Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ένα από τα σοβαρά προβλήματα που ανεφύησαν μετά τον τερματισμό της αγγλικής κατοχής και την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος, ήταν εκείνο των χωριστών δήμων. Το ζήτημα αυτό περιελήφθη και στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας (άρθρο 173): Χωριστοί δῆμοι θά δημιουργηθῶσιν εἰς τάς πέντε μεγαλυτέρας πόλεις τῆς Δημοκρατίας, ἣτοι τήν Λευκωσίαν, Λεμεσόν, Ἀμμόχωστον, Λάρνακα καί Πάφον, ὑπό τῶν Τούρκων κατοίκων αὐτῶν...

Το Σύνταγμα πρόβλεπε ότι στις 5 αυτές πόλεις θα υπήρχαν ελληνικό και τουρκικό δημοτικό συμβούλιο, που θα εκλέγονταν χωριστά από τους Έλληνες και Τούρκους κατοίκους των πόλεων. Αναφερόταν ακόμη ότι ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας θα εξέταζαν μέσα σε 4 χρόνια αν ο διαχωρισμός των δήμων στις 5 πόλεις θα συνεχιζόταν ή όχι.

Ο διαχωρισμός των δήμων, απόρροια και αυτή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, οδήγησε στη θέσπιση νόμου που έδινε το δικαίωμα στις τουρκικές δημοτικές επιτροπές των 5 πόλεων να εισπράττουν τους φόρους των Τούρκων δημοτών. Ο νόμος, που δημοσιεύθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1959, ήταν προσωρινός και αναφερόταν ότι θα εξέπνεε μόλις θα λειτουργούσαν τα χωριστά δημαρχεία. Ωστόσο ο νόμος αναγνώριζε τη νομιμότητα των τουρκικών δημοτικών συμβουλίων, τα οποία είχαν δημιουργηθεί παράνομα από τους Τουρκοκυπρίους το 1958 στις 5 πόλεις, όταν είχαν οξυνθεί οι διακοινοτικές ταραχές.

Αντίδραση Δέρβη

Στο ζήτημα αυτό αντέδρασαν έντονα οι δήμαρχοι των 6 πόλεων (περιλαμβανομένης της Κερύνειας), που με επικεφαλής τον δήμαρχο Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη, βρέθηκαν σε οξεία αντιδικία και σύγκρουση με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Ο Δέρβης κατηγόρησε τον Μακάριο και δήλωσε ότι το «μέτωπο των δημάρχων» θα «καταπολεμούσε τον φασισμό». Ο Μακάριος αντέδρασε επίσης έντονα, λέγοντας μεταξύ άλλων ότι ἐάν ὑπῆρχε φασισμός εἰς τήν Κύπρον, ὁ κ. Δέρβης δέν θά εἶχε τοιαύτην ἀκράτειαν γλώσσης καί δέν θά ἐξύβριζεν ἀχαλινώτως...    Όσον αφορά στο «μέτωπο των δημάρχων», ο Μακάριος απάντησε ότι  τό τοιοῦτον μέτωπον ἔπρεπε νά ὑφίστατο κατά τήν διάρκειαν τοῦ ἐνόπλου ἀγῶνος κατά τοῦ ξένου κυριάρχου, ἄλλ ' ὑπῆρχον τότε στρατόπεδα συγκεντρώσεως καί κίνδυνοι πολλοί... Κατηγορούσε δε τους δημάρχους για ἐπίδειξιν ὀψίμου ἀγωνιστικοῦ πνεύματος.

Προεδρικές Εκλογές

Η αντιπολιτευτική ενάντια στον Μακάριο αντίδραση των δημάρχων δεν εμπόδισε τον αρχιεπίσκοπο από του να κερδίσει τις πρώτες προεδρικές εκλογές στις 13 Δεκεμβρίου 1959 και να καταστεί ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το θέμα των χωριστών δήμων απετέλεσε, το 1963, ένα από τα 13 σημεία που υπέβαλε ο πρόεδρος Μακάριος ως προτάσεις για τροποποίηση του Συντάγματος: Το 6ο σημείο εισηγείτο την εγκαθίδρυση ενιαίων αντί χωριστών δήμων. Ακολούθησαν όμως, τον Δεκέμβριο του 1963, οι διακοινοτικές ταραχές, με τους Τουρκοκύπριους να αυτοεγκλωβίζονται στις δικές τους συνοικίες των πόλεων και διαφόρων χωριών, συνεχίζοντας να διατηρούν δικούς τους χωριστούς δήμους.

Στις 4 Δεκεμβρίου 1964 διορίστηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο οι έξι νέοι δήμαρχοι: Οδυσσέας Ιωαννίδης (Λευκωσία), Νίκος Παττίχης (Λεμεσός), Ζήνωνας Πιερίδης (Λάρνακα), Ανδρέας Πούγιουρος (Αμμόχωστος), Στέλιος Κατσελλής (Κερύνεια), Ιωάννης Αγρότης (Πάφος).

Από την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος, μέχρι το 1986, δεν έγιναν εκλογές για ανάδειξη δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων, που διορίζονταν από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. 

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια