Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου διατηρούσε στενές σχέσεις με το γειτονικό βασίλειο της Μικρής Αρμενίας (Κιλικία), σχέσεις που ήσαν, για μια χρονική περίοδο, και συγγενικές.

Στα 1210 ένας γάμος έφερε την Κύπρο σε στενότερη σχέση με την Αρμενία αφού ο βασιλιάς της τελευταίας Λέων Β' νυμφεύθηκε την ετεροθαλή αδελφή του βασιλιά της Κύπρου Ούγου Α', την Σίβυλλα. Την εποχή εκείνη, στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου όπου οι πολύ συχνοί πόλεμοι, οι σταυροφορίες και οι συγκρούσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης δημιουργούσαν μια συνεχή ένταση, οι στενές πολιτικές, εμπορικές και άλλες σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Αρμενίας ήσαν μεγάλης σημασίας και για τα δυο βασίλεια. Όπως σημειώνει ο Hill, είναι πολύ πιθανό ότι αν η Κύπρος δεν κατεχόταν από τους Λουζινιανούς, θα έπεφτε στα χέρια της Αρμενίας. Αλλά αφού συνέβη αυτό (η ίδρυση του βασιλείου της Κύπρου από τους Λουζινιανούς), ήταν ουσιώδες και για τα δυο βασίλεια να διατηρούν καλές σχέσεις μεταξύ τους. Οι καλές αυτές σχέσεις ενισχύθηκαν με ένα ακόμη γάμο, στα 1237 ή 1238. Ο βασιλιάς της Κύπρου Ερρίκος, του οποίου η πρώτη σύζυγος Αλίκη του Μοντφερράτ είχε πεθάνει στην Κερύνεια κατά τη διάρκεια πολιορκίας, νυμφεύθηκε τη Στεφανία, αδελφή του βασιλιά της Αρμενίας Hayton.

Στα 1286 ο Ονώριος Δ' της Αρμενίας και ο Ούγος Γ' της Κύπρου συμφώνησαν για ένα καινούργιο γάμο ανάμεσα στα παιδιά τους. Αναφέρεται ότι μια από τις πέντε κόρες του Ούγου παντρεύτηκε ένα γιο του Ονώριου, ύστερα από συμφωνία που υπεγράφη στις 23 Μαΐου του 1286. Ωστόσο τρεις από τις κόρες του Ούγου παντρεύτηκαν τελικά Αρμένιους: η Μαργαρίτα τον διάδοχο και (από το 1289) βασιλιά της Αρμενίας Hayton Β', η Ελοΐζ τον αδελφό και διάδοχο (από το 1294) του Hayton Β', τον Thoros Β', και η Ισαβέλλα τον Oschin, επίσης βασιλιά της Αρμενίας. Ακόμη ο Αμάλριχος ντε Λουζινιάν, κι αυτός γιος του Ούγου κι αδελφός του βασιλιά της Κύπρου Ερρίκου Β' από τον οποίο είχε υπεξαιρέσει με πραξικόπημα την εξουσία, ήταν νυμφευμένος με την Ισαβέλλα, αδελφή του βασιλιά της Αρμενίας Hayton Β' και κόρη του Λέοντος Γ', βασιλιά της Αρμενίας. Τρία από τα παιδιά του Αμάλριχου και της Ισαβέλλας, ανέβηκαν στο θρόνο της Αρμενίας: ο Λέων Δ', ο Ιωάννης (με το όνομα Κωνσταντίνος Γ') και ο Γκυ. Τέλος, ο γιος του Ιωάννη, ανέβηκε επίσης στον θρόνο του βασιλείου της Αρμενίας ως Λέων Στ'.

Όλες αυτές οι στενές συγγενικές σχέσεις που ανανεώνονταν και συνεχίζονταν, δεν σήμαιναν πάντα αρμονικές σχέσεις μεταξύ των δυο βασιλείων. Σοβαρές διαφορές προέκυπταν από καιρού εις καιρόν, με πιο σοβαρή την έριδα μεταξύ του Ερρίκου Β' της Κύπρου και του Oschin της Αρμενίας, που αφορούσε κυρίως οικονομικές μεταξύ τους διαφορές. Τις διαφορές αυτές προσπάθησε να γεφυρώσει ο πάπας Κλήμης ο οποίος θεωρούσε ότι ήταν ουσιώδες να ενωθούν οι δυο πλευρές εναντίον της αυξανόμενης απειλής του Ισλάμ, αν και η Κύπρος εθεωρείτο λιγότερο εκτεθειμένη στον ισλαμικό κίνδυνο παρά η Αρμενία, εξαιτίας της αδυναμίας των Μουσουλμάνων στη θάλασσα. Ο διάδοχος του Κλήμη, πάπας Ιωάννης KB', επέβαλε τελικά στα 1319 ένα είδος εκεχειρίας μεταξύ Κύπρου, Αρμενίας και Γένουας που οριστικοποιήθηκε τρία χρόνια αργότερα όταν τον Απρίλιο του 1322 οι Σαρακηνοί επετέθησαν κατά της Αρμενίας. Ο βασιλιάς της Κύπρου Ερρίκος έστειλε μικρή ναυτική δύναμη για βοήθεια των πολιορκημένων σε οχυρές θέσεις Αρμενίων. Τότε αρκετοί Αρμένιοι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν στην Κύπρο, όσοι δε από αυτούς μπορούσαν να φέρουν όπλα, εντάχθηκαν στο στρατό του Ερρίκου. Αρμένιους στρατιώτες, απ' αυτούς που είχαν εγκατασταθεί στην Κύπρο, επιστράτευσε κι ο βασιλιάς της Κύπρου Πέτρος Β' προς αντιμετώπιση των Γενουατών που είχαν εισβάλει στο νησί.

Βλέπε λήμμα: Γένουα και Κύπρος

Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια σημαντικός ήταν ο τομέας της Λευκωσίας όπου κατοικούσαν κυρίως Αρμένιοι, κι εκτεινόταν από την περιοχή της πύλης Πάφου μέχρι την πλατεία Κονάκ. Η αρμενική αυτή συνοικία έφερε το όνομα Αρμενία ή Αρμενογειτονιά. Κοντά στην πύλη της Πάφου, στην οδό Βικτωρίας, βρισκόταν και η αρμενική εκκλησία της Παναγίας, πρώην λατινική εκκλησία, η οποία από το τέλος του 1963, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών, παραμένει απρόσιτη για τους Αρμένιους. Το ίδιο και η αρμενική εκκλησία στην παλαιά Αμμόχωστο . Στη μεσαιωνική Λευκωσία υπήρχαν άλλες δυο αρμενικές εκκλησίες, του Σουρπ Κεβόρκ (Αγίου Γεωργίου) και των Σουρπ Μπογός και Μπεντρός (Αγίων Παύλου και Πέτρου) που όμως δεν σώζονται.

Βλέπε λήμμα: Αρμενικές εκκλησίες 

Στη μεσαιωνική Αμμόχωστο υπήρχαν τρεις αρμενικές εκκλησίες, του Σουρπ Σαρκίς (Αγίου Σεργίου), της Σουρπ Μπάρμπαρα (Αγίας Βαρβάρας) και της Παρθένου Μαρίας. Τόσο στη Λευκωσία όσο και στην Αμμόχωστο υπήρχαν Αρμένιοι επίσκοποι επικεφαλής αντίστοιχων αρμενικών επισκοπικών εδρών. Από τις δυο αυτές έδρες, εκείνη της Αμμοχώστου ήταν η πιο βραχύβια και καταργήθηκε σχετικά σύντομα εξαιτίας της ελάττωσης των Αρμενίων κατοίκων της πόλης.

Αρμένιοι φαίνεται ότι είχαν πάρει μέρος στην κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς  στα 1570/71. Αναφέρεται ότι η αρμενική εκκλησία της Παρθένου Μαρίας στη Λευκωσία, που ήταν προηγουμένως λατινική, αποδόθηκε στους Αρμένιους ως ανταμοιβή για τη βοήθεια που έδωσαν στους Οθωμανούς κατά την πολιορκία κι άλωση της πόλης.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια