Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι ιεροτελεστίες προς τιμήν της Αφροδίτης Παφίας γίνονταν κάθε άνοιξη (τις πρώτες μέρες του Απριλίου, σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο). Οι πιστοί συγκεντρώνονταν στους ιερούς κήπους, σε κάποια απόσταση από τον ναό, περιμένοντας την αυγή και την εμφάνιση του Αυγερινού (δηλαδή του πλανήτη Αφροδίτη). Μόλις το αστέρι εμφανιζόταν, ξεκινούσε η πομπή των πιστών με συνοδεία χορού και μουσικής από πνευστά και κρουστά όργανα. Οι πιστοί, κρατώντας αναμμένες λαμπάδες και προσφορές, προχωρούσαν προς το ιερό όπου ανέμεναν οι ιερείς, έτοιμοι να εκτελέσουν τις προσφορές.

 

Σύμφωνα με τις πηγές, στο ιερό της Πάφου (και πιθανόν και σε όλα τα ιερά της θεάς στην Κύπρο) υπήρχε ομάδα ιερέων με επικεφαλής αρχιερέα, και ομάδα ιερειών με επικεφαλής αρχιέρεια. Πολύ σημαντικός ήταν ο ρόλος του αρχιερέα (που ήταν συνήθως ο βασιλιάς), ο οποίος τελούσε με την αρχιέρεια (που ήταν συνήθως η βασίλισσα) το μυστήριο του ιερού γάμου που του έδινε και το δικαίωμα να παραμένει βασιλιάς και αρχιερέας. Οι ιερείς της Παφίας Αφροδίτης πάντα ανήκαν στο γένος των Κινυραδών, δηλαδή των απογόνων του Κινύρα. Στο ιερό της Πάφου υπήρχαν επίσης μάντεις με επικεφαλής μαντάρχη, που πρόβλεπαν το μέλλον κατά τη διάρκεια των τελετών. Πιθανόν οι μάντεις ν' ανήκαν στο γένος των Ταμιραδών, των απογόνων του Ταμίρα που αναφέρεται ως ο πρώτος μάντης της Αφροδίτης. Σημαντικότατος ήταν ο ρόλος της αρχιέρειας, που εθεωρείτο η προσωποποίηση της Αφροδίτης. Το κύριο καθήκον της, η εκτέλεση του ιερού γάμου, και τα δικαιώματά της, έδιναν στον βασιλιά - αρχιερέα την πολιτική - στρατιωτική και θρησκευτική εξουσία (όπως στο μύθο του Πυγμαλίωνος και της Γαλάτειας και τον μύθο του Κινύρα και της Σμύρνας).

 

Από τους μύθους, όπως λ.χ. τον μύθο που λέει ότι η Αφροδίτη απήγαγε τον γιο του Ήλιου Φαέθοντα και τον έκανε νυχτερινό φύλακα του ιερού της στην Πάφο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι στα ιερά της θεάς κάποια καθήκοντα εκτελούσαν και τα παιδιά. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται και από τις παραστάσεις παιδιών (temple - boys), που βρέθηκαν σε τεμένη.

 

Μέσα στις αναθυμιάσεις του λιβανιού και της μύρρας άρχιζαν οι τελετές. Στους βωμούς καίγονταν πρώτα φυτά και λουλούδια και αρωματικά βότανα ενώ οι μάντεις πρόβλεπαν το μέλλον από τους καπνούς. Ταυτόχρονα εκτελείτο η σπονδή, κατά την οποία χυνόταν στο πάτωμα του ναού μέλι. Άρχιζαν ύστερα οι προετοιμασίες για τις θυσίες. Τα αφιερωμένα ζώα (πάντα αρσενικά, σύμφωνα με την παράδοση) στολίζονταν και θυσιάζονταν με τελετουργικό τρόπο, καίγονταν δε στους βωμούς ενώ από τα σπλάχνα τους κι από τις στάχτες οι μάντεις έκαναν πάλι προβλέψεις. Στην Παφία θυσίαζαν πουλιά (κυρίως περιστέρια), τράγους, βόδια και αγριόχοιρους (τους τελευταίους όμως δεν τους πρόσφεραν κατά τη διάρκεια των κοινών εορτών της Αφροδίτης και του Άδωνι, επειδή τον Άδωνι είχε σκοτώσει ένας αγριόχοιρος). Οι θυσίες διαρκούσαν μέχρι τη νύχτα.

 

Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι αναφερόμενες θυσίες ζώων προς τη θεά ήσαν εικονικές, αφού απαγορευόταν να χυθεί αίμα στους βωμούς της. Τα προσφερόμενα ζώα ήσαν ζωγραφισμένα ομοιώματα, όπως μαρτυρεί ο Εμπεδοκλής (κατά Πορφύριον, «Περί Αποχής Εμψύχων», 2, 21-22). Η Αφροδίτη, ως «έφορος γενέσεως πάσης», υπεύθυνη για κάθε μορφή ζωής, δεν δεχόταν πραγματικές θυσίες οποιονδήποτε ζωντανών πλασμάτων. Ακόμη, στην Κύπρο η Αφροδίτη, ως θαλάσσια θεότητα, ήταν η προστάτιδα των λιμανιών (Λιμενία), των ναυτικών και του θαλάσσιου ταξιδιού (Ποντία, Ευπλοία).

 

Όσο για την περιβόητη άσκηση της «ιερής πορνείας» στους ναούς της θεάς στην Κύπρο, τούτο οπωσδήποτε δεν ίσχυε. Για την «ιερή πορνεία» κάνει λόγο πρώτος ο Ηρόδοτος, περιγράφοντας το έθιμο που συνέβαινε στη μακρινή Βαβυλώνα προς τιμή της θεάς Μύλιττας, και απλώς προσθέτει ότι «κάτι παρόμοιο» συνέβαινε και «σε μερικά μέρη» στην Κύπρο. Προφανώς ο Ηρόδοτος είχε παρεξηγήσει ένα καθαρά κοινωνικό φαινόμενο που ήταν το πρόβλημα της εκπόρνευσης φτωχών νέων γυναικών, προς τις οποίες, όπως αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς, η Αφροδίτη έδινε άφεση αμαρτιών, ως θεά της αγάπης και προστάτιδα του γάμου.

 

Δες λήμμα Ιερή πορνεία

 

Διαφορετικά λατρευόταν η Αφροδίτη στην Αμαθούντα. Κατά τις ιεροτελεστίες, οι πιστοί κρατώντας αναμμένες λαμπάδες, προχωρούσαν με τραγούδια και βακχικό χορό προς το άλσος, όπου περίμενε ο νεαρός αρχιερέας της Αφροδίτης. Ο ίδιος εκτελούσε ένα τελετουργικό χορό που οι κινήσεις του μιμούνταν τους πόνους του τοκετού. Υποθέτουμε ότι ο χορός αυτός του αρχιερέα (συμβολικού εραστή της θεάς) είχε σκοπό να προκαλέσει πλούσια συγκομιδή, ευφορία της γης και γονιμότητα στους ανθρώπους και στα ζώα τους. Ταυτόχρονα ο χορός εκτελείτο και προς τιμήν της Αριάδνης η οποία, σύμφωνα με την κυπριακή παράδοση, πέθανε στον τοκετό και ετάφη στο άλσος του ιερού της Αμαθούντος. Τον χορό ακολουθούσαν άλλες τελετές και θυσίες. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, τουλάχιστον στην Αμαθούντα, η Αφροδίτη λατρευόταν ως θεότητα με δύο ταυτόχρονα φύσεις, αρσενική μαζί και θηλυκή, στοιχείο που απαντάται και σε θρησκείες της μακρινής Ανατολής. Τα δε αγάλματα της θεάς την παρίσταναν ακριβώς με δύο φύσεις. Επρόκειτο ακριβώς για σημαντικό συμβολισμό της έλξης και συνύπαρξης των αντιθέτων στον φυσικό κόσμο, έκφραση δηλαδή της παντοδύναμης Φύσης που είναι μαζί αρσενική και θηλυκή, γονιμοποιός δύναμη και γονιμοποιούμενη, «natura naturalis et natura naturata». Της Φύσης που από μόνη της έχει τη δύναμη να αυτογονιμοποιείται και να αναγεννάται.    

 

Κατά την Ελληνιστική εποχή λατρεύτηκε στην Κύπρο και η Αρσινόη Β' Φιλάδελφος, που ταυτίστηκε με την Αφροδίτη (Ιδάλιον, Αμμόχωστος, Μάριον, Νέα Πάφος, Χύτροι). Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τους τρόπους λατρείας. Είναι μόνο γνωστό ότι στον ναό της Αρσινόης στο Ιδάλιον απαγορευόταν η είσοδος στους άντρες. Η ύπαρξη τέτοιου κανονισμού ίσως μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι στο Ιδάλιον η Αρσινόη είχε πάρει τις αρχαιότερες ιδιότητες της θεάς της βλάστησης και της αφθονίας.

 

Στην Κύπρο γίνονταν ακόμη και κοινές γιορτές του Άδωνι και της Αφροδίτης, τα Αδώνια.

 

Προσφορές: Οι προσφορές και οι τελετές προς την Κύπριδα φανερώνουν τις πολλές της ιδιότητες. Η αρχαιότερη ιδιότητά της ήταν εκείνη της θεάς της βλάστησης και της αφθονίας, στην οποία πρόσφεραν βότανα, λουλούδια (ανεμώνες, τριαντάφυλλα), φυτά και καρπούς (ρόδι). Η Αφροδίτη πήρε στοιχεία μιας πανάρχαιας ντόπιας θεότητας, της οποίας η λατρεία υφίστατο στη Χοιροκοιτία τουλάχιστον κατά την 6η χιλιετία π.Χ. Στη Νεολιθική εποχή η λατρεία τέτοιας θεότητας ήταν διαδεδομένη και συνδεόταν, μεταξύ άλλων, με τον σημαντικό ρόλο της γυναίκας. Με την ανακάλυψη του χαλκού οι συνθήκες άλλαξαν, κατασκευάστηκαν καινούργια εργαλεία και όπλα και η παλαιά λατρεία της νεολιθικής θεότητας συμπληρώθηκε με καινούργια στοιχεία, όπως οι προσφορές ζώων. Τώρα η θεά της βλάστησης και της αφθονίας παίρνει και άλλα χαρακτηριστικά, όπως η ιδιότητα της θεάς της γονιμότητας και του έρωτα. Οι προσφορές επίσης αυξάνονται, αφού προστίθενται σ' αυτές ζώα και πουλιά. Κατά την 2η χιλιετία π.Χ., με την επίδραση της Ανατολής, εισάγεται στη λατρεία της θεάς και το οργιαστικό στοιχείο, το οποίο παίρνει τη μορφή της ιερής πορνείας. Απ' αυτή την άποψη η Αφροδίτη έχει πολλές ομοιότητες με τις ανατολικές θεότητες Ashtarte, Ishtar, Kybele, Hathor. Επίσης κατά την 2η χιλιετία π.Χ. η λατρεία της Αφροδίτης συμπληρώνεται με νέα στοιχεία όπως η λατρεία των δέντρων και οι τελετουργικοί χοροί. Οι τελετές και οι προσφορές παρουσιάζουν ακόμη και τη σημαντική ιδιότητα της Αφροδίτης σαν θεάς της φύσης και των στοιχείων της: του Νερού (προσφορές από αλάτι, τελετουργικό μπάνιο), της Γης (προσφορές φυτών, καρπών, λουλουδιών), του Αέρα (προσφορές πουλιών) και της Φωτιάς (καύση των προσφορών).

 

Η Αφροδίτη είχε λατρευτεί με πάρα πολλά επίθετα, περίπου 300 κατά τον Ιωάννη Λυδό. Τα κυριότερα απ' αυτά, σε σχέση προς την Κύπρο, είναι τα πιο κάτω, όπως έχουν σωθεί σε αρχαία κείμενα και σε κυπριακές επιγραφές:

Α. ΑΠΟ ΚΕΙΜΕΝΑ

1. Αδωναίη                30. Κυπρογένεια

2. Αδωνιάς                 31. Κυπρογενής

3. Αερία                     32. Κύπρις

4. Ακραία                  33. Κύπρου Δέσποινα

5.Αμαθουσία            34. Λιμενία

6. Αναδυομένη          35. Μορφώ

7. Άνθεια                   36. Ουρανία

8. Αριάδνη                 37 Πάνδημος

9.Αφρογένεια            38. Παρακύπτουσα

10. Αφρογενής           39. Παφία

11. Βέρβεια                40. Παφίη

12. Γολγία                  41. Πολύκτονος

13. Διωναία                42. Ποντία

14. Δόλιος                   43. Σαλαμινία

15. Έγχειος

16. Ειναλία                Β. ΑΠΟ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ

17. Ελεήμων              1. Ακραία

18. Ερυθραία            2. Άνασσα

19. Ερυκίνη               3. Γολγία

20. Ζεφυρίτις            4. Επήκοος

21. Ηδεία                   5. Κυπρία

22. Ηπιόδωρος           6. Κύπρις

23. Θήλεια                 7. Μυκηρόδις

24. Ιδαλία                  8. Μυχοία

25. Ιεροκηπία            9. Ορεία

26. Ιοστέφανος          10. Ουρανία

27. Κουροτρόφος       11. Παφία

28. Κύπρια                 12. Πωγωνοφόρος

29. Κυπριδίη

 

Ο.Τ. ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ

 

Για το έθιμο της ιερής πορνείας περιγραφή και αναφορά έχουμε από τον Ηρόδοτο, που όμως το τοποθετεί ως τελούμενο στην Βαβυλώνα και όχι στην Κύπρο. Ο Ηρόδοτος προσθέτει απλώς ότι κάτι παραπλήσιο συνέβαινε και σε μερικά μέρη της Κύπρου (δες και λήμμα ιερή πορνεία). Τον Ηρόδοτο φαίνεται ότι είχαν ως πηγή τους και μεταγενέστεροι συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το θέμα (Αθήναιος, Κλήμης Αλεξανδρείας, Ιουστίνος, Κλαυδιανός).

 

Ο υπογράφων το λήμμα αυτό, αφού για χρόνια ασχολήθηκε με τη μελέτη όλων των υπαρχουσών πηγών γύρω από την όλη υπόσταση και λατρεία της Αφροδίτης στην Κύπρο, προέβαλε από το 1990 την άποψη ότι η λατρεία της θεάς ειδικά στην Κύπρο όχι μόνο δεν εμπεριείχε ο,τιδήποτε το αισχρό αλλά αντιθέτως ήταν πάναγνη. Προς τούτο, αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο στον 1ο τόμο του 4τομου έργου του «Ιστορία της Νήσου Κύπρου»  (Λευκωσία, 1991), έκανε ειδικές εκπομπές στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση και έδωσε σειρά διαλέξεων.

 

Άποψή μας είναι ότι η λατρεία της Αφροδίτης στην αρχαία Κύπρο θεωρήθηκε ως αισχρή και συνδέθηκε με τελετές που χαρακτηρίστηκαν ως αισχρές από τους πρώτους αλλά και τους μετέπειτα Χριστιανούς οι οποίοι είχαν αποδυθεί σε μία μαύρη προπαγάνδα ενάντια στην παλαιότερη θρησκεία. Ωστόσο όλες οι υπάρχουσες ενδείξεις και αναφορές στις αρχαίες γραπτές πηγές, αποδεικνύουν ότι η λατρεία της θεάς στην Κύπρο ήταν πράγματι πάναγνη (πέραν μάλιστα του γεγονότος ότι ο κώδικας ηθικής του αρχαίου κόσμου δεν ήταν επακριβώς ο ίδιος με τον μετέπειτα χριστιανικό). Και από τον Ηρόδοτο τον ίδιο, και από τον Ισοκράτη και από άλλες ακόμη πηγές, έχουμε διάφορες πληροφορίες   ότι στην αρχαία Κύπρο —όπως και παντού στον κόσμο και όπως σε όλες τις εποχές— ασκείτο βεβαίως η πορνεία. Τούτο ήταν όμως κοινωνικό φαινόμενο, όπως είναι και σήμερα, και όχι θρησκευτικό τελετουργικό («ιερή πορνεία»). Οι νέες γυναίκες της φτωχότερης τάξης ασκούσαν την πορνεία προκειμένου να αποκτήσουν την προίκα τους και να μπορέσουν να παντρευτούν, κατά τον Ιουστίνο (Epitoma Historiarum, 18,5,) αλλά και τον Ηρόδοτο (όταν αυτός ομιλεί για τους Λυδούς — Ιστοριών Α', 93, 4-5), ενώ ο Αθήναιος λέγει ότι αυτό το κοινωνικό πρόβλημα παρουσιαζόταν σε όλες τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου, στη Μικρά Ασία, μέχρι και την Ιταλία. Από τέτοιες και αρκετές άλλες αναφορές, προκύπτει ότι η άσκηση της πορνείας στην Κύπρο δεν είχε καμιά οργανική σχέση με τις θρησκευτικές τελετές προς τιμήν της Αφροδίτης. Βεβαίως κατά τη διάρκεια των μεγάλων εαρινών τελετών, οπότε στα ιερά της θεάς συγκεντρώνονταν μεγάλα πλήθη πιστών από όλη την Κύπρο και από άλλες χώρες, στους ιδίους αυτούς χώρους θα πρέπει να συγκεντρώνονταν και πολλές πόρνες (όπως και έμποροι, μικρέμποροι, λωποδύτες, τεχνίτες διάφοροι, μικροπωλητές κλπ.), πράγμα φυσικό άλλωστε, διότι εκεί υπήρχε πολλή «πελατεία». Σε τέτοιες περιπτώσεις, ακόμη και από το εξωτερικό μεταφέρονταν πόρνες στην Κύπρο για να «εργαστούν», όπως προκύπτει από μία αναφορά του Τερεντίου (Adelphi, II, 2,19- 25). Στη συγκεκριμένη κωμωδία του, ο Τερέντιος κάνει λόγο για έναν μαστροπό, τον Σαννίωνα, ο οποίος είχε αγοράσει πολλά κορίτσια και είχε ναυλώσει καράβι προκειμένου να τα μεταφέρει στην Κύπρο για να «εργαστούν» κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου πανηγυριού (προφανώς των εορτασμών προς τιμήν της Αφροδίτης). Αλλά και πάλι, σε τέτοιες περιπτώσεις δεν προκύπτει καμιά πραγματική σχέση μεταξύ ασκήσεως της πορνείας και θρησκευτικών τελετών. Όπως ακριβώς δεν υπάρχει καμιά σχέση μεταξύ της σημερινής χριστιανικής θρησκείας και των πλείστων εμπορικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονταν και αναπτύσσονται έξω και γύρω από εορτάζοντες ναούς και πανηγυρίζοντα μοναστήρια.

 

Κατά τη μαρτυρία του Πλάτωνος (στο «Συμπόσιόν» του), υπήρχαν δύο Αφροδίτες, η Πάνδημος (=εκείνη του Δήμου, του λαού, η ακάθαρτη, η ευθυνόμενη για πλείστα όσα σκάνδαλα) και η Ουρανία (=η κόρη του Ουρανού, άσπιλος, αμόλυντος και αγνή). Στην Κύπρο προκύπτει από τα υπάρχοντα στοιχεία ότι είχε λατρευθεί η Ουρανία Αφροδίτη, μάλιστα στην Καρπασία δύο παραπλήσιες πόλεις έφεραν —πολύ χαρακτηριστικά— τα ονόματα Αφροδίσιον και Ουρανία. Στην ίδια περιοχή υπήρχε και ναός της Αφροδίτης «άδυτος γυναιξί και αόρατος», όπως μαρτυρεί ο Στράβων. Ναός, δηλαδή, στον οποίο δεν επιτρεπόταν να εισέλθουν γυναίκες, ούτε και να τον δουν (=ούτε, δηλαδή, να τον πλησιάσουν). Αυτή η αναφορά του Στράβωνος, που ενθυμίζει έντονα την επικρατούσα έως σήμερα κατάσταση στο Άγιον Όρος (και την κατάσταση που, τα τελευταία χρόνια, καθιερώθηκε και στο Σταυροβούνι), ερμηνεύθηκε εντελώς αυθαίρετα και αστήρικτα από μελετητές των νεότερων χρόνων. Για παράδειγμα ο Hogarth, στο βιβλίο του Devia Cypria (London, 1889, σ. 84), γράφει ότι ο αποκλεισμός των γυναικών από τον ναό αφορούσε τις... παντρεμένες(!) ενώ μυούσε στην ερωτική πράξη τις παρθένες(!). Ο Dugand πάλι (Chypre et Cana'an, σ. 519), ισχυρίζεται ότι την απαγόρευση γυναικών στον ναό επέβαλλαν οι εκεί υπηρετούσες πόρνες, προκειμένου να απέφευγαν τον ανταγωνισμό(!).

 

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στην Κύπρο η Αφροδίτη δεν ήταν ούτε καν παντρεμένη. Ουδεμία αναφορά στις πηγές υπάρχει και κανένα στοιχείο δεν προέκυψε από την αρχαιολογική έρευνα, για λατρεία στην Κύπρο και του ελλαδικού συζύγου της Αφροδίτης, του θεού Ηφαίστου, ή ακόμη για λατρεία και του ελλαδικού εραστή της, του πολεμικού θεού Άρη. Η Ουρανία Αφροδίτη (κόρη είτε του Ουρανού και της Θάλασσας είτε του Ουρανού και της Γης) ήταν η υπεύθυνη για τη δημιουργία της κάθε μορφής ζωής («έφορος γενέσεως πάσης») κατά τον Σουίδα. Εκπροσωπούσε συνεπώς την ίδια την παντοδύναμη φύση, που έχει από μόνη της την ικανότητα να αυτογονιμοποιείται και να αναγεννάται, που είναι η ίδια και γονιμοποιός δύναμη και γονιμοποιούμενη, αρσενική μαζί και θηλυκή. Αυτή την δύναμη, την ίδια την φύση, φαίνεται ότι συμβόλιζε ειδικότερα η λατρεία της Αφροδίτης ως αρσενικοθήλυκης θεότητας, που μαρτυρείται στην αρχαία Κύπρο, τουλάχιστον στην Αμαθούντα. Αυτή δε η υπόσταση της θεάς στην Κύπρο, δεν φαίνεται να ήταν άσχετη προς το γεγονός ότι η Αφροδίτη, ως θεότητα, απετέλεσε την εξέλιξη της πανάρχαιας και προϊστορικής «θεάς Μητέρας» ή και «θεάς της Γονιμότητος».

 

Ως κόρη του Ουρανού και της Γης, η Αφροδίτη προσωποποιούσε ακριβώς όλα τα είδη ζωής του φυτικού και ζωικού κόσμου. Ο Ουρανός ήταν η γονιμοποιός δύναμη που έστελνε το σπέρμα (=την βροχή) και η Γη ήταν η γονιμοποιούμενη δύναμη που δεχόταν το σπέρμα και κάρπιζε (=γεννούσε την Αφροδίτη). Η δεύτερη εκδοχή που ήθελε την Αφροδίτη ως κόρη του Ουρανού και της Θάλασσας (αντί της Γης), παραπέμπει και πάλι στην (πολύ ορθή) αντίληψη ότι η αρχέγονη μορφή ζωής προήλθε από το νερό. Ωστόσο η λατρεία της θεάς και ως αρσενικής μαζί και θηλυκής ταυτόχρονα, είναι στοιχείο που απαντάται και στην Ανατολή (λ.χ. ο αρσενικοθήλυκος θεός Σίβα), όπου συμβόλιζε την ενότητα των αντιθέσεων, ένα από τα πλέον σημαντικά και μυστηριακά κεφάλαια της ανατολικής φιλοσοφίας.

 

Η σχέση, τέλος, της Αφροδίτης με τον ωραίο Άδωνι ειδικότερα στην Κύπρο, δεν ήταν απλώς μία από τις πολλές σαρκικές επαφές που αποδίδονταν στη θεά στον ελλαδικό χώρο (αλλά όχι και στον κυπριακό). Η σχέση αυτή ετοποθετείτο κάθε άνοιξη, κατά την εποχή δηλαδή της ανθοφορίας της φύσης, οπότε ο Άδωνις ανασταινόταν —για να πεθάνει ξανά λίγο αργότερα. Κατά την εποχή, με άλλα λόγια, του ζευγαρώματος των ζώων και των πουλιών και της γονιμοποίησης των ανθισμένων φυτών. Αυτό το ζευγάρωμα και αυτή τη γονιμοποίηση (πράγμα απαραίτητο για τη συνέχιση της ύπαρξης κάθε μορφής ζωής αλλά και της πολύ σημαντικής —για την επιβίωση όλων— καρποφορίας) συμβόλιζε η σχέση Αφροδίτης- Άδωνι. Κατά τον ίδιο τρόπο, τον θάνατο μετά την ολοκλήρωση του ετήσιου κύκλου της ζωής, πολλών ειδών (των δημητριακών για παράδειγμα), συμβόλιζε ο θάνατος του Άδωνι, ο οποίος και θα επανερχόταν στη ζωή τον επόμενο χρόνο.

 

Η λατρεία, συνεπώς, της Αφροδίτης στην αρχαία Κύπρο δεν ήταν εκείνη την οποία η χριστιανική προπαγάνδα χαρακτήρισε (και επέβαλε) ως αισχρή. Ήταν μία λατρεία πολυσύνθετη, πολύπλοκη, πολυδιάστατη, που αφορούσε και γη και θάλασσα, και εργαζόμενους στη στεριά αλλά και ναυτιλλομένους, μία λατρεία βαθιά φιλοσοφημένη, αλλά και συντηρητική τόσο, όσο και οι αρχαίοι Κύπριοι.

 

Α. ΠΑΥΛΙΔΗΣ