Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η κυπριακή παροικία της Αιγύπτου ανέδειξε σημαντικές μορφές των ελληνικών γραμμάτων, καθώς και της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Ξεκινώντας από τους Κυπρίους πατριάρχες και ιεράρχες, περνώντας από τον περίφημο γιατρό του παλατιού και έμπορο Δρανέτ Πασά Παυλίδη, φίλο πανίσχυρο του Μωχάμετ Άλι, τον Βενεδούτση, τους Κυπρίους νομικούς και προέδρους μεικτών δικαστηρίων (όπως ο Ν. Πηλαβάκης, ο Γ.Σ. Φραγκούδης, ο Πόλυς Μοδινός κ.ά.), τους γιατρούς (όπως ο Κλ. Παπαέλληνας, Πρόεδρος της Κυπριακής Αδελφότητος για μερικά χρόνια, κι ο οδοντίατρος, λόγιος και εκδότης περιοδικού Ολύμπιος), τους πολυάριθμους εμπόρους, τραπεζίτες, τεχνίτες κλπ., φτάνουμε στους καθηγητές και δασκάλους, λογοτέχνες, ποιητές, πεζογράφους κ.α. λογίους που διαδραμάτισαν ηγετικό συχνά ρόλο στην πνευματική ζωή του Ελληνισμού της Αιγύπτου. Η Ιστορία της Κύπρου από των Αρχαιοτάτων Χρόνων μέχρι της Αγγλικής Κατοχής του Γ.Μ. Κωνσταντινίδου, Λάρνακα, 1910, «ἀφιεροῦται τῷ φιλομούσῳ καί φιλοπάτριδι Σωματείῳ τῆς ἐν Αἰγύπτῳ Κυπριακῆς Ἀδελφότητος». Η μετάφραση της «Διηγήσεως τῆς τρομερᾶς Πολιορκίας καί Ἁλώσεως τῆς Ἀμμοχώστου κατά τό έτος 1571», του Αγγέλου Γάττου από τον Λαρνακέα «φιλέλληνα Ιταλό» Πέτρο Δάνδολο, εξεδόθη στο Κάιρο στα 1926, τύποις Ι. Πολίτου.

Στην Αίγυπτο έζησαν κι έδρασαν σημαντικοί Κύπριοι πνευματικοί εργάτες όπως ο Νίκος Νικολαΐδης, ο Γλαύκος Αλιθέρσης, ο Θεοδόσης Πιερίδης, ο Γιώργος Φ. Πιερίδης, η Μαρία Ρουσιά και πλήθος άλλοι που συχνά πηγαινοέρχονταν στην Κύπρο. Αρκετοί Ελλαδίτες και Κύπριοι καθηγητές, εργάστηκαν και στην Κύπρο και στην Αίγυπτο στα εκεί ελληνικά γυμνάσια, συχνά εναλλάξ, συντελώντας στη στενότερη επικοινωνία Κύπρου- Αιγύπτου. Αρκετοί αστοί και λόγιοι των παραλιακών κυρίως πόλεων της Κύπρου πήγαιναν συχνά για επίσκεψη στην Αίγυπτο της οποίας οι εκδόσεις, τα βιβλία, οι εφημερίδες, τα περιοδικά (Νέα Ζωή, Γράμματα, Αλεξανδρινή Τέχνη κλπ.) βρίσκονταν και βρίσκονται σε πλήθος ιδιωτικές βιβλιοθήκες στην Κύπρο, ιδίως στην Αμμόχωστο. Ταυτόχρονα πλούσιοι Αιγυπτιώτες, ακόμη κι η βασιλική οικογένεια του Φαρούκ, ανακάλυψαν στα ορεινά θέρετρα της Κύπρου, κυρίως στις Πλάτρες, τον ιδεώδη τόπο για τις διακοπές τους.

Βλέπε λήμμα: Φαρούκ- Βασιλιάς της Αιγύπτου

Στην Αίγυπτο έδρασε ο Λαπηθιώτης εκδότης περιοδικού ποικίλης ύλης Ι. Δημητριάδης μεταξύ 1920 και 1964, οπότε η πολύτιμη συλλογή πινάκων του μετεφέρθη από την Αίγυπτο στο ξενοδοχείο του χανιού του Αγίου Αντωνίου στη Λευκωσία για να λεηλατηθεί από τους Τούρκους.

Αρκετοί Κύπριοι ανήκαν στον κύκλο του Κ.Π. Καβάφη κι επηρεάστηκαν από το έργο του. Ανάμεσά τους ο Πόλυς Μοδινός, ένας από τους νέους τότε υποστηριχτές του ποιητή στα 1917, που μόλις πρόσφατα (1983) έδωσε στη δημοσιότητα τις εντυπώσεις του από τη γνωριμία του με τον Καβάφη. Επίσης ο Γιάγκος Πιερίδης κ.ά. ενώ ο Γλαύκος Αλιθέρσης έγραψε βιβλίο επικριτικό της ποίησης του Καβάφη (Το Πρόβλημα του Καβάφη, Αλεξάνδρεια, 1934).

Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου η Αλεξάνδρεια ήταν πνευματικό κέντρο, όπου οι υπηρεσίες της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης έδιναν τον τόνο. Εκεί έζησε τότε κι ο Γιώργος Σεφέρης ως διπλωματικός υπάλληλος, και καρπός της σχέσης και συνεργασίας του με τους εκεί Κυπρίους κι Ελλαδίτες λογίους ήταν, κοντά στα άλλα, η έκδοση της Λύρας του Α. Κάλβου με δικό του πρόλογο, στη σειρά Εκδόσεις Νεοαλεξανδρινών, 1942 που έφθασε στην Κύπρο στις αρχές του 1943 και προσφερόταν με γραπτή αφιέρωση. Ο πρόλογος του Σεφέρη αποτελεί σταθμό στην Καλβολογία αλλά και ύμνο στον αγώνα για ελευθερία που τότε διεξαγόταν και στη Μέση Ανατολή και στον οποίο συμμετείχαν σημαντικοί αριθμοί Ελλήνων που είχαν διαφύγει στην Αίγυπτο από την κατεχόμενη Ελλάδα, ντόπιοι Αιγυπτιώτες Ελλαδίτες και Κύπριοι, Κύπριοι που υπηρετούσαν στον αγγλικό στρατό, το ΕΑΜ Μέσης Ανατολής κλπ. Του τελευταίου αυτού κύκλου έκδοση ήταν το βιβλίο του Νάσου Σύριου [=Βασίλη Νεφελούδη, στελέχους του Κ.Κ.Ε. που είχε πάει στην Αίγυπτο], Νεοελληνικά Προβλήματα, μελέτη, εκδ. οίκος «Ορίζοντες», Αλεξάνδρεια, 1944, σ. 116, μαρξιστική ανάλυση, που κυκλοφόρησε τότε και στην Κύπρο. Απ' εκεί ερχόταν ταχτικά και το περιοδικό Ο Έλλην του ΕΑΣ (=ΕΑΜ) Μέσης Ανατολής, που διευθυντής του ήταν ο σημαντικός Κύπριος ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης και συνεργάτες, ανάμεσα σ’ άλλους, ο Γιώργος Φιλίππου Πιερίδης, οι Κύπριοι φιλόλογοι και παιδαγωγοί της Αιγύπτου αδελφοί Χρ. και Γρ. Πετρώνδα, ο Στρατής Τσίρκας κ.ά.

Οι ποικίλες ελληνικές λογοτεχνικές, παιδαγωγικές κ.α. εκδόσεις της μεταπολεμικής Αιγύπτου φτάνουν συνήθως πρώτα στα περιοδικά και στις εφημερίδες της Κύπρου για βιβλιοκρισία. Η συναγωγή του σχετικού υλικού, με την οποία ασχολήθηκε η Ευγενία Παλαιολόγου Πετρώνδα δίνοντας κατά καιρούς κεφάλαια στη δημοσιότητα, αποτελεί πολύτιμο βοήθημα για τη γνώση των σχέσεων Κύπρου- Αιγύπτου.

Δυστυχώς μετά το 1956, παρά την ευμενή προς το καθεστώς του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ στάση των Ελλήνων και των Κυπρίων της Αιγύπτου, οι παροικίες τους ελαττώνονται και διαλύονται λόγω υπερισχύσεως του αιγυπτιακού εθνικισμού και αντιξενισμού (π.χ. Παμπούκη, Απόδημος Ελληνισμός, Αθήνα, 1971, σσ. 131-134 κ.α.). 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια