Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι υδάτινοι πόροι της Κύπρου είναι περιορισμένοι κι αυτό οφείλεται στο κλίμα, τη γεωλογία, το ανάγλυφο, τη μικρή έκταση του νησιού και την ανισότητα της βροχόπτωσης στις διάφορες περιοχές. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Αμμοχώστου, η βροχόπτωση που δέχεται η επαρχία είναι από τις πιο χαμηλές στην Κύπρο. Με την εξαίρεση του ανατολικού τμήματος της Καρπασίας και μιας στενής λωρίδας γης κατά μήκος της κορυφογραμμής του Πενταδάκτυλου, το υπόλοιπο μέρος της Αμμοχώστου δέχεται χαμηλότερη βροχόπτωση από τη μέση όμβρηση του νησιού ως συνόλου, που είναι 489 χιλιοστόμετρα. Πιο συγκεκριμένα το μεγαλύτερο μέρος των Κοκκινοχωριών και το ακραίο ανατολικό τμήμα της Μεσαορίας, δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 358 χιλιοστόμετρα. Το υπόλοιπο τμήμα της Μεσαορίας δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 337 χιλιοστόμετρα. Οι πρόποδες του Πενταδάκτυλου και το μεγαλύτερο μέρος της Καρπασίας δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση μεταξύ 400 και 500 χιλιοστομέτρων.

Επίσης είναι γνωστό πως στις πεδινές περιοχές και στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου πολύ σπάνια χιονίζει, σε αντίθεση προς την οροσειρά του Τροόδους όπου σε υψόμετρο πάνω από 1.000 μέτρα η χιονόπτωση είναι συχνή.

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΝΕΡΑ

Επιφανειακά νερά ή επιφανειακοί υδάτινοι πόροι είναι το σύνολο των νερών των ποταμών, των χειμάρρων, των λιμνών, των ελών, των πηγών κλπ. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνεται και το σύνολο των νερών που αποθηκεύονται στα φράγματα.

α) Ποταμοί και χείμαρροι: Οι κυριότεροι ποταμοί της επαρχίας Αμμοχώστου που πηγάζουν από την οροσειρά του Τροόδους είναι ο Πηδιάς και ο Γιαλιάς. Οι κυριότεροι ποταμοί που πηγάζουν από τον Πενταδάκτυλο και την προέκτασή του και είτε ενώνονται με τον Πηδιά είτε χύνονται στον κόλπο Αμμοχώστου ή τη νότια θάλασσα, μεταξύ Αμμοχώστου και Αποστόλου Ανδρέα, είναι οι ακόλουθοι: Αργάκι των Περιστεριών, Κόπρης, Χάραγγας (Δ.), Γεροκόλυμπος, Κρυός, Πλακός, Καλαμούλης, Άγιος Σάββας, Γεροπόταμος, Χάραγγας (Α.), Αργάκι του Κάστρου, Ντερίν Ντερέ, Αργάκι της Αγιάς, Μαυρογή, Αργάκι των Λατσιών. Οι κυριότεροι ποταμοί που πηγάζουν από τον Πενταδάκτυλο και την προέκτασή του και χύνονται στη βόρεια θάλασσα, μεταξύ συνόρων Λευκωσίας -Κερύνειας και Αποστόλου Ανδρέα, είναι οι ακόλουθοι: Χαλκοπόταμος, Αργάκι των Τενιών, Διπλαρκάκα, Μύλοι, Μελίνη, Μοναστηράκι.

β) Πηγές: Επειδή οι πηγές τροφοδοτούν τη ροή των ποταμών κι είναι στενά συνυφασμένες μ' αυτούς, γι' αυτό μελετώνται ως μέρος των επιφανειακών υδάτινων πόρων. Υπάρχουν εκατοντάδες πηγές στην Κύπρο, αν και στην Αμμόχωστο δεν απαντώνται πολύ μεγάλες. Μια από τις σχετικά μεγάλες πηγές της επαρχίας Αμμοχώστου βρίσκεται στον Δαυλό (πηγή του Αγίου Νικολάου), βόρεια του ανατολικού τμήματος του Πενταδάκτυλου.

γ) Λίμνες: Οι βασικές λίμνες της Κύπρου είναι η αλυκή της Λάρνακας και η αλυκή της Λεμεσού. Όμως σε όλους σχεδόν τους τοπογραφικούς χάρτες της Κύπρου εμφαίνεται και μια τρίτη, εκείνη του Παραλιμνίου, στην επαρχία Αμμοχώστου, που βρίσκεται στα δυτικά του ομώνυμου οικισμού. Πρόκειται για μια σχετικά αβαθή λεκάνη, στην οποία συλλέγονται τα νερά της βροχής και των μικρών ρυακιών του χειμώνα. Η περίμετρος της λίμνης ορίζεται από την ισοϋψή γραμμή των 70 μέτρων, ενώ γύρω της το υψόμετρο κυμαίνεται από 80 μ. στα ανατολικά μέχρι και 135 στα νότια (Άγιος Αντώνιος). Η αλμυρότητα της λίμνης οφείλεται στα άλατα που βρίσκονται στους αργίλλους της, καθώς και στη μεγάλη εξάτμιση.

δ) Φράγματα: Αν και τα περισσότερα αλλά και τα μεγαλύτερα φράγματα της Κύπρου δεν βρίσκονται στην επαρχία Αμμοχώστου, ωστόσο από πολύ νωρίς δόθηκε κι εδώ μεγάλη σημασία στην κατασκευή τους. Από το 1900 κατασκευάστηκε στα Κούκλια υδατοδεξαμενή χωρητικότητας 4.545.000 μ³. Το 1955 κατασκευάστηκε το φράγμα του Αγίου Λουκά, χωρητικότητας 455.000 μ³ καθώς κι εκείνο της Γύψου χωρητικότητας 100.000 μ³. Το φράγμα του Λιοπετρίου κατασκευάστηκε το 1964 κι έχει χωρητικότητα 340.000 μ³. Το 1968 συμπληρώθηκε η υδατοδεξαμενή της Σύγκρασης χωρητικότητας 1.115.000 μ³.

Εμπλουτιστικά έργα πραγματοποιήθηκαν: (α) στην περιοχή Αμμοχώστου-Δερύνειας. Τα κυριότερα εμπλουτιστικά έργα είναι εκείνα της λίμνης καθαρού ύδατος στα ΒΔ. της πόλης της Αμμοχώστου (έργο του 1964), η υδατοδεξαμενή του Αγίου Νικολάου, στα δυτικά της Αμμοχώστου (κατασκευή του 1964), το μικρό φράγμα του Αγίου Γεωργίου (κατασκευή του 1962), το φράγμα της Δερύνειας, (έργο του 1964), καθώς και τα «αντιπλημμυρικά και εμπλουτιστικά έργα της Αμμοχώστου» όπως ονομάζονται, που κατασκευάστηκαν το 1963. (β) Στην περιοχή Παραλιμνίου τα εμπλουτιστικά έργα αφορούν τη λίμνη του Παραλιμνίου, χωρητικότητας 2,3 εκατομμ. μ³, 35 μικρά εμπλουτιστικά φράγματα σε κατάλληλα ρυάκια, κι ενός καναλιού μήκους 11 χμ. (γ) Στην περιοχή Κοκκινοχωριών κατασκευάστηκαν συνολικά 63 εμπλουτιστικά έργα χωρητικότητας 1,50 εκατομμ. μ³, (δ) Βόρεια του Πενταδάκτυλου: Μόνο στην Ακανθού κατασκευάστηκαν 9 εμπλουτιστικά έργα συνολικής χωρητικότητας 0,10 εκατομμ. μ³.

Στο πλαίσιο του μεγάλου αρδευτικού έργου του Νότιου Αγωγού κατασκευάστηκε το 1987 στην περιοχή του χωριού ΄Άχνα και λειτούργησε φράγμα χωρητικότητας 5,8 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού, το οποίο χρησιμοποιείται σαν δεξαμενή εξισορρόπησης του νερού που διοχετεύεται από το φράγμα του Κούρη. Το νερό αντλείται από το φράγμα της Άχνας και διοχετεύεται στην προς άρδευση περιοχή των Κοκκινοχωριών, την εποχή της πιο ψηλής ζήτησης, για να συμπληρώνει την παροχή νερού από τον κύριο αγωγό του αρδευτικού έργου.

ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ

Τα υπόγεια νερά είναι αποθηκευμένα στο υπέδαφος και μέσα σε κατάλληλα υδροφόρα στρώματα, σχετικά μικρού πάχους, που σπάνια ξεπερνούν τα 100 μέτρα. Τα κυριότερα υδροφόρα στρώματα της Αμμοχώστου είναι τα ακόλουθα:

α) Υδροφόρο στρώμα νοτιοανατολικής Μεσαορίας ή Κοκκινοχωριών: Είναι το δεύτερο σε σπουδαιότητα υδροφόρο στρώμα της Κύπρου. Αποτελείται από πλειστοκαινικές αποθέσεις, κυρίως ασβεστολιθικά ιζήματα. Γνώρισε άγρια και ανεξέλεγκτη άντληση. Σ' αυτό βρίσκονται περισσότερες από 16.000 διατρήσεις νερού, από τις οποίες οι μισές είναι παράνομες. Σαν αποτέλεσμα της υπεράντλησης έχει προκληθεί εισροή θαλάσσιου νερού.

β) Λάπαθος: Πρόκειται για πολύ μικρό υδροφόρο στρώμα που βρίσκεται πάνω σε πλειοκαινικές και πλειστοκαινικές αποθέσεις. Εξαιτίας της υπεράντλησης το υδροφόρο στρώμα έχει σχεδόν αποξηρανθεί.

γ) Άγιος Ανδρόνικος: Μικρό υδροφόρο στρώμα πάνω σε χοντρόκοκκες πλειοκαινικές αποθέσεις. Λόγω της υπεράντλησης έχει πέσει η στάθμη ολόκληρου του υδροφόρου στρώματος.

δ) Ριζοκάρπασο: Μικρό υδροφόρο στρώμα πάνω σε πλειοκαινικές και πλειστοκαινικές αποθέσεις. Μέρος του υδροφόρου στρώματος είναι ακόμη ανεκμετάλλευτο.

ε) Ασβεστόλιθοι οροσειράς Πενταδάκτυλου: Πρόκειται για το ανατολικό τμήμα της οροσειράς του Πενταδάκτυλου που εμπίπτει στα διοικητικά όρια της επαρχίας Αμμοχώστου. Το υδροφόρο στρώμα βρίσκεται πάνω στους ασβεστόλιθους της οροσειράς. Η αποθηκευτικότητα και η ποσότητα του νερού στους ασβεστόλιθους δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστά (βλέπε Ν. Χρ. Τουφεξή -Χρ. Ιωάννου, Η Υδρολογία στην Κύπρο, Λευκωσία, 1976, σσ. 66-69).