Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σε συνάρτηση προς τις στρατιωτικές βάσεις του στην Κύπρο, και με βάση τη συνθήκη εγκαθιδρύσεως, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί χωρίς περιορισμούς ή επεμβάσεις ορισμένες τοποθεσίες (sites) στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι τοποθεσίες αυτές περιέχονται στον κατάλογο Α και βρίσκονται:

1. Στο λιμάνι της Λεμεσού.

2. Στο Τρόοδος.

3. Στην κορυφή Όλυμπος.

4. Στα βόρεια και στα δυτικά του Ζυγίου.

5. Στο ακρωτήρι του Κιτίου.

6. Στο ακρωτήρι Γκρέκο (με υδατοπρομήθεια).

7. Στο βουνό Γιαηλάς.

8. Στην τοποθεσία Ηρακλής.

9. Στο λιμάνι της Αμμοχώστου.

10. Στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας (με υδατοπρομήθεια).

 

Το ίδιο δικαίωμα παραχωρήθηκε στους Βρετανούς και για ορισμένες άλλες τοποθεσίες, αλλά με τη διευκρίνηση ότι η χρησιμοποίηση τους τερματίζεται «μόλις τούτο γίνει κατορθωτό». Οι τοποθεσίες αυτές περιέχονται στον κατάλογο Β και βρίσκονται:

1. Στα Πολεμίδια (με πεδίο ασκήσεων για ελαφρά όπλα και με υδατοπρομήθεια).

2. Σε αχρησιμοποίητο αεροδρόμιο στα νότια της Λάρνακας (το σημερινό διεθνές αεροδρόμιο Λάρνακας).

3. Στα βόρεια του Ζυγίου (με υδατοπρομήθεια).

4. Στην Αμμόχωστο (στο δρόμο προς τη Λευκωσία).

5. Πάνω και δυτικά του κύριου δρόμου Αμμοχώστου -Σαλαμίνος.

6. Στα βορειοδυτικά της Λευκωσίας, στο δρόμο προς την Κερύνεια.

7. Στην οδό Μετοχίου στη Λευκωσία.

8. Στην ακτή 5 περίπου μίλια νότια της Λάρνακας.

9. Στα δυτικά της Λευκωσίας (με υδατοπρομήθεια).

10. Στις παρυφές της Αμμοχώστου, στο δρόμο προς τη Λευκωσία.

 

Σε άλλες περιοχές της Κύπρου οι Βρετανοί έχουν, επίσης, περιορισμένα δικαιώματα. Οι περιοχές αυτές απαριθμούνται στους καταλόγους C και D.

Κατάλογος C:

1. Τρόοδος.

2. Παρυφές της Λεμεσού (με υδατοπρομήθεια).

3. Κοντά στην Πάφο (άκρο ακρωτηρίου Πάφου).

4. Παραλία κοντά στο χωριό Αγία Ειρήνη.

5. Κισσούσα (7 μίλια βόρεια της Επισκοπής, περιλαμβανομένης της υδατοπηγής Κισσούσας, του αγωγού που μεταφέρει νερό στη βάση Ακρωτηρίου και της σήραγγας στην Ανώγυρα).

6. Λεμεσός (στο δρόμο προς την Πάφο).

7. Παραλία, 31/2 μίλια βόρεια της Αμμοχώστου.

8. Αμμόχωστος (οδοί Πελοποννήσου - Στερόπης - Γλάδστωνος).

 

Κατάλογος D:

1. Νοτιοδυτικές και νοτιοανατολικές παρυφές της Λευκωσίας.

2. Καράολος (3 μίλια βόρεια της Αμμοχώστου).

3. Κοντά στα χωριά Καλοψίδα και Μακράσυκα (6 μίλια βόρεια της Δεκέλειας, περιλαμβανομένων υδατοπηγών και του αγωγού που μεταφέρει νερό στη βάση Δεκέλειας).

 

Επιπρόσθετα το Ηνωμένο Βασίλειο έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί, ύστερα από συνεννόηση με την κυβέρνηση της Δημοκρατίας, και άλλες μικρές τοποθεσίες τις οποίες κατά καιρούς θεωρεί τεχνικά αναγκαίες για την αποδοτική χρήση των περιοχών των βάσεων και των εγκαταστάσεων του στο νησί.

 

Σ' όλες τις τοποθεσίες που έχουν προαναφερθεί, οι Βρετανοί έχουν το δικαίωμα να ασκούν πλήρη έλεγχο. Ακόμη, σε περίπτωση άμεσης απειλής για την ασφάλεια αυτών των τοποθεσιών, έχουν το δικαίωμα να παίρνουν και μέτρα έξω απ' αυτές, αλλά στην περιοχή που γειτνιάζει άμεσα με τις τοποθεσίες.

 

Πρόσθετα προς τα άλλα δικαιώματα που της παρέχονται από τη συνθήκη εγκαθιδρύσεως, η Βρετανία έχει και το δικαίωμα να διεξάγει κατά καιρούς ασκήσεις στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας και στον εναέριο της χώρο. Ειδικότερα έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί πεδία ασκήσεων στις περιοχές Κόσης, Ακάμα, Λευκονοίκου, Πόλης Χρυσοχούς, Αγίου Βασιλείου, Πραστειού, Πολεμιδιών, Λάρνακας, Αυδήμου - Πισσουρίου, Κόσης - Τρούλλων και Σωτήρας, για ασκήσεις με πυροβολικό, μικρά όπλα, αποβατικές ενέργειες, ναυτικό βομβαρδισμό, ρίψη αλεξιπτωτιστών κ. ά. Ακόμη, βρετανικά στρατιωτικά αεροσκάφη έχουν το δικαίωμα να πραγματοποιούν πτήσεις πάνω από το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς περιορισμό, εκτός από εκείνο που είναι αναγκαίος για την ασφάλεια άλλων αεροπλάνων και την ασφάλεια ζωής και περιουσίας στη Δημοκρατία. Επίσης οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας για τα στρατιωτικά τους αεροπλάνα, τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου. Έχουν επίσης το δικαίωμα να χρησιμοποιούν και το αεροδρόμιο της Τύμπου.

 

Παράλληλα, οι βρετανικές αρχές έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν δρόμους, λιμάνια και άλλες διευκολύνσεις, ελεύθερα, για τη διακίνηση στρατιωτικών σωμάτων σε σχηματισμό και αυτοκινητοπομπών, που ανήκουν στις χερσαίες, τις ναυτικές και τις αεροπορικές τους δυνάμεις, προς, από και μεταξύ των βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας, των τοποθεσιών που οι Άγγλοι έχουν δικαίωμα να χρησιμοποιούν κ. ά. Έχουν επίσης το δικαίωμα ν' αποκτήσουν, ύστερα από διαβούλευση με την κυπριακή κυβέρνηση, την άσκηση πρόσθετων δικαιωμάτων που δυνατόν, κατά καιρούς, να θεωρούν τεχνικώς αναγκαία για την επαρκή χρήση των βρετανικών βάσεων και εγκαταστάσεων στο νησί.

 

Τέλος, οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν το δικαίωμα να εγκαθιστούν και να θέτουν σε λειτουργία ελεύθερα στο έδαφος της Δημοκρατίας συστήματα επικοινωνιών και ηλεκτρονικά συστήματα, περιλαμβανομένου του απεριόριστου δικαιώματος να μεταδίδουν και να χρησιμοποιούν τις ραδιοφωνικές συχνότητες που θεωρούν αναγκαίες, και να τοποθετούν καλώδια μεταξύ των βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας. Εκτός από κανονικά ειδησεογραφικά θέματα, οι ραδιοφωνικές μεταδόσεις από τους βρετανικούς ραδιοσταθμούς δεν πρέπει να αναφέρονται σε εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου ούτε και να είναι τέτοιας φύσεως που να επηρεάζουν αρνητικά τις φιλικές σχέσεις της Κύπρου με άλλες χώρες.

 

Η βρετανική αστυνομία και μέλη των ενόπλων υπηρεσιών των βάσεων μπορούν να θέτουν υπό κράτηση, εφ' όσον αυτό αποδειχθεί απόλυτα αναγκαίο, πρόσωπα που με την παρουσία τους παρεμποδίζουν ή προσπαθούν να παρεμποδίσουν τη χρήση των διευκολύνσεων και την άσκηση των δικαιωμάτων που παραχωρήθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο με τη συνθήκη εγκαθιδρύσεως. Άτομα που τίθενται υπό κράτηση γι’ αυτό το λόγο, αν δεν υπόκεινται στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων των Άγγλων, παραδίδονται αμέσως στις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας.

 

Οι Βρετανοί μπορούν να εργοδοτούν ελεύθερα στις περιοχές των βάσεων εργατικό δυναμικό από άλλα μέρη της Κύπρου. Μπορούν ακόμη να εργοδοτούν, εφόσον είναι πραγματοποιήσιμο, μόνο κυπριακό εργατοϋπαλληλικό προσωπικό, με βάση την πληθυσμιακή αναλογία των κοινοτήτων.

 

Βέβαια πολλές από τις πιο πάνω τοποθεσίες στις οποίες η Βρετανία έχει δικαιώματα, και ιδιαίτερα τοποθεσίες των καταλόγων Β, και D, δεν χρησιμοποιούνται πια από τον αγγλικό στρατό ή έχουν τροποποιηθεί, ιδιαίτερα μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και την κατάληψη μεγάλου μέρους του κυπριακού εδάφους από την Τουρκία. Ωστόσο γίνεται φανερό από όλες τις πιο πάνω διατάξεις (που φαίνονται και στον χάρτη που παραθέτουμε) ότι η Μεγάλη Βρετανία έχει και διατηρεί τέτοια στρατιωτικής φύσεως υπερπρονόμια στην Κύπρο, ώστε δεν είναι δυνατό να μη χαρακτηριστούν εντελώς απαράδεκτα για ένα ανεξάρτητο κράτος όπως είναι η Κυπριακή Δημοκρατία.

 

Οι βρετανικές στρατιωτικές βάσεις και τα υπερπρονόμια των Βρετανών στην Κύπρο απετέλεσαν, κατά καιρούς, ζήτημα για το οποίο υπήρξαν αντιδράσεις εκ μέρους των Κυπρίων, και διάφορα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις τάχθηκαν υπέρ της κατάργησης τους. Ποικίλες εκδηλώσεις έγιναν κατά καιρούς στην Κύπρο, που στρέφονταν κατά των βρετανικών στρατιωτικών βάσεων, εγκαταστάσεων και δικαιωμάτων στο νησί, ωστόσο δεν έγινε καμιά βίαιη ενέργεια εναντίον τους. Μόνο κατά την διάρκεια του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα (1955-1959) έγιναν πολλές επιθέσεις και επιχειρήσεις δολιοφθοράς.