσέγγιση του Κωνσταντίνου Κανάρη στα κυπριακά παράλια, απ' όπου παρέλαβε τρόφιμα και άλλες προμήθειες.

Για τη μετάβαση και συμμετοχή Κυπρίων αγωνιστών στην ελληνική επανάσταση, υπάρχουν πλείστες ιστορικές πληροφορίες από τα Γενικά Αρχεία του νεοϊδρυθέντος Ελληνικού Κράτους, από το Μητρώον του ελληνικού προξενείου στην Κύπρο και από άλλες πηγές. Για αρκετούς από τους Κυπρίους αγωνιστές της ελληνικής επανάστασης σώζονται πιστοποιητικά συμμετοχής τους σ' αυτήν, υπογραμμένα από γνωστούς ήρωες του αγώνα.

Μεταξύ των πολλών Κυπρίων που αγωνίστηκαν στην Ελλάδα, γνωστότεροι για την όλη δραστηριότητά τους είναι οι Χαράλαμπος Μάλης, Κυπριανός Γεωργιάδης,  Κυπρίδημος Γεωργιάδης, Γεώργιος Οικονομίδης, Δημήτριος Οικονομϊδης, οι αδελφοί Νικόλαος και Θεόφιλος Θησεύς, Ιωάννης Σταυριανός, Χριστόδουλος Δημητρίου Κυπραίος, Γεώργιος Κυπραίος ή Καλαντζής, Κωνσταντίνος Κυπριώτης, ο Μιχάλης Κυπραίος που έπεσε αγωνιζόμενος υπό τον Μακρυγιάννη και αρκετοί άλλοι.

Αρκετοί από τους Κυπρίους που βρίσκονταν στην Ελλάδα, ή και από εκείνους οι οποίοι κατόρθωσαν να διαφύγουν από την Κύπρο στην Ευρώπη και να γλυτώσουν από τις εκτεταμένες σφαγές που οι Τούρκοι διέπραξαν στο νησί τον Ιούλιο του 1821, εργάστηκαν όχι μόνο υπέρ της επαναστάσεως στην Ελλάδα αλλά και με προοπτική την ανάληψη αγώνα για απελευθέρωση και της Κύπρου. Έτσι, στις 6 Δεκεμβρίου 1821 εξεδόθη στη Ρώμη προκήρυξη την οποία υπέγραψαν τρεις Κύπριοι ιερωμένοι και άλλοι επτά λαϊκοί πρόκριτοι, στην οποία αναφέρονταν, μεταξύ άλλων, και τα εξής:

...Νομίζομεν ἐνώπιον Θεοῦ καί ἀνθρώπων, ὃτι ἒχομεν κάθε δίκαιον νά μή γνωρίζωμεν πλέον διά διοίκησιν τούς αἱμοβόρους τούτους ληστάς [τους   Τούρκους], ἀλλά συμφώνως μέ τούς λοιπούς ἀδελφούς ἡμῶν Ἓλληνας θέλομεν προσπαθήσει διά τήν ἐλευθερίαν τῆς εἰρηνικῆς ἡμῶν, πάλαι μέν μακαρίας, ἢδη δέ τρισαθλίας Νήσου Κύπρου...

Προσπάθειες για απελευθέρωση της Κύπρου έγιναν τόσο στην Ευρώπη (κυρίως στο Λονδίνο) όσο και στο Ναύπλιο στην Πελοπόννησο. Στο Λονδίνο οι Κύπριοι εξόριστοι ανέθεσαν στον Μαυροβούνιο στρατηγό (πρώην στρατηγό του Ναπολέοντος) ντε Βιντζ να οργανώσει μισθοφορικό εκστρατευτικό σώμα, του οποίου να ηγηθεί ο ίδιος, με στόχο την απελευθέρωση της Κύπρου. Ο στρατηγός ντε Βιντζ εξουσιοδοτήθηκε επίσης να συνάψει δάνειο 800.000 λιρών για τις ανάγκες της εκστρατείας αυτής, στην οποία υπολογίστηκε ότι θα επιστρατεύονταν 2.000 άνδρες. Το όλο σχέδιο ματαιώθηκε τελικά, γιατί δεν κατέστη δυνατή η σύναψη του απαραίτητου δανείου που απαιτούσε βαρύτατες εγγυήσεις.

Βλέπε λήμμα: Βιντζ ντε

Κατά την περίοδο 1825-26, όταν είχε ήδη σταθεροποιηθεί στην Πελοπόννησο η κυβέρνηση του νέου ελληνικού κράτους (αν και ο αγώνας συνεχιζόταν), ομάδα Κυπρίων που δρούσε στο Ναύπλιο πίεζε φορτικά την ελληνική διοίκηση να οργανώσει εκστρατεία στην Κύπρο γι’ απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό. Τα διάφορα γραπτά διαβήματα των Κυπρίων προς τη διοίκηση σώζονται. Για διάφορους λόγους, το επίσημο ελληνικό κράτος δεν ήταν σε θέση να αναλάβει μια τέτοια αποστολή που εκρίθη, υπό τις τότε περιστάσεις, επικίνδυνη. Η ομάδα των Κυπρίων του Ναυπλίου διασπάστηκε, γιατί οι περισσότεροι δεν ήθελαν να προχωρήσουν χωρίς την επίσημη έγκριση των ενεργειών τους από την ελληνική κυβέρνηση. Μερικοί άλλοι όμως συνέχισαν τις προσπάθειες, και τον Φεβρουάριο - Μάρτιο του 1926 εκστρατευτικό σώμα από 2.000 άνδρες και 14 πλοία έδρασε στο Λίβανο και στην Κύπρο υπό την αρχηγία του οπλαρχηγού Βάσσου Μαυροβουνιώτη.  Όμως η όλη προσπάθεια κατέληξε να εξελιχθεί σε ληστρική επιδρομή που έληξε άδοξα.

Βλέπε λήμμα: Βάσσος Μαυροβουνιώτης

Αργότερα, οι προσπάθειες των Κυπρίων συνεχίστηκαν με αναφορές και υπομνήματα προς τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια, καθώς και με απεσταλμένους προς αυτόν από την Κύπρο. Με τις ενέργειες αυτές εζητείτο από τον κυβερνήτη της Ελλάδος να φροντίσει ώστε νά δοθῇ  ἰατρεία εἰς τάς πληγάς μας (όπως χαρακτηριστικά του έγραφε στις 19 Αυγούστου 1828 ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Πανάρετος). Ουσιαστικά το αίτημα των Ελλήνων Κυπρίων να ενωθεί το νησί τους με την υπόλοιπη Ελλάδα, άρχισε να γεννάται και να τίθεται από το 1828, από την πρώτη, δηλαδή, εποχή της ύπαρξης ελεύθερου ελληνικού κράτους.

Βλέπε λήμμα: Ένωση

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια