Λευκωσία επαρχία
Βιομηχανία- βιοτεχνία
Η επαρχία της Λευκωσίας γνώρισε αλματώδη βιομηχανική ανάπτυξη, ιδιαίτερα μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Στην περιοχή της δημιουργήθηκαν και λειτουργούν οι ακόλουθες βιομηχανικές περιοχές και ζώνες:
1. Βιομηχανική ζώνη Έγκωμης
2. Βιομηχανική ζώνη Παλλουριώτισσας
3. Βιομηχανική περιοχή Στροβόλου
4. Βιομηχανική ζώνη Λακατάμιας
5. Βιομηχανική ζώνη Κοκκινοτριμιθιάς
6. Βιομηχανικές ζώνες Λατσιών (3)
7. Οχληρά βιομηχανική ζώνη Τσερίου
8. Οχληρά βιομηχανική ζώνη Γερίου - Δαλιού
9. Βιομηχανική ζώνη Δαλιού
Εξάλλου στο κατεχόμενο τμήμα της επαρχίας βρίσκεται η βιομηχανική περιοχή Μιας Μηλιάς.
Σύμφωνα με την έρευνα βιομηχανικής παραγωγής του 1982, στην επαρχία Λευκωσίας υπήρχαν 840 μεγάλες βιομηχανικές μονάδες μεταποίησης που απασχολούσαν πέντε ή περισσότερα άτομα, από ένα σύνολο 1.545 μεγάλων βιομηχανικών μονάδων μεταποίησης για ολόκληρη την ελεύθερη Κύπρο, δηλαδή ποσοστό 54,4%. Αναλυτικά η κατανομή των μονάδων αυτών στην επαρχία Λευκωσίας έχει ως ακολούθως:
Λευκωσία πόλη (439 βιομηχανικές μονάδες): Η πόλη της Λευκωσίας είναι το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο της επαρχίας. Το 1982 υπήρχαν 105 είδη βιομηχανίας με ένα σύνολο 439 μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, που περιελάμβαναν τα περισσότερα είδη βιομηχανιών που υπάρχουν στην Κύπρο όπως είναι: είδη διατροφής, ποτών, καπνού, υφαντών, ραπτικής ενδυμάτων, επεξεργασίας δερμάτων και γουναρικών, υποδημάτων, ξύλου και φελλού, επίπλων και ειδών επίπλωσης, ειδών χάρτη και εκτυπώσεων. Επίσης βιομηχανίες χημικών προϊόντων, ελαστικών, πλαστικών ειδών, μη μεταλλικών ορυκτών, προϊόντων μετάλλου, μη ηλεκτρικών συσκευών και μηχανών, ηλεκτρικών συσκευών και μηχανών, κατασκευής μεταφορικών μέσων, υπηρεσίες επιδιορθώσεως και ποικίλες άλλες βιομηχανίες.
Στρόβολος (137 βιομηχανικές μονάδες): Το 1982 υπήρχαν 68 είδη βιομηχανίας με ένα σύνολο 137 μεγάλων βιομηχανικών μονάδων. Τα κυριότερα είδη βιομηχανίας που αναπτύχθηκαν είναι: είδη διατροφής, ποτών, υφαντών, ραπτικής ενδυμάτων, επεξεργασίας δερμάτων και γουναρικών, υποδημάτων, ξύλου και φελλού, επίπλων, χάρτη και εκτυπώσεων, βιομηχανίες χημικών ειδών, προϊόντων από ελαστικό, μη μεταλλικών ορυκτών, προϊόντων μετάλλου, ηλεκτρικών και μη ηλεκτρικών μηχανών και συσκευών, κατασκευής μεταφορικών μέσων, καθώς και υπηρεσίες επιδιορθώσεως.
Έγκωμη (58 βιομηχανικές μονάδες): Βρίσκονται 35 είδη βιομηχανίας, όπως είναι τα είδη διατροφής, ποτών, καπνού, υφαντών, ραπτικής ενδυμάτων, επεξεργασίας δερμάτων και γουναρικών, υποδημάτων, ξύλου και φελλού, επίπλων, χάρτη, εκτυπώσεων, χημικών προϊόντων, ελαστικού, προϊόντων μετάλλου, κατασκευής μεταφορικών μέσων, μη μεταλλικών ορυκτών, μηχανών και συσκευών εκτός ηλεκτρικών, και υπηρεσίες επιδιορθώσεως.
Λατσιά (48 βιομηχανικές μονάδες): Υπάρχουν 26 είδη βιομηχανίας που περιλαμβάνουν είδη διατροφής, ποτών, ραπτικής ενδυμάτων, επεξεργασίας δερμάτων και γουναρικών, υποδημάτων, ξύλου και φελλού, επίπλων, χάρτη, εκτυπώσεων, χημικών ειδών, προϊόντων από ελαστικό, πλαστικών ειδών, μη μεταλλικών ορυκτών, προϊόντων μετάλλου, μη ηλεκτρικών συσκευών και μηχανών, και υπηρεσίες επιδιορθώσεως.
Παλλουριώτισσα (45 βιομηχανικές μονάδες): Οι κυριότερες βιομηχανίες αφορούν υφαντά, ραπτική ενδυμάτων, επεξεργασία δερμάτων και γουναρικών υποδήματα, έπιπλα, χημικά προϊόντα, προϊόντα από ελαστικό, βιομηχανίες ξύλου και φελλού, μη μεταλλικά ορυκτά, προϊόντα μετάλλου, ηλεκτρικές και μη ηλεκτρικές συσκευές και μηχανές, και υπηρεσίες επιδιορθώσεως.
Άγιος Δομέτιος (22 βιομηχανικές μονάδες): Υπάρχουν 17 είδη βιομηχανίας: είδη διατροφής, υφαντών, ραπτικής ενδυμάτων, ξύλου και φελλού, χημικών ειδών, προϊόντων μετάλλου, επίπλων, μη ηλεκτρικών μηχανών και συσκευών, και υπηρεσίες επιδιορθώσεως.
Κάτω Λακατάμια (19 βιομηχανικές μονάδες): Οι 19 μεγάλες βιομηχανικές μονάδες του χωριού περιλαμβάνουν είδη διατροφής, ραπτικής ενδυμάτων, επεξεργασίας δερμάτων και γουναρικών, υποδημάτων, ξύλου και φελλού, επίπλων, πλαστικών ειδών, προϊόντων μετάλλου, ηλεκτρικών μηχανών και συσκευών, καθώς και υπηρεσίες επιδιορθώσεως.
Αγλαντζιά (12 βιομηχανικές μονάδες): Οι κυριότερες βιομηχανίες του προαστίου αυτού είναι εκείνες των ειδών διατροφής, υφαντών, ραπτικής ενδυμάτων, υποδημάτων, ξύλου και χάρτη.
Κοκκινοτριμιθιά (10 βιομηχανικές μονάδες): Αλλαντοποιΐα, τσάντες, δασικές βιομηχανίες, υποδηματοποιία, έπιπλα, σπίρτα και μωσαϊκά.
Δάλι (10 βιομηχανικές μονάδες): Ζυθοποιία, εμφιάλωση μεταλλικού νερού, ραπτική γυναικείων ενδυμάτων, έπιπλα, κατασκευή τούβλων και κεραμιδιών, τσιμεντόλιθοι και τσιμεντοσωλήνες, μεταλλικά δοχεία, παστερίωση και εμφιάλωση γάλακτος.
Πέρα Χωριό Νήσου (6 βιομηχανικές μονάδες): Ραπτική γυναικείων ενδυμάτων, παιδικές ενδυμασίες, ξυλουργεία, έπιπλα, ατσαλόμαλλο.
Ακάκι (5 βιομηχανικές μονάδες): Κατασκευή γιαουρτιού, ζωοτροφές και πτηνοτροφές, ξυλουργεία, έπιπλα, μωσαϊκά.
Κάμπος (4 βιομηχανικές μονάδες): Πριονιστήρια, κιβωτιοποιία - βαρελοποιία, επισκευή αυτοκινήτων και γεωργικών μηχανημάτων.
Πάνω Λακατάμια (3 βιομηχανικές μονάδες): Μωσαϊκά, υποδηματοποιία, κατασκευή βαλιτσών.
Αλάμπρα (2 βιομηχανικές μονάδες): Ξυλουργεία, πλαστικά δοχεία και φιάλες.
Κάτω Δευτερά (1 βιομηχανική μονάδα): Μεταλλικά πορτοπαράθυρα.
Μουτουλλάς (1 βιομηχανική μονάδα): Κιβωτιοποιία και βαρελοποιία.
Αναλιόντας (1 βιομηχανική μονάδα): Ξύλινα έπιπλα.
Παλαιομέτοχο (1 βιομηχανική μονάδα): Είδη πλεκτικής.
Νήσου (1 βιομηχανική μονάδα): Ραπτική γυναικείων ενδυμάτων.
Κλήρου (1 βιομηχανική μονάδα): Μακαρονοποιία.
Κακοπετριά (1 βιομηχανική μονάδα): Αλλαντοποιία.
Γαλάτα (1 βιομηχανική μονάδα): Αρτοποιία.
Λυθροδόντας (1 βιομηχανική μονάδα): Ραπτική γυναικείων ενδυμάτων.
Τσέρι (1 βιομηχανική μονάδα): Ραπτική γυναικείων ενδυμάτων.
Μάμμαρη (1 βιομηχανική μονάδα): Δερμάτινα είδη.
Ευρύχου (1 βιομηχανική μονάδα): Πριονιστήρια.
Αρεδιού (2 βιομηχανικές μονάδες): Ξυλουργεία, κατασκευή ξύλινων επίπλων.
Περιστερώνα (1 βιομηχανική μονάδα): Αρτοποιία.
Ανάγυια (1 βιομηχανική μονάδα): Υποκαμισοποιία.
Καννάβια (1 βιομηχανική μονάδα): Κατασκευή τσαντών.
Ψημολόφου (1 βιομηχανική μονάδα): Φυσίγγια κυνηγίου.
Γερόλακκος (1 βιομηχανική μονάδα): Αλλαντοποιία.
Αγία Βαρβάρα (1 βιομηχανική μονάδα): Κατασκευή τούβλων και κεραμιδιών.
Σύμφωνα με την απογραφή επιχειρήσεων 1985, η οποία περιέλαβε όλες τις επιχειρήσεις που απασχολούσαν ένα ή περισσότερα άτομα, στην επαρχία Λευκωσίας υπήρχαν, το 1984, 2.947 βιομηχανικές μονάδες και εργαστήρια που απασχολούσαν συνολικά 21.078 άτομα. Την ίδια χρονιά σε όλες τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου υπήρχαν 6.390 βιομηχανικές μονάδες και εργαστήρια που απασχολούσαν 41.824 άτομα. Στην επαρχία Λευκωσίας περιλαμβάνονταν δηλαδή τα 46,1% των βιομηχανικών μονάδων και εργαστηρίων και τα 50,4% των απασχολουμένων στη βιομηχανία ολόκληρης της ελεύθερης Κύπρου. Τα κυριότερα βιομηχανικά κέντρα της επαρχίας και ο αριθμός των εργοδοτουμένων σ' αυτά ατόμων, το 1984, είχαν ως ακολούθως:
ΑΡΙΘΜΟΣ ΒΙΟ- ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΟ-
ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΟΤΟΥΜΕΝΩΝ
ΠΟΛΗ/ΧΩΡΙΟ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΤΟΜΩΝ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ
1. Λευκωσία (πόλη) 1.400 7.462
2. Στρόβολος 376 4.501
3. Λατσιά 137 2.206
4. ΆγιοςΔομέτιος 115 411
5. Έγκωμη 100 2.423
6. Κάτω Λακατάμια 89 567
7. Αγλαντζιά 73 293
8. Δάλι 47 285
9. Πάνω Λακατάμια 46 252
10. Κοκκινοτριμιθιά 38 771
β) Βιοτεχνία: Στην επαρχία Λευκωσίας από τα παλαιά χρόνια αναπτύχθηκαν διάφορα είδη βιοτεχνίας, τα κυριότερα από τα οποία είναι η υφαντική, η κεντητική, η πλεκτική, η ταπητουργία, η δερματοτεχνία, η καλαθοπλεκτική, η ψαθοπλεκτική, η ξυλογλυπτική, η χαλκουργία, η χρυσοχοΐα και η αργυροχοΐα.
Η Λευκωσία ήταν φημισμένη για την κατασκευή διαφόρων βαμβακερών και μεταξωτών υφαντών. Κάθε γειτονιά της Λευκωσίας ήταν ονομαστή για την ύφανση διαφορετικού μεταξωτού ή κουκκουλλάρικου. Οι «ανεφανταρκές» του Αγίου Κασσιανού και της Χρυσαλινιώτισσας φημίζονταν για τα μεταξωτά ταϊστά και τους ιταρέδες, και οι «ανεφανταρκές» του Αγίου Αντωνίου για τα ολομέταξα, τις γάζες και τα μεταξωτά μαντηλάκια. Στις γειτονιές του Καϊμακλιού, της Παλλουριώτισσας και της Αγλαντζιάς ύφαιναν τα βαμβακερά υφάσματα, κυρίως τα δίμιτα για τις ανδρικές ενδυμασίες, ενώ στην πόλη κατασκεύαζαν μεταξωτά υφάσματα. Η υφαντική εξασκείται σήμερα στο Παλαιομέτοχο και σε περιορισμένη έκταση σε μερικά άλλα χωριά της επαρχίας.
Η κεντητική αναπτύχθηκε στην πόλη της Λευκωσίας και στα χωριά Αγία Βαρβάρα, Λύμπια, Λυθροδόντας, Αλάμπρα, Σιά, Ποταμιά, Πέρα Χωριό, Δάλι και Στρόβολος, ενώ η πλεκτική στην πόλη της Λευκωσίας, το Τσέρι και τον Στρόβολο. Εξάλλου η ταπητουργία εξασκείται στο χωριό Ασκάς, η δερματοτεχνία στην Αγλαντζιά, η καλαθοπλεκτική στη Λακατάμια και τον Αστρομερίτη, η ξυλογλυπτική στον Μουτουλλά και η ψαθοπλεκτική στον Αστρομερίτη. Το τύπωμα των μαντηλιών της κεφαλής από τους μαντηλάρηδες γινόταν στην πόλη της Λευκωσίας.
Η χαλκουργία, η χρυσοχοΐα και η αργυροχοΐα ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες στη Λευκωσία. Πάνω στο ασήμι ετοποθετούντο διάφορες ανάγλυφες ή εγχάρακτες παραστάσεις. Οι χρυσοχοί της Λευκωσίας κατασκεύαζαν μεταξύ άλλων και εκκλησιαστικά σκεύη. Οι καζαντζήδες είχαν τα εργαστήρια τους σε μερικούς δρόμους της παλαιάς Λευκωσίας.