Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σχεδόν απόλυτη ήταν η επικράτηση της Ανατολής, με εμπορική προπάντων παρουσία της Δύσης στην Κύπρο κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας (1570-1878): Τότε τα δυτικά κατάλοιπα στα ονόματα, επώνυμα και τοπωνύμια ήσαν οι κύριοι μάρτυρες της πάλαι ποτέ πολιτιστικής επιρροής της Δύσης στην Κύπρο, καθώς και τα ερειπωμένα ή εξισλαμισμένα φραγκοβενετικά μνημεία, οι δε εξελληνισμένες ή εξισλαμισμένες φραγκοβενετικές οικογένειες που παρέμειναν στο νησί, κατέλαβαν τις βασικές θέσεις στη διοίκηση και στην κοινωνία και οικονομία, και σε συνεργασία με τις χιλιάδες αδελφούς των που είχαν μεταναστεύσει στη δυτική Ευρώπη, Κρήτη (ως το 1669), Επτάνησα, Βενετία, Γαλλία κλπ., προσπαθούσαν απεγνωσμένα και μάταια για εκατόν τόσα χρόνια (1572-1668) με συνεχώς αποτυγχάνοντα κινήματα να απελευθερώσουν το νησί και να το προσκολλήσουν σε μια από τις δυτικές δυνάμεις (Βενετία, Ισπανία, Σαβοΐα, Γαλλία κ.α.).

Βλέπε λήμμα: Οθωμανοκρατία

Η μέτρια ή μηδαμινή βοήθεια της Δύσης προς τα κινήματα αυτά υπήρξε η κύρια αιτία της αποτυχίας τους και της αδυναμίας του νησιού να συνδεθεί πολιτικά προς την Δύση, παρά την επιθυμία των κατοίκων του. Η πολιτική της διατηρήσεως της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, de facto και εμβρυωδώς εκφραζόμενη ήδη από τον 16ο αι. κ.ε. με τις διομολογήσεις, αποκρυσταλλώνεται αργότερα σε δόγμα, για να σημάνει την πλήρη εγκατάλειψη των Κυπρίων «αδελφών» από τις δυτικές δυνάμεις, παρά την παρουσία σημαντικών δυτικών εμπορικών παροικιών στη Λάρνακα, στη Λεμεσό, στη Λευκωσία και σ' άλλες πόλεις του νησιού από το 1573 κ.ε. μετά τη συνθήκη Τουρκίας - Βενετίας, που έθεσε νομικά τέρμα στον πόλεμο του 1570-1571.

Βλέπε λήμμα: Διομολογήσεις

Η παρουσία των κοινοτήτων αυτών ανανέωσε την δυτική πολιτιστική επιρροή υπό νέες συνθήκες και δημιούργησε αξιόλογους δεσμούς με την Ευρώπη. Αλλά με την αναγέννηση της ελληνικής εμπορικής και αστικής γενικά τάξεως που δημιουργεί τον πολιτισμό του Ελληνικού Διαφωτισμού από τον 17ο-18ο αι. κ.ε., οι δεσμοί Κύπρου - ελληνικού κόσμου ενισχύονται και υποσκελίζουν τους δεσμούς Κυπρίων - Δύσης, που η Δύση δεν μπόρεσε να καλλιεργήσει παρ’ όλο που της το ζητούσαν οι λατινογενείς ηγετικές τάξεις του νησιού για εκατόν χρόνια και περισσότερο (1573 -1668 κ.ε.). Εφεξής τα ελληνικά ιδεώδη, τα οποία είχε ξυπνήσει ήδη στα 1562 επί Βενετών ο Ιάκωβος Διασσωρίνος, υπήρξαν το κύριο συστατικό της δυτικής «εικόνας» στην Κύπρο, ως τις μέρες μας. Οι παρεμβάσεις των προξένων στα τοπικά πράγματα υπέρ των ραγιάδων και των εξισλαμισμένων Ελλήνων υπήρξαν παρήγορη παρουσία της Δύσης, αλλ’ όχι συνήθως αποτελεσματική και όχι ικανή να ανατρέψει το σκληρό οθωμανικό καθεστώς, καθώς συχνά συνοδευόταν από ανταγωνισμούς και αντιθέσεις μεταξύ των λατινικών μειονοτήτων και προξενικών αρχών. Πάντως τα σχολεία, τα νοσοκομεία και η κουλτούρα τους υπήρξαν υποδείγματα για τους Κυπρίους. Από τα μέσα του 19ου αι. εντονότερα φαίνεται ο ανταγωνισμός των δυτικών δυνάμεων, κυρίως της Γαλλίας και της Αγγλίας, για κυριαρχία στην Κύπρο μετά την επικείμενη κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Κ.Π.ΚΥΡΡΗΣ