Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Επειδή  η εικόνα έπρεπε να μοιάζει με το πρόσωπο που εικονίζει (= πρωτότυπο) ήταν ανάγκη να υπάρχουν τα χαρακτηριστικά του κάθε προσώπου, τα οποία ο ζωγράφος ήταν υποχρεωμένος να αποτυπώνει στην εικόνα. Τότε παρουσιάστηκαν και οι πρώτες συστηματικές περιγραφές του Χριστού, της Παναγίας, των αποστόλων κλπ., που λιγότερο συστηματικά είχαν ήδη παρουσιαστεί στα Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης (Ευαγγέλια και τις Απόκρυφες Πράξεις των Αποστόλων) που πρωτοπαρουσιάστηκαν τουλάχιστον μερικά ήδη κατά την περίοδο των διωγμών. Έτσι ο Ψευδοδαμασκηνός περιγράφει τον Χριστό καθώς οἱ  Ἀρχαῖοι Ἱστορικοί διαγράφουσιν αὐτοῦ τήν ἐκτύπωσιν, σαν σύνοφρυ, εὐόφθαλμον, ἐπίρρινον, οὐλότριχα, ἐπίκυφον, εὒχροιον, γενειάδα μέλαινα ἒχοντα, σιτόχρουν τῷ εἴδει κατά τήν μητρώαν ἐμφάνειαν, μακροδάκτυλον, εὐήφωνον, ἡδύλογον, πραότατον, ἣσυχον, μακρόθυμον, ἀνεξίκακον, κλπ. (Migne, P.G., 95, 349). Όπως όμως ήταν επόμενο, εφόσον τα ευαγγέλια δεν περιγράφουν τη σωματική εμφάνιση του Χριστού, οι παραδόσεις γι’ αυτή δεν είναι ενιαίες, αλλά ποικίλες. Γι’ αυτό η περιγραφή του Χριστού που δίδει ο μοναχός Επιφάνιος (γύρω στο 800 μ.Χ.) διαφέρει από την περιγραφή του    Ψευδοδαμασκηνού. Κατά τον Επιφάνιο, ο Χριστός ἦν δέ ὡραῖος τῇ  ὂψει σφόδρα ... τήν δέ ἡλικίαν, ἢγουν ἀναδρομήν τοῦ σώματος, ἒξ ποδῶν ἦν τῶν τελείων, ἐπίξανθον ἒχων τήν τρίχα καί οὖ πάνυ δασεῖαν, μᾶλλον μέν οὖν πρός τό οὗλον ἀποκλίνουσαν, τάς δέ ὀφρῦς μέλαινας καί οὖ πάνυ ἐπικαμπεῖς, τούς δέ ὀφθαλμούς ἐπιξανθίζοντας καί χαροπούς... εὐόφθαλμος, ἐπίρρινος, ἐπιξανθίζων τό γένειον, μακράν ἒχων τήν τρίχα... ὀλίγον ἐπικλίνων τόν αὐχένα ὣστε μή πάνυ ὂρθιον καί ἐντεταμένην ἒχειν τήν ἡλικίαν τοῦ σώματος σιτόχρους, οὒ στρογγύλην ἒχων τήν ὂψιν... (Dressel, Epiphanii edita et inedita, 1843, 29). Προς την περιγραφή του μοναχού Επιφανίου συμφωνεί κατά το μάλλον ή ήττον και η περιγραφή που δίδει η απόκρυφη επιστολή του Λέντουλου, που θεωρείται μάλλον δημιούργημα του 14ου ή 15ου αιώνα στην Ιταλία και που βασίζεται όμως σε παλαιότερες ελληνικές πηγές (ελληνική μετάφραση δημοσίευσε ο Γ. Σωτηρίου, Ὁ Χριστός ἐν τῇ Τέχνῃ, ἐν Αθήναις, 1914, σσ. 19 - 20). Περιγραφές του Χριστού και των άλλων Αγίων Προσώπων υπάρχουν πολλές. Μια από τις πιο σημαντικές είναι το Ἐκ τῶν Ἐλπίου τοῦ Ρωμαίου ἀρχαιολογουμένων ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας περί χαρακτήρων σωματικῶν που σώζεται στον Κοϊσλιανό κώδικα 296 της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού. Μεγάλο μέρος του κειμένου αυτού σώθηκε και στο χειρόγραφο VI, 108, του Συνοδικού Σκευοφυλακίου και Βιβλιοθήκης του πατριαρχείου της Μόσχας, που γράφτηκε στα 993 μ.Χ.

ΑΘ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ