Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τα ακριτικά ποιήματα αφορμήθηκαν από συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα αλλά δεν είναι ιστορικά στον χαρακτήρα και το περιεχόμενο. Είναι αφηγηματικά ποιήματα που διηγούνται ηρωικά κατορθώματα μέσα σε ένα μυθικό πλαίσιο. Διασώζουν όμως αρκετά ιστορικά και γλωσσικά στοιχεία που τα τοποθετούν σε μια εποχή και υπενθυμίζουν δράση και γεγονότα σε συγκεκριμένο γεωπολιτικό χώρο.

Τα ονόματα πολλών ηρώων στα ακριτικά ποιήματα είναι πολύ κοινά βυζαντινά ονόματα: Ανδρόνικος, Αλέξης, Νικηφόρος, Δούκας, Φωκάς, Θεοφύλακτος, Πορφύρης, Κωνσταντίνος, Σκληρόπουλος κλπ. Οι τόποι δράσης των ηρώων, περιβλημένοι όμως με την αοριστία και την γοητεία του μύθου, είναι οι τόποι όπου οι Βυζαντινοί αντιμετώπισαν τους Άραβες: Άγκυρα, Αμόριον, Καππαδοκία, Βαβυλωνία, Συρία, Ευφράτης και «Αραβία».

Τα όπλα των ηρώων είναι εκείνα των Βυζαντινών: απελατίκι, κοντάρι, ραβδί, σπαθί, μαχαίρι, ασπίδα. Οι αναμετρήσεις γίνονται κατά κανόνα ανάμεσα σε έφιππους αντιπάλους αλλά οι ήρωες καβαλικεύουν τον μαύρο τους, μαύρο άλογο γοργό σαν τον άνεμο και ακούραστο, που μπορεί να μιλά κάποτε και πάντα υπακούει στα θελήματα του αφέντη του όσο εξωπραγματικά και αν είναι. Αναφέρονται ακόμα πύργοι, κάστρα, αυλές και παλάτια, ισχυρά και πλούσια που θυμίζουν χτίσματα βυζαντινά. Οι τέντες είναι οι βυζαντινές σκηνές στις οποίες διαμένουν κάποτε οι ήρωες ή οι αντίπαλοί τους.

Στα ποιήματα διασώζονται μερικά βυζαντινά θρησκευτικά στοιχεία και τονίζεται κάποτε η αντίθεση Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Οι ήρωες όταν κινδυνεύουν επικαλούνται την βοήθεια του Θεού ή του Χριστού. Αρχάγγελος ή άγγελος προστρέχει να βοηθήσει τους ήρωες να βγουν από την δύσκολη θέση ή τον κίνδυνο. Ο λαός φαίνεται να πιστεύει πως το θείον συμπαραστέκεται και προστατεύει αυτούς τους εκλεκτούς. Όταν οι δικοί τους τους κατευοδώνουν, τους προπέμπουν με τις ευχές και τις ευλογίες των αγίων, κάποτε τοπικών αγίων της Κύπρου, ή και της Παναγίας και του Χριστού. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Θεός και το θείον γενικά δείχνει υπερβολικά μεγάλη ανοχή απέναντι στους ήρωες και δεν τους τιμωρεί ούτε για τα κακά ούτε για τις αδικίες που διαπράττουν. Όχι σπάνια αναφέρεται ότι την δύναμή τους οι ακρίτες την πήραν από τον Θεό και ιδιαίτερα ο Διγενής. Πρόκειται για μια λαϊκή θεολογία που οπωσδήποτε δεν είναι σύμφωνη προς την επίσημη διδασκαλία της Εκκλησίας.

Παρά τις κάποιες ιστορικές και τοπικές αναφορές ο κόσμος στα ακριτικά ποιήματα δεν είναι ούτε ο ιστορικός κάποιας εποχής ούτε ο γνωστός μας φυσικός κόσμος. Είναι κόσμος μυθικός, υπερφυσικός, μαγικός όπου δρουν υπερφυσικές και υπεράνθρωπες δυνάμεις.

Τα πάντα μέσα στην ακριτική ποίηση είναι υπερμεγέθη και πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Οι ίδιοι οι ήρωες και οι αντίπαλοί τους που κάμνουν τον κόσμον όλο να τρέμει, οι μαύροι τους που διασχίζουν αστραπιαία τον κόσμο, η «κονταρκά» τους που γκρεμίζει κάστρα και ανοίγει βράχους, τα πηδήματά τους, τα παλάτια και τα κρεβάτια τους, τα πάντα.