Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι πρώτες εκταφές στις κατεχόμενες περιοχές διενεργήθηκαν στην περιοχή του Τράχωνα τον Ιανουάριο του 2005. Ήταν όμως χωρίς αποτέλεσμα αφήνοντας σοβαρά εκτεθειμένη την τουρκική πλευρά αφού εκείνη είχε υποδείξει το συγκεκριμένο σημείο ως χώρο ταφής. Ο μη εντοπισμός οστών στον Τράχωνα δημιούργησε προβλήματα στον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν ενώπιον του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο εκπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων στη ΔΕΑ που εκπροσώπησε την Τουρκία κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις στην Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων και η Άγκυρα αναγκάστηκε να δεσμευτεί ότι θα συνεργαστεί στο θέμα, υπό την απειλή όμως και της δημιουργίας προβλημάτων στην ενταξιακή της πορεία.

Επόμενη εξέλιξη ήταν η άφιξη στην Κύπρο της διευθύντριας της Inforce Μάργκαρετ Κοξ για να αξιολογήσει την κατάσταση και να επιτηρήσει τη διαδικασία των επειγουσών, όπως χαρακτηρίσθηκαν,  εκταφών σε περιοχές όπου γίνονται αναπτύξεις (άρχισαν στις 27 Ιουνίου του 2005). Το Μάιο του 2005 αποφασίζεται και ανακοινώνεται η διενέργεια ερευνών τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές με συμμετοχή για πρώτη φορά κοινής ομάδας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Ακολούθησε τον Ιούνιο του 2005 η επίτευξη συμφωνίας στο πλαίσιο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους για τη διαδικασία και τις αρχές του έργου που αφορά τις εκταφές και την αναγνώριση. Η συμφωνία προέβλεπε ότι οι εκταφές (επείγουσες) θα πραγματοποιηθούν σε συγκεκριμένες τοποθεσίες που έχουν υποδειχθεί, υπό την επιτήρηση   ιατροδικαστή-ανθρωπολόγου της Inforce ο οποίος θα καθοδηγεί την τουρκοκυπριακή ομάδα που περιλαμβάνει αρχαιολόγο-ανθρωπολόγο και εξειδικευμένους εργάτες. Ένας Ελληνοκύπριος εμπειρογνώμονας θα συμμετέχει πλήρως στη διαδικασία. Στη συμφωνία αναφέρεται ότι τα οστά που εντοπίζονται θα τοποθετούνται προσωρινά - υπό την επιτήρηση της Inforce -  και θα μεταφέρονται στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο που θα δημιουργηθεί (έχει ήδη δημιουργηθεί) στη νεκρή ζώνη στην περιοχή του αεροδρομίου της Λευκωσίας. Τον ίδιο μήνα ανακοινώθηκε ότι ο δρ Μάριος Καριόλου θα είναι ο επιστήμονας εκ μέρους της ελληνοκυπριακής πλευράς και ο δρ Ερόλ Μπαϊζάλ της τουρκοκυπριακής πλευράς, οι οποίοι θα εργαστούν για το έργο της ταυτοποίησης λειψάνων  με τη μέθοδο του DNA. Η ΔΕΑ στις 19 Απριλίου 2006 ανακοίνωσε την οριστικοποίηση του σχεδίου της για το πρόγραμμα εκταφών, ταυτοποίησης και επιστροφής των λειψάνων αγνοουμένων. Ανακοίνωσε επίσης την εκταφή των οστών 10 ατόμων στις περιοχές της Μεσαορίας και νοτιοανατολικά της Λευκωσίας καθώς και επείγουσα εκταφή στην περιοχή του Παραλιμνίου.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ-ΜΕΧΜΕΤ ΑΛΙ ΤΑΛΑΤ   
Με την ευκαιρία τη επίσημης ανάληψης των καθηκόντων του τρίτου μέλους της ΔΕΑ Κριστόφ Ζιρόντ, στις 3 Ιουλίου 2006, πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του ειδικού στην Κύπρο αντιπροσώπου του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μάικλ Μόλερ, συνάντηση του προέδρου της Δημοκρατίας Τάσσου Παπαδόπουλου με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Απηύθυναν κοινή έκκληση στη διεθνή κοινότητα για γενναιόδωρες συνεισφορές προκειμένου να προχωρήσει απρόσκοπτα το έργο της Επιτροπής. Η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ανακοίνωσε την ίδια ημέρα εισφορά 350.000 ευρώ. 

ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΚΤΑΦΕΣ 

Το ουσιαστικό έργο της ΔΕΑ για τις εκταφές, την ταυτοποίηση και επιστροφή λειψάνων αγνοουμένων άρχισε στις 24 Αυγούστου του 2006. Το πρόγραμμα εκταφών καλύπτει τόσο τις ελεύθερες όσο και τις κατεχόμενες περιοχές, διεξάγεται από ομάδα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων αρχαιολόγων και ανθρωπολόγων υπό την καθοδήγηση των εμπειρογνωμόνων της Inforce. Τα λείψανα μεταφέρονται στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο όπου γίνεται και η ταυτοποίηση. Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας είχε χρονικό ορίζοντα δύο μηνών. Από το τέλος Αυγούστου του 2006 έχουν εκταφεί τα λείψανα 160 αγνοουμένων, τα 100 από τα οποία πιστεύεται ότι ανήκουν σε Ελληνοκυπρίους. Σε αυτά προστίθενται τα λείψανα άλλων 110 που έχουν περισυλλέξει οι Τούρκοι κατά καιρούς και τα οποία πρόσφατα μεταφέρθηκαν στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο. Όλα πιστεύεται ότι ανήκουν σε Ελληνοκυπρίους αγνοουμένους.

Εκταφές έχουν γίνει στις περιοχές Κερύνειας, Μεσαορίας, Παραλιμνίου, Παρισινού στη Λευκωσία και στο χωριό Γεράσα της επαρχίας Λεμεσού. Στις αρχές Απριλίου 2007 άρχισε η διαδικασία γενετικής ταυτοποίησης των λειψάνων ώστε να αποδοθούν στους οικείους τους.