Γεωλογία

Οροσειρά της Κερύνειας

Η οροσειρά της Κερύνειας ή του Πενταδάκτυλου αναπτύσσεται κατά μήκος της βόρειας ακτής σε μια μέση απόσταση 8 χμ. από την ακτή και ανυψώνεται μέχρι τα 1.000 μ. Η οροσειρά είναι έντονα επιμηκυσμένη και το πλάτος της σπάνια υπερβαίνει τα 5 χμ., θεωρείται δε σαν μέρος της μεγαλύτερης ορογενετικής ζώνης, της Αλπικής, που εκτείνεται από τα Πυρηναία μέχρι τα Ιμαλάια. Γεωλογικώς η οροσειρά αποτελείται από μια σειρά αλλόχθονων ιζηματογενών σχηματισμών, η ηλικία των οποίων κυμαίνεται από την Πέρμιο εποχή (250 εκ. χρόνων) μέχρι τη Μέση Μειόκαινη (15 εκ. χρόνων).

ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΟΡΟΣΕΙΡΑΣ ΤΗΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ Ή ΤΟΥ ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΥ

ΗΛΙΚΙΑ (εκατ. χρόνια)	ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΚΑΙ ΕΠΟΧΕΣ	ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ		ΛΙΘΟΛΟΓΙΑ	ΜΕΓΙΣΤΟ ΠΑΧΟΣ (μέτρα)
0,01 1,8	Πλειστόκαινη	Ηπειρωτικές, θαλάσσιες Αναβαθμίδες		Κροκάλες, κορήμματα, λατυποπαγή, Ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, μάργες, κροκαλοπαγή	50;
2,0	Πλειο-Πλειστόκαινη	Σχημ. Κάρκας Σχημ. Αθαλάσσας/ Κερύνειας		Απολιθωματοφόρα ψαμμι- τοκροκαλοπαγή, μάργες, κιμωλίες, ασβεστολιθικοί ψαμμίτες.	3-20
10	Ορογένεση και Διάβρωση Ανώτερης Μεσόκαινης
15 35	Μέση - Κατώτερη Ανώτερη Μειόκαινη Μέση Μειόκαινη	Σχημ. Λαπάτσας Φλύσχης Κυθρέας	ΟΜΑΔΑ ΚΥΘΡΕΑΣ	Γύψος Κιμωλίες, μάργες, ψαμμίτες, Γραουβάκες, μάργες, ψαμμίτες, πηλίτες, βασικό κροκαλοπαγές	250 50 3000
55	Ανώτερη και Μέση Ηώκαινη	Φλύσχης Καλογραίας- Αρδάνων	ΦΛΥΣΧΗΣ Κ.Α.	Γραουβάκες, πηλίτες ασβεστολιθικές μάργες, λατυποπαγή Λατυποπαγή - μικρολατυπο- παγή Σκληρό, συμπαγές ανακρυσταλλωμένο βασικό λατυποπαγές	650
70 140	Παλαιόκαινη Ανώτερη Κρητιδική (Μαιστρίχτιος)	Σχημ. Αγίου Νικολάου Σχημ. Μαλούντας	ΟΜΑΔΑ ΛΑΠΗΘΟΥ	Ασβεστόλιθοι, κοκκινωπές μάργες και κερατόλιθοι. Συμπαγείς ανακρυσταλλωμένοι ασβεστόλιθοι Πελαγικοί ασβεστόλιθοι Πίλλοου - λάβες Ανακρυσταλλωμένο βασικό λατυποπαγές	60
230	Ιουρασική Τριαδική	Σχημ. Ιλαρίωνος Σχημ. Συγχαρί Σχημ. Δικώμου	ΟΜΑΔΕΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΩΝ	Ανακρυσταλλωμένοι ασβεστόλιθοι Δολομιτικοί ασβεστόλιθοι κυρίως ανακρυσταλλωμένοι και καταθρυμματισμένοι Λεπτοπλακώδη μάρμαρα	200 300 100
280	Πέρμιος	Σχημ. Καντάρας		Συμπαγείς ασβεστόλιθοι	200

Τα αρχαιότερα πετρώματα συνίστανται από μια σειρά αλλοχθόνων, συμπαγών, σκληρών ασβεστόλιθων και δολομιτών Περμίου μέχρι και Μεσοκρητιδικής ηλικίας (100 εκ. χρόνων) τα οποία εναπετέθησαν πολύ πιο βόρεια από τη σημερινή τους θέση και μετεφέρθησαν νοτιότερα κατά τη διάρκεια καταστροφικών τεκτονικών κινήσεων σε μεταγενέστερες γεωλογικές περιόδους. Οι ασβεστόλιθοι αυτοί (Σχηματισμοί Δικώμου, Συγχαρί και Αγ. Ιλαρίωνος) είναι ουσιαστικά κρυσταλλωμένες ποικιλίες μαρμάρων. Των πιο πάνω ασβεστόλιθων υπέρκεινται με ασυμφωνία σειρά πελαγικών κιμωλιών και μαργών με παρεμβολές «ζωνών» βασικών πίλλοου - λαβών (Σχηματισμός Λαπήθου). Και οι δυο ομάδες, δηλ. των ασβεστόλιθων και της Λαπήθου, λόγω των μεγάλων ορογενετικών κινήσεων έχουν έντονα τεκτονισθεί και μεταφερθεί νοτιότερα από ολισθήσεις βαρύτητας.

Οι πιο πάνω σχηματισμοί με τη σειρά τους καλύπτονται από το φλύσχη της Καλογραίας Αρδάνων (Μέσης και Ανώτερης Ηώκαινης, 45 - 35 εκ. χρόνων), ο οποίος αποτελείται από θραύσματα αρχαιοτέρων ασβεστολιθικών πετρωμάτων (κλαστικά ιζήματα) και ολιστολίθους. Μετά από ένα κύριο τεκτονικό χάσμα κατά τη διάρκεια του οποίου η οροσειρά της Κερύνειας τελικά εναποτέθηκε στη σημερινή της θέση, ιζήματα μεγάλου πάχους κυρίως φλύσχη Μεσομειοκαινικής ηλικίας (Σχηματισμός Κυθρέας), εναπετέθησαν βόρεια και νότια της οροσειράς.

Κατά τη διάρκεια της μακράς και πολύπλοκης τεκτονικής ιστορίας η οροσειρά σε τρεις διαδοχικές περιπτώσεις έχει ανυψωθεί πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, διαβρωθεί και καταβυθισθεί. Η τελική ανύψωση της οροσειράς έγινε κατά τη διάρκεια της Πλειόκαινης και Πλειστόκαινης περιόδου.

Οι ασβεστολιθικές μάζες λόγω των έντονων πτυχώσεων και τεκτονικών κινήσεων, ανευρίσκονται είτε ενσωματωμένες σε νεότερα ιζήματα είτε επωθημένες πάνω σε αυτά.

Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης