Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Agios Ioannis (Lefkosias). Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, 340 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται σ' απόσταση 21 χμ. στα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας και 6 περίπου χμ. στα νοτιοδυτικά της Πάνω Δευτέρας. Είναι χτισμένο στα δεξιά της κοιλάδας του ποταμού Ακακίου, πού είναι παραπόταμος του Σερράχη.

Το χωριό υπήρχε κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια.  Ήταν, προφανώς, φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Η περιοχή του χωριού ήταν κατοικημένη και κατά την Αρχαιότητα. Κατά καιρούς βρέθηκαν αρχαία αντικείμενα (μερικά βρίσκονται στο Κυπριακό Μουσείο στη Λευκωσία).

Το μεγαλύτερο μέρος του χωριού είναι τοποθετημένο πάνω σε γεωλογικά πρόσφατες αποθέσεις της Μειόκαινης, Πλειστόκαινης και Ολόκαινης περιόδου. Πάνω στα προσχωσιγενή εδάφη της κοιλάδας του ποταμού Ακακίου και τα κοκκινοχώματα της υπόλοιπης έκτασης, καλλιεργούνται κυρίως ξηρικές καλλιέργειες, μια και η μέση ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται γύρω στα 429 χιλιοστόμετρα. Τέτοιες καλλιέργειες είναι τα σιτηρά, τα όσπρια, οι ελιές και τα κτηνοτροφικά φυτά. Όμως εκεί που ανορύχθηκαν πηγάδια καθώς επίσης και σε μια έκταση, όπου μεταφέρεται νερό μέσω λαγουμιών, καλλιεργούνται οι πατάτες (ανοιξιάτικης και χειμερινής εσοδείας), τα πεπονοειδή, τα λαχανικά, λίγα εσπεριδοειδή, τα οπωροφόρα και τα χαλεπιανά. Η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη.

Ο Άγιος Ιωάννης Μαλούντας είναι ένα από τα πρώτα ξηρικά χωριά της Κύπρου που δέχτηκαν αναδασμό, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί σημαντικά τόσο το αγροτικό δίκτυο του χωριού, όσο και το σύστημα διακατοχής και χρήσης γης. Ο αναδασμός που εφαρμόστηκε σε μια έκταση 8.150 σκαλών γης, συμπληρώθηκε το 1981. Κατασκευάστηκε ένα καινούργιο οδικό δίκτυο έκτασης 41 χμ. Πάνω από τον ποταμό του Ακακίου κατασκευάστηκε μεγάλη γέφυρα με 15 σειρές οχετών, η οποία συνδέει το ανατολικό με το δυτικό τμήμα του χωριού. Η μέση έκταση της ιδιοκτησίας αυξήθηκε κατά 85,4% και η μέση έκταση τεμαχίου κατά 600%. Επίσης μέσω του αναδασμού δημιουργήθηκε πάρκο πάνω σε γη ακατάλληλη για γεωργική εκμετάλλευση.

Ο Άγιος Ιωάννης Μαλούντας χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα τοπογραφικά μορφώματα που προσελκύουν το ενδιαφέρον. Σε μερικές περιοχές του χωριού, αλλά και γύρω από το χωριό, το τοπίο εμφανίζεται με κοιλώματα και λόφους, που είναι το δημιούργημα της διαβρωτικής ενέργειας. Πάνω στις πρόσφατες γεωλογικές αποθέσεις λαξεύτηκαν ήπιοι αποστρογγυλωμένοι λόφοι, κωνικά σχήματα, τραπεζοειδείς λόφοι, μικρά οροπέδια, μικρές και μεγάλες χαράδρες, κοιλώματα κάθε μεγέθους και σχήματος. Η διαφορετική σύνθεση των πετρωμάτων — έστω και σε μικρό βαθμό — ιδιαίτερα η παρουσία αμμοχάλικου ή η ύπαρξη κρούστας στην κορυφή των λόφων, συνέβαλε μέσω της διάβρωσης στη διαφοροποίηση του τοπίου.

Από την τοποθεσία Κόρακας, 410 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με θέα τη βόρεια Κύπρο, αποκαλύπτονται στα μάτια του επισκέπτη τα ιδιόμορφα αυτά γλυπτά της φύσης, που πολύ βοηθούν στην κατανόηση των παλαιών επιφανειών του τοπίου, ιδιαίτερα στην περιοχή αυτή της Κύπρου.

Πλούσια βλάστηση

Ο ποταμός του Ακακίου, δίπλα στο χωριό, έχει μια σχετικά πολύ πλατιά κοίτη. Ο ποταμός κουβάλησε τεράστιες ποσότητες ηφαιστειογενών κροκαλών, που τις εναπέθεσε στις όχθες και την κοίτη του. Στις όχθες του ποταμού φυτεύτηκαν αρκετοί ευκάλυπτοι, που με το ανάστημά τους σπάζουν τη μονοτονία του τοπίου. Είναι πολύ κοντά στην τοποθεσία Βαρτάλης, στην κοίτη του ποταμού, που σώζεται ένας νερόμυλος. Είναι χτισμένος με κροκάλες του ποταμού και φέρει όλα τα χαρακτηριστικά των νερόμυλων της Κύπρου. Όχι μόνο από τον Άγιο Ιωάννη αλλά και από τα γειτονικά χωριά έρχονταν να αλέσουν το σιτάρι, ακόμα και σε πρόσφατα χρόνια. Ο νερόμυλος και το υδραγωγείο του Βαρτάλη είναι σήμερα ανακηρυγμένο μνημείο από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Ακόμα και οι ελιές του Αγίου Ιωάννη της Μαλούντας έχουν την ιστορία τους. Οι χοντροί ροζιάρικοι κορμοί κι οι κουφάλες μιλούν για μεγάλες ηλικίες. Οι χωρικοί τις χρονολογούν από 500 ή και 1.000 χρόνια.

Η Αχερά, το μεγάλο αγρόκτημα με τα αμπέλια, τα οπωροφόρα και τα σιτηρά, με το μεγάλο αρδευτικό δίκτυο, ακριβώς στα δυτικά του χωριού, ίσως να μη εκπροσωπεί σήμερα μια παλιά δόξα. Όμως είναι από κάποιο ξωκκλήσι της Αχερά — που τώρα δεν υπάρχει— που μεταφέρθηκε η κεφαλή του λιονταριού, η οποία είναι τώρα εντοιχισμένη στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στο χωριό.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου είναι χτίσμα του 19ου αιώνα και περιλαμβάνει μια ενδιαφέρουσα εικόνα του Χριστού που χρονολογείται γύρω στο 1540.

Πολύ κοντά στο χωριό ανακαλύφθηκε, το 1883, νεκρόπολη στην οποία βρέθηκαν διάφορα αγγεία ελληνιστικής κεραμικής καθώς και διάφορα κοσμήματα.

Από συγκοινωνιακής πλευράς, ο Άγιος Ιωάννης Μαλούντας βρίσκεται δίπλα στον κύριο δρόμο Λευκωσίας - Αγρού. Ένας χωματόδρομος ενώνει το χωριό με τους Αγίους Τριμιθιάς και απ' εκεί με το λεκανοπέδιο Μόρφου.

Η γειτνίαση του χωριού με την πρωτεύουσα και το ευχερές συγκοινωνιακό δίκτυο επιτρέπουν την εργοδότηση αρκετών κατοίκων στη Λευκωσία. Για τους ίδιους, κυρίως, λόγους το χωριό σημείωσε μια σταθερή αύξηση πληθυσμού από το 1881 μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Σε παλιούς χάρτες το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως S. Jean.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια