Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το άροτρο, ένα από τα βασικότερα γεωργικά εργαλεία που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν από τα αρχαιότατα χρόνια και που σε μερικές χώρες το χρησιμοποιούν ακόμη, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές μέσα στους αιώνες. Το αλέτριν χρησιμοποιούσε κι ο Κύπριος αγρότης από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι και τις αρχές του 20ου  αιώνα, οπότε άρχισαν να εισάγονται στην Κύπρο τα μηχανικά γεωργικά εργαλεία. Ωστόσο βρισκόταν ακόμη σε (περιορισμένη) χρήση στην Κύπρο, μέχρι και πρόσφατα, ιδίως σε ορεινές περιοχές των επαρχιών Λεμεσού και Πάφου όπου εχρησιμοποιείτο για καλλιέργειες σε ανώμαλα μέρη στα οποία δεν μπορούσε να εργαστεί ο γεωργικός ελκυστήρας.

Το αλέτριν ήταν, από τα αρχαιότατα χρόνια, κατασκευασμένο εξολοκλήρου από σκληρό ξύλο και χειροκίνητο, γι’ αυτό και δεν ήταν σε θέση να ανοίγει βαθιές αυλακιές στη γη, παρά μόνο την έγδερνε επιφανειακά. Τέτοιο ήταν το γνωστό Ησιόδειον άροτρον, περιγραφή του οποίου διέσωσε ο Ησίοδος. Η χρήση του στην Κύπρο μαρτυρείται από τα αρχαιότατα χρόνια. Γνωστή είναι η πήλινη σκηνή αροτριάσεως που βρέθηκε στους Βουνούς και αποδεικνύει ότι 2.000 χρόνια π.Χ. βρισκόταν σε χρήση στην Κύπρο το άροτρο που έσερναν βόδια (βλέπε και λήμμα αγροτική ζωή όπου και φωτογραφία).

Το αρχαίο άροτρο ήταν ενισχυμένο στην αιχμή του με πυριτόλιθο, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε με το σιδερένιο υνί, κι αυτή ήταν η βασική εξέλιξή του μέσα στους αιώνες.

Τα κύρια μέρη ενός αλετριού είναι:

1. Το ποδάριν, από ξύλο περναρκάς ή λατζιάς ή χαρουπιάς, μήκους 1,20 μ. περίπου.
2. Το υνίν ή 'νιν στην μπροστινή άκρη του ποδαρκού στερεωμένο, μήκους 30-35 εκ., σιδερένιο.
3. Ο άθρωπος ή άδρωπος ή νούρος ή πισινός, εφαρμοσμένο κάθετα στο πίσω μέρος του ποδαρκού ξύλο, ύψους 1 μ. περίπου, στην κορφή του οποίου υπάρχει η σιερωσιά, δηλαδή η χειρολαβή για τον γεωργό.
4. Τα φτερά, τοποθετημένα στις δυο πλευρές  του  ποδαρκού, που  σκοπό έχουν να ανοίγουν στις δυο πλευρές το χώμα που σκάβει το υνίν.
5. Η σπάθη, σκληρό κομμάτι ξύλου που ενώνει το ποδάριν με την βούλλα για ενίσχυση της στερεότητας του αλετριού. Ενώνεται δε στην βούλλα με το σταυρίν, σιδερένιο καρφί.
6. Η βούλλα, καμπύλο ξύλο, μήκους 1,80 μ. περίπου, που ενώνεται με το ποδάριν.
7. Το αμμάτισμαν, μακρύ ξύλο, μήκους 2,40 μ. περίπου, είναι προέκταση της βούλλας και συνδέει το αλέτριν με τον ζυγόν και τα ζώα. Στερεώνεται στην βούλλα με δυο πουρκούς και στην άλλη του άκρη βρίσκονται τα κορωνίθκια, που στερεώνουν τον λουρικόν, ισχυρό δερμάτινο σχοινί που δένει τον ζυγό στο αλέτριν.

Απαραίτητο συμπλήρωμα του αλετριού, αν και δεν αποτελεί μέρος του, είναι ο ζυγός, κατασκευασμένος από ξύλο, που συνέδεε τα δυο ζώα, εφαρμοζόμενος στο σβέρκο τους. Στη μέση του ζυγού βρίσκονται τα κκερτίκκια στα οποία στερεώνεται ο λουρικός και συνδέει τα ζώα με το αλέτριν. Στις δυο άκρες του ζυγού βρίσκονται δυο κοιλότητες, οι τζ΄ύμπες, που εφαρμόζουν στο σβέρκο των ζώων, καθώς και οι ζεύλες με τα ζευλοράμματα για να στερεώνουν τον ζυγό δένοντάς τον στα πλευρά και κάτω από την κοιλιά των ζώων. Ο ζυγός του αλετριού ήταν παρόμοιος με τον ζυγό που εχρησιμοποιείτο για να δένονται τα ζώα και στο αμάξιν*, μόνο που ο ζυγός του αμαξιού ήταν ισχυρότερος στην κατασκευή του.