Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο αρχαιολογικός πλούτος της πόλης και της επαρχίας Λευκωσίας αποτελείται από πολυάριθμες κινητές και ακίνητες αρχαιότητες, που αντιπροσωπεύουν όλες τις φάσεις του Κυπριακού πολιτισμού από την αυγή της Προϊστορίας του, στις αρχές της 7ης χιλιετίας π.Χ., μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα.

 

Οι κινητές αρχαιότητες περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία οικιακών σκευών και επίπλων, όπλων και εργαλείων, γλυπτών και αγαλμάτων, κοσμημάτων και σφραγιδολίθων, επιγραφών και νομισμάτων, και διαφόρων άλλων εκλεκτών δειγμάτων της αρχαίας κυπριακής τέχνης, που αποκαλύφθηκαν με τις ανασκαφικές έρευνες σε οικιστικούς χώρους και νεκροταφεία σημαντικών προϊστορικών και ιστορικών πόλεων και συνοικισμών. Τα πολύτιμα αυτά ανασκαφικά ευρήματα αποτελούν σήμερα ένα μεγάλο μέρος των εντυπωσιακών εκθεμάτων του Κυπριακού Μουσείου της Λευκωσίας, πολλών ιδιωτικών συλλογών και αρκετών άλλων αρχαιολογικών Μουσείων του εξωτερικού.

 

Οι ακίνητες αρχαιότητες χωρίζονται σε Αρχαία Μνημεία Α' Πίνακα (κυβερνητική περιουσία) και σε Αρχαία Μνημεία Β' Πίνακα (ιδιωτική περιουσία). Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, κτιστών μνημειακών τάφων, πρωτοχριστιανικών βασιλικών και άλλων κτισμάτων, που ανήκουν στους ίδιους αρχαιολογικούς χώρους πόλεων, συνοικισμών και νεκροταφείων, από τους οποίους προέρχονται και πολυάριθμες από τις πιο πάνω κινητές αρχαιότητες. Συγκαταλέγονται επίσης αρκετές βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια, γοτθικές εκκλησίες και οχυρωματικά έργα των Μεσαιωνικών χρόνων και πολλά άλλα νεότερα οικοδομήματα παραδοσιακής αστικής και λαϊκής αρχιτεκτονικής.  Όσα από τα μνημεία αυτά υπάγονται στους αρχαιολογικούς χώρους της Δένειας, της Φιλιάς, της «Τούμπας του Σκούρου» στη Μόρφου, του βασιλείου των Σόλων, της Αμπελικού και της «Πέτρας του Λιμνίτη», παραμένουν απροστάτευτα κάτω από τον ανεύθυνο και ανεξέλεγκτο έλεγχο των Τούρκων εισβολέων από το 1974.

 

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά δεδομένα του Τμήματος Αρχαιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα μέχρι σήμερα Αρχαία Μνημεία Α' Πίνακα ανέρχονται σε 16 και τα Αρχαία Μνημεία Β' Πίνακα σε 212. Απ' αυτά τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα, κατά χρονολογική ακολουθία είναι:

 

α) Αρχαία Μνημεία Α ' Πίνακα

Τα αρχιτεκτονικά οικιστικά κατάλοιπα των νεολιθικών συνοικισμών στην «Πέτρα του Λιμνίτη» και στην τοποθεσία «Δράκος» του χωριού Φιλιά.

 

Τα αρχιτεκτονικά οικιστικά κατάλοιπα του χαλκολιθικού συνοικισμού στην τοποθεσία «Άγιος Γεώργιος» του χωριού Αμπελικού.

 

Τα αρχιτεκτονικά οικιστικά κατάλοιπα του συνοικισμού της Πρώιμης εποχής του Χαλκού στην τοποθεσία «Αλέτρι» του χωριού Γαληνή.

 

Τα οικιστικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και μέρος των νεκροταφείων της Μέσης εποχής του Χαλκού στην τοποθεσία «Τούμπα του Σκούρου» στη Μόρφου και στα βόρεια περίχωρα του χωριού Αλάμπρα.

 

Τα εργαστηριακά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και μέρος του νεκροταφείου της Υστέρας εποχής του Χαλκού στην τοποθεσία «Τούμπα του Σκούρου» στη Μόρφου.

 

Μέρος του νεκροταφείου των Υπομυκηναϊκών, Γεωμετρικών και Αρχαϊκών χρόνων στην τοποθεσία «Φίσα» του αρχαιολογικού χώρου των Σόλων.

 

Οι κυπροαρχαϊκοί κτιστοί μνημειακοί τάφοι της Ταμασσού στο χωριό Πολιτικό.

 

Το ανάκτορο και ο ναός της Αθηνάς των Κυπρο-Κλασσικών χρόνων στην τοποθεσία «Βουνί» στο χωριό Λουτρός.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κτιρίου των Ελληνιστικών χρόνων στα νοτιοδυτικά περίχωρα του χωριού Λατσιά.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του θεάτρου, της αγοράς, του νυμφαίου και άλλων κτισμάτων των Ρωμαϊκών χρόνων στον αρχαιολογικό χώρο των Σόλων.

 

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της πρωτοχριστιανικής βασιλικής στον αρχαιολογικό χώρο των Σόλων.

 

Τα μεσαιωνικά — βενετικά — τείχη της Λευκωσίας και ο γοτθικός ναός της Αγίας Σοφίας της ίδιας πόλης.

 

Τα αρχοντικά Χατζηγιωργάκη Κορνέσιου και της οδού Αξιοθέας στη Λευκωσία και οι οικίες λαϊκής αρχιτεκτονικής Κατσινιόρου και Αχιλλέα Δημήτρη στο χωριό Φικάρδου.

 

β) Αρχαία Μνημεία Β' Πίνακα

 

Οι πιο κάτω εκκλησίες και μοναστήρια των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών χρόνων:

 

Η εκκλησία της Παναγίας Φορβιώτισσας στην Ασίνου.

Η εκκλησία της Παναγίας του Άρακος στα Λαγουδερά.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Στέγης στην Κακοπετριά.

Η εκκλησία της Παναγίας Ποδίθου στη Γαλάτα.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη.

Η εκκλησία των Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνος στην Περιστερώνα.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αγίου Ηρακλειδίου στο Πολιτικό.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αρχαγγέλου στον Αναλιόντα.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος στο Μιτσερό.

Η εκκλησία του Σταυρού του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στη Λακατάμια.

Η εκκλησία (καθεδρικός ναός) του Αγίου Ιωάννη στη Λευκωσία.

Η εκκλησία του Αγίου Μάμαντος στη Μόρφου.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Προφήτη Ηλιού στην Αγία Μαρίνα Σκυλλούρας.

Η εκκλησία της Αγίας Άννης στα Καλιάνα.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στον Ασκά.

Η εκκλησία της Αγίας Θέκλης στο Μαργκό.

Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος Αχεράς στο Μιτσερό.

Η ερειπωμένη εκκλησία και το μοναστήρι της Παναγίας Πλατανιώτισσας στην Κυθρέα.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στο Σινά  Όρος.

 

Οι οικίες λαϊκής αρχιτεκτονικής Μιχαήλ Μακρή, Αντιγόνης Θεμιστοκλέους, Ανδρέα Κορονίδη, Χαράλαμπου Πιτσιλλίδη, Ευτυχίας Μιχαηλίδου, Αριστείδη Βιολάρη, Φρίξου Θεμιστοκλέους, Ε. Κυριακίδη, Α. Μιχαηλίδη, Ανδρούλας Παπανεοφύτου και Πολυτίμης Χριστοδούλου στην Κακοπετριά.

 

Οι οικίες λαϊκής αρχιτεκτονικής Ν. Κουτσαγγά, Στυλιανού, Χαράλαμπου Δημητρίου, Ανδρέα Φαρμακά, Ανδρέα Χουβαρδά, αδελφών Κυπριανού και αδελφών Παύλου στο Φικάρδου.

 

Οι οικίες λαϊκής αρχιτεκτονικής Δέσποινας Παναγίδου και Κ. Χριστοδούλου στα Πέρα Ορεινής.

 

Η οικία λαϊκής αρχιτεκτονικής Ιωάννη Συμεών Χατζημιχαήλ στον  Άγιο Ιωάννη Μαλούντας.

 

Διάφορες άλλες οικίες λαϊκής αρχιτεκτονικής στον Ασκά και στη Φλάσου.

 

Ο παραδοσιακός ληνός Χρήστου Δημοσθένους στην Κακοπετριά και ο νερόμυλος στον Καλοπαναγιώτη.

 

Δ. ΧΡΗΣΤΟΥ