Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι Πράξεις τῶν Ἀποστόλων καθώς και άλλα μεταγενέστερα εκκλησιαστικά συγγράμματα, αναφέρουν δυο ιεραποστολικές επισκέψεις του Βαρνάβα στην Κύπρο, κατά τις οποίες κηρύχθηκε στο νησί συστηματικά η χριστιανική διδασκαλία και θεμελιώθηκε η Κυπριακή Εκκλησία. Κατά την πρώτη περιοδεία στο νησί, μαζί με τον Βαρνάβα ήταν κι ο απόστολος Παύλος, τους συνόδευε δε ο ανεψιός του Βαρνάβα ευαγγελιστής Μάρκος. Κατά τη δεύτερη περιοδεία ο Βαρνάβας συνοδευόταν από τον Μάρκο.

Οι πρώτες απηχήσεις της νέας θρησκείας είχαν φθάσει στην Κύπρο από το 33 μ.Χ., και σύμφωνα με τις Πράξεις (11.19) ο χριστιανισμός είχε κηρυχθεί στο νησί, αλλά μόνο σε Ιουδαίους που κατοικούσαν εδώ, από άλλους οι οποίοι, μετά το μαρτύριο του Στεφάνου, είχαν διασκορπιστεί στη Φοινίκη, στην Αντιόχεια και στην Κύπρο. Ωστόσο η συστηματική και μεθοδική διδασκαλία του χριστιανισμού έγινε από τον Βαρνάβα και τον Παύλο 15 χρόνια αργότερα.

Βλέπε λήμμα

Ιουδαίων επανάσταση

Κατά την πρώτη τους περιοδεία (άνοιξη του 45 μ.Χ. κ.ε.) οι δυο απόστολοι, συνοδευόμενοι από τον Μάρκο, ξεκίνησαν από την Αντιόχεια, πήγαν στη Σελεύκεια, κι απ' εκεί, με καράβι, ταξίδεψαν για την Κύπρο με πρώτο τους σταθμό τη Σαλαμίνα. Στην μεγάλη αυτή πόλη της Κύπρου δίδαξαν αρχικά σε συναγωγές Ιουδαίων και στη συνέχεια, όπως αναφέρεται στις Πράξεις (13.5) δίδαξαν «διελθόντες τήν νῆσον ἂχρι Πάφου». Οι Πράξεις συμπυκνώνουν την πορεία των δυο αποστόλων και του Μάρκου στην Κύπρο, αλλά η κυπριακή παράδοση έχει πολλές εκδοχές που δύσκολα συμβιβάζονται μεταξύ τους. Μια εκδοχή ομιλεί για διέλευσή τους από τη Σαλαμίνα ακολουθώντας αντίστροφα τον ποταμό Πηδιά προς την Ταμασσό και απ' εκεί στους Σόλους. Άλλη εκδοχή αναφέρεται σε πορεία από τη Σαλαμίνα προς το Κίτιον (όπου συνάντησαν τον άγιο Ηρακλείδιο). Τρίτη εκδοχή αναφέρει ότι στο Κίτιον οι απόστολοι συνάντησαν και τον άγιο Λάζαρο τον οποίο χειροτόνησαν επίσκοπο της πόλης. Τέταρτη εκδοχή, της περιοχής Πάφου, ομιλεί για πορεία των αποστόλων μέσω Ολύμπου, προς τα Μέσανα, την Σαλαμιού, τον Άγιο Ιωάννη, τα Βρέτσια, την Παναγιά και την Πάφο. Πέμπτη εκδοχή αναφέρει διέλευσή τους από την Ταμασσό προς τη Σολιά, το Παλαιχώρι, τον Αγρό, τον Κάτω Μύλο και την Λαμπαδού (ή Λαμπαδιστού) όπου συνάντησαν τον άγιο Ηρακλείδιο. Έκτη εκδοχή αναφέρει διέλευσή τους από το Κίτιον, την Ταμασσό, τους Σόλους, την Μαραθάσα και, τελικά, κατάληξή τους στην Πάφο.

Εκεί που δεν υπάρχει αμφιβολία είναι ότι οι απόστολοι έφθασαν με καράβι στη Σαλαμίνα και αναχώρησαν με καράβι από την Πάφο. Υπάρχουν και άλλες παραλλαγές ως προς την πορεία τους στην Κύπρο και τα μέρη που επισκέφθηκαν, που δείχνουν τη σημασία που απέδωσε ο λαός στην επίσκεψή τους. Το πιο πιθανό είναι ότι οι απόστολοι ακολούθησαν στην Κύπρο διαδρομή του ρωμαϊκού οδικού δικτύου, που κι αυτό όμως παρέχει πολλές δυνατότητες. Στην Πάφο ο απόστολος Παύλος έκανε το γνωστό θαύμα, τυφλώνοντας προσωρινά τον μάγο και ψευδοπροφήτη Βαριησού ή Ελύμα, με αποτέλεσμα να δεχθεί πλέον ανεπιφύλακτα την χριστιανική διδασκαλία ο διανοούμενος Ρωμαίος ανθύπατος (κυβερνήτης) της Κύπρου Σέργιος Παύλος. Έτσι η Κύπρος υπήρξε η πρώτη χώρα που κυβερνήθηκε από Χριστιανό. Στην Πάφο, η τοπική παράδοση θέλει τον απόστολο Παύλο να έχει υποστεί και το μαρτύριο των «σαράντα παρά ένα» ραβδισμών.

Εκτός από τη Σαλαμίνα και την Πάφο, αναφέρονται επισκέψεις των δυο αποστόλων και σε αρκετά άλλα μέρη της Κύπρου. Στις Περιόδους του Βαρνάβα αναφέρεται ότι οι δυο απόστολοι επισκέφθηκαν «τήν πόλιν Λαμπαδιστοῦ», όπου φιλοξενήθηκαν από τον Τίμωνα. Εκεί συνάντησαν και τον Ηράκλειο, ο οποίος καταγόταν από την Ταμασσό και που είχε συναντηθεί με τους δυο αποστόλους και πιο πριν, στο Κίτιον. Αφού ο Βαρνάβας τον βάπτισε, μετονομάζοντάς τον σε Ηρακλείδιο, τον χειροτόνησε επίσκοπο Ταμασσού, όπου υφίσταται μέχρι σήμερα το μοναστήρι του Αγίου Ηρακλειδίου.

Άλλος Κύπριος που αναφέρεται ότι χειροτονήθηκε επίσκοπος από τον Βαρνάβα και τον Παύλο (στην Αντιόχεια), ήταν ο Αριστοκλειανός, πρώην λεπρός που αποθεραπεύθηκε (Περίοδοι Βαρνάβα, 20), και υπηρέτησε στο χωριό του, κοντά στην Αμαθούντα.

Από την Πάφο οι δυο απόστολοι έφυγαν, με πλοίο, όπως αναφέρει ο Ευσέβιος (Εκκλησιαστική Ιστορία, 7.25, 15-16) για την Πέργη της Παμφυλίας.

Κατά τη δεύτερη αποστολική του περιοδεία στην Κύπρο, ο Βαρνάβας συνοδευόταν από τον ανεψιό του Μάρκο, ήλθε δε στο νησί από την Αντιόχεια μετά τη διαφωνία και τον χωρισμό του από τον Παύλο (Πράξεις, 15.35-39).

Όπως αναφέρεται στις Περιόδους Βαρνάβα, αυτός μαζί με τον Μάρκο πήγαν από την Αντιόχεια στη Λαοδίκεια και εκεί βρήκαν καράβι για την Κύπρο, όπου έφθασαν νύχτα κι αποβιβάστηκαν στον Κρομμυακίτη (Κορμακίτη). Εκεί φιλοξενήθηκαν από δυο υπηρέτες των ειδωλολατρικών ιερών, τον Αρίστωνα και τον Τίμωνα. Την επόμενη μέρα πήγαν στη Λάπηθο, όμως δεν τους επετράπη η είσοδος στην πόλη επειδή γινόταν μια ειδωλολατρική τελετή. Φεύγοντας απ' εκεί πήγαν στα βουνά, στην πόλη Λαμπαδιστού, όπου τοποθετείται το επεισόδιο χειροτονίας του αγίου Ηρακλειδίου που αναφέρθηκε πιο πάνω, ως συμβάν της πρώτης περιοδείας, κατά κάποια σύγχυση της παράδοσης.

Στον Βίο καί Πολιτεία τοῦ Ὁσίου πατρός Ἡρακλείδου αναφέρεται ότι ο άγιος Ηρακλείδιος βαπτίστηκε από τον Βαρνάβα στον ποταμό «τοῦ Σολίου» (Σολέας) και συνόδευσε τον απόστολο στον Κορμακίτη και στην Ταμασσό.

Στη συνέχεια οι Περίοδοι αναφέρουν ότι οι Βαρνάβας και Μάρκος ανέβηκαν στο βουνό που λεγόταν Χιονώδες (Τρόοδος) κι απ' εκεί κατηφόρισαν προς την Παλαίπαφο. Όμως εκεί συνάντησαν τον Βαριησού (Ελύμα) ο οποίος αναγνώρισε τον Βαρνάβα που γνώριζε βέβαια από την προηγούμενη περιοδεία του, και έδρασε ώστε να μη του επιτραπεί η είσοδος στην πόλη. Έτσι ο Βαρνάβας κι ο Μάρκος, μαζί με τον Ρόδωνα που ήταν σκλάβος κι έγινε Χριστιανός, πήγαν στο Κούριον. Πλησιάζοντας την πόλη αυτή, ο Βαρνάβας συνάντησε μια ειδωλολατρική πομπή στην οποία συμμετείχαν πλήθος γυμνοί άνδρες και γυναίκες. Τότε ο απόστολος καυτηρίασε το θέαμα που είδε, και ταυτόχρονα (σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση) γκρεμίστηκε το δυτικό τμήμα (των τειχών της πόλης;) με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και να τραυματιστούν πολλοί, ενώ οι υπόλοιποι ειδωλολάτρες κατέφυγαν στο ιερό του Απόλλωνος (Περίοδοι Βαρνάβα, 19). Στο μεταξύ κατέφθασε εκεί και ο Βαριησούς, που ξεσήκωσε τους Ιουδαίους της πόλης και εμπόδισε την είσοδο του Βαρνάβα σ' αυτήν.

Την επόμενη μέρα οι Βαρνάβας και Μάρκος έφθασαν σ' ένα χωριό κοντά στην Αμαθούντα, όπου φιλοξενήθηκαν από τον Αριστοκλειανό. Αργότερα πήγαν στην Αμαθούντα, όπου γίνονταν επίσης ειδωλολατρικές τελετές, όμως ο Βαριησούς που τους κυνηγούσε συνεχώς, ξεσήκωσε πάλι τους Ιουδαίους της πόλης και παρεμπόδισε ξανά την είσοδό τους σ' αυτήν.

Αφού τελικά πήγαν στο Κίτιον, όπου κι εκεί γίνονταν τελετές στον ιππόδρομο και κανένας δεν τους δέχθηκε, μπάρκαραν σε καράβι και παραπλέοντας την ακτή έφθασαν στη Σαλαμίνα. Μαζί τους ήταν και ο Τίμων.