Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βασα Κελλακίου- Vasa Kellakiou. Βρίσκεται στα σύνορα της επαρχίας Λεμεσού με την επαρχία Λάρνακας, 8 περίπου χμ. στα ΒΔ. της Καλαβασού. Είναι τοποθετημένη πάνω σε διαβάσες και γάββρους, σ' ένα υψόμετρο 390 περίπου μέτρων. Η Βάσα είναι διαμελισμένη από το ποτάμιο δίκτυο του Βασιλικού. Στα βόρεια του χωριού ένας παραπόταμος του Βασιλικού κυλά με ανατολική κατεύθυνση. Στα νότια ο ποταμός της Ασγάτας με νοτιοανατολική κατεύθυνση καταλήγει στον Βασιλικό. Το υψόμετρο πέφτει από τα δυτικά στα ανατολικά. Από 500 μ. μεταξύ Βάσας και Σανίδας πέφτει στα 400 μ. κοντά στον οικισμό για να μειωθεί στα 350 μ. ανατολικά του χωριού.

Πάνω στα πυριτιούχα εδάφη και με μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 510 χιλιοστόμετρα φυτρώνουν χαρουπιές, ελιές, αμυγδαλιές, οπωροφόρα δέντρα, εσπεριδοειδή και λαχανικά. Υπάρχουν όμως και σημαντικές εκτάσεις που παραμένουν ακαλλιέργητες.

Η Βάσα γνώρισε σημαντικές πληθυσμιακές αυξομειώσεις από το 1881 μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το 1973 οι κάτοικοι της Βάσας Κελλακίου περιελήφθησαν στον πληθυσμό του γειτονικού χωριού Σανίδα. Το χωριό κατά τα τελευταία χρόνια γνώρισε μετανάστευση στο εξωτερικό και εσωτερική μετακίνηση στις πόλεις.

Βλέπε λήμμα: Σανίδα

Ο οικισμός έχει Β. - Ν. διάταξη, με την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου κάπου στο κέντρο. Το δημοτικό σχολείο, το γήπεδο, το σφαγείο και το υδραγωγείο του χωριού βρίσκονται έξω από το χωριό, στα ΝΔ. του οικισμού.

Από συγκοινωνιακής απόψεως το χωριό συνδέεται στα ΝΑ. με την Ασγάτα και την Καλαβασό, ενώ στα ΒΔ. συνδέεται με τη Σανίδα και το Κελλάκι.

Το χωριό είναι γνωστό ως Βάσα Κελλακίου ή Βάσα Σανίδας από τις ονομασίες των δυο γειτονικών χωριών, ιδιαίτερα για να ξεχωρίζει από το άλλο χωριό της Λεμεσού με το ίδιο όνομα (Βάσα Κοιλανίου).

Ιστορικά στοιχεία

Η Βάσα, όπως αναφέρει ο Περικλής Μιχαηλίδης (1887), είχε από νωρίς σχολείο. Το χωριό δεν σημειώνεται στους βενετικούς χάρτες ούτε μνημονεύεται από τον ντε Μας Λατρί ως φέουδο ή βασιλικό κτήμα. Μερικοί συγγραφείς συχνά συγχύζουν τη Βάσα Κελλακίου με τη Βάσα Κοιλανίου, προσδίδοντας στο χωριό κάποια αρχαιότητα, που δεν τεκμηριώνεται από ιστορικές πηγές.

Διατηρούνται δυο ενδιαφέρουσες παραδόσεις στο χωριό. Η μια αναφέρεται στην Πέτρα του Αγίου Δημητρίου και η άλλη στο ξωκλήσι της Παναγίας της Βόσκενας. Όταν άρχισε η ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου, στο χώρο όπου θα κτιζόταν το ιερό βρέθηκε ένας ογκόλιθος που κι όλοι οι κάτοικοι του χωριού μαζί δεν μπορούσαν να τον μετακινήσουν. Οι χωρικοί άρχισαν να προβληματίζονται για την ανέγερση της εκκλησίας κάπου αλλού, όταν την άλλη μέρα ο ογκόλιθος εξαφανίστηκε μόνος του. Η μεγάλη πέτρα βρέθηκε αργότερα σ' άλλη τοποθεσία, γνωστή σήμερα ως Πέτρα του Αγίου Δημητρίου. Σύμφωνα με την παράδοση ο ίδιος ο άγιος Δημήτριος μετακίνησε την πέτρα. Στα βόρεια της Πέτρας του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται ένα ξωκλήσι αφιερωμένο στην Παναγία τη Βόσκενα. Κτίστηκε, κατά την παράδοση, από ένα βοσκό που το κοπάδι του κινδύνευε να καταστραφεί από μια αρρώστια που πλάκωσε την περιοχή. Μόλις έκτισε το εκκλησάκι τα ζώα άρχισαν να αυξάνονται. Σήμερα όταν αρρωστήσουν τα ζώα του χωριού, οι βοσκοί κάνουν παράκληση στην Παναγία τη Βόσκενα.

Σε παλαιούς χάρτες το χωριό είναι σημειωμένο ως Vassa και Vasu.

Τοπων: Βάσα, ονομασία καθαρά αρχαίας ελληνικής προέλευσης, όπως και αρκετές άλλες ονομασίες στην Κύπρο από την ίδια ρίζα, όπως η Γεράσα, η Γεροβάσα η Πέρα Βάσα κλπ. Η ονομασία αναμφίβολα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη βᾶσσα (ή και βῆσσα) που σημαίνει δασώδης κοιλάδα. Στην Αρκαδία της Πελοποννήσου υφίστατο κατά την αρχαιότητα οικισμός με την ονομασία Βᾶσσαι, όπου βρισκόταν και ο περίφημος ναός του Επικουρίου Απόλλωνος (Παυσανίας, 8,41.7). Οι ονομασίες των πιο πάνω χωριών ή και τοπωνυμίων της Κύπρου πρέπει να σχετίζονται με την εποίκηση της Κύπρου από τους Αρκάδες.

Βλέπε λήμμα: Αρκάδες

Ο τύπος Γεροβάσα υποδηλώνει την ἱερήν βᾶσσαν, απ' όπου, σε συντόμευση της λέξης, έχουμε την ονομασία Γεράσα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια