Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γενικά: Το φυσικό αέριο είναι ένα φυσικό προϊόν που βρίσκεται σε υπόγεια κοιτάσματα της γης και είτε απαντάται μόνο του είτε συνυπάρχει με κοιτάσματα πετρελαίου. Είναι μίγμα υδρογονανθράκων σε αέρια κατάσταση, αποτελούμενο κυρίως από μεθάνιο (σε ποσοστό άνω του 85%), που είναι ο ελαφρύτερος υδρογονάνθρακας, είναι πολύ καθαρό, χωρίς προσμίξεις και θειούχα συστατικά. Το φυσικό αέριο είναι καύσιμο και πρώτη ύλη της χημικής βιομηχανίας και αποτελεί βασική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Χρησιμοποιείται επίσης σε όλους τους τομείς της κατανάλωσης, σε οικιακή, επαγγελματική και βιομηχανική χρήση. Το φυσικό αέριο είναι η καθαρότερη πηγή πρωτογενούς ενέργειας, μετά τις ανανεώσιμες μορφές. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΔΟΕ) η κατανάλωση φυσικού αερίου θα καλύπτει το 1/4 των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών το 2030.Το φυσικό αέριο, σε αέρια κατάσταση, μεταφέρεται με αγωγούς υπό υψηλή πίεση, ενώ σε υγρή κατάσταση μεταφέρεται με πλοία.

Φυσικό αέριο και Κύπρος: Στην περιοχή της Κύπρου και εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης (ΑΟΖ) έχουν εντοπισθεί τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου.Το γεγονός αυτό τοποθετεί την Κύπρο στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη και την καθιστά σημαντικό ενεργειακό κόμβο της Μεσογείου. Στις 28 Δεκεμβρίου 2011, η αμερικανική εταιρεία Noble Energy, Inc. (NYSE: NBL) ανακοίνωσε επίσημα  την ανακάλυψη φυσικού αερίου στο κυπριακό οικόπεδο 12, στην ΑΟΖ της Κύπρου, ύστερα από γεώτρηση που πραγματοποίησε στην περιοχή. Στη γεώτρηση βρέθηκαν περίπου 310 πόδια (94,5 μέτρα) πολλαπλού στρώματος άμμου, της Μειόκαινης περιόδου, που επιτρέπουν τη μεταφορά υψηλής ποιότητας φυσικού αερίου. Η γεώτρηση έγινε σε βάθος 19.225 ποδών (5.861 μέτρων) σε θαλάσσιο βάθος 5.540 ποδών (1.689 μέτρων). Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Noble, τα αποτελέσματα  από τη γεώτρηση, τους πετροφυσικούς σχηματισμούς και την αρχική αξιολόγηση δείχνουν υπολογιζόμενες ποσότητες που κυμαίνονται μεταξύ 4 και 5 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών φυσικού αερίου. Το κυπριακό οικόπεδο 12 καλύπτει περίπου 40 τετραγωνικά μίλια (103,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα) και θα πρέπει να διεξαχθεί επιπρόσθετη ερευνητική γεώτρηση πριν αρχίσει η παραγωγή. Υπολογίζεται ότι το πρώτο κυπριακό φυσικό αέριο, που θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, θα αντληθεί μέχρι το 2015,ενώ μέχρι το 2018-19 αναμένεται να λειτουργήσει και τερματικό υγροποίησης.

Οι προσπάθειες για την προώθηση του θέματος εκμετάλλευσης των κυπριακών υδρογονανθράκων είχαν ξεκινήσει από το 2002, όταν η τότε κυπριακή κυβέρνηση είχε διερευνήσει παρασκηνιακά και διακριτικά με γειτονικές χώρες το ενδεχόμενο να συμφωνήσουν στη μέση γραμμή για τον καθορισμό της ΑΟΖ. Οι χώρες αυτές αντιμετώπισαν θετικά την κυπριακή προσέγγιση, εκτός από την Τουρκία η οποία διεκδικεί δικαιώματα στην περιοχή χωρίς να αναγνωρίζει δικαίωμα υφαλοκρηπίδας ούτε στην Κύπρο ούτε στην Ελλάδα. Πρέπει να σημειωθεί ότι πριν από την οριοθέτηση των ΑΟΖ, η Κυπριακή Δημοκρατία είχε προχωρήσει στον καθορισμό των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, όπως δικαιούται από τις διατάξεις του Νέου Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο η Κύπρος προσυπέγραψε το 1988. Η κυπριακή ΑΟΖ έχει έκταση 51 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων και διαιρείται σε 13 οικόπεδα. Στην πορεία τα οικόπεδα αυτά αδειοδοτήθηκαν στο μεγαλύτερο τους αριθμό μετά από σχετικό διαγωνισμό. Η ιταλική εταιρία ΕΝΙ μαζί με την κορεατική Kogas εξασφάλισαν το μεγαλύτερο μέρος των οικοπέδων. Ακολούθησε η γαλλική TOTAL και στη συνέχεια η αμερικανική EXXON. Σε γεώτρηση της στο οικόπεδο 10 η εταιρία EXXON  ανακοίνωσε την εξεύρεση κοιτάσματος πέριξ των 5-8 τρις κυβικών ποδών φυσικού αερίου στο στόχο Γλαύκος. Το Σεπτέμβριο του 2019 οι εταιρίες TOTAL και ENI ανακοίνωσαν συνεργασία επί όλων των αδειοτομένων τεμαχίων στην Κυπριακή ΑΟΖ. Η νέα φάση του γεωτρητικού τους προγράμματος θα ξεκινήσει εντός του 2020. 

Το 2003 η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε την πρώτη συμφωνία με γειτονική χώρα, την Αίγυπτο, για καθορισμό των ΑΟΖ τους. Ακολούθησε, το 2007, η υπογραφή ανάλογης συμφωνίας με τον Λίβανο (μέχρι τώρα, όμως, η συμφωνία δεν έχει επικυρωθεί από τη λιβανική Βουλή). Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ της Κύπρου με το Ισραήλ, που υπεγράφη το 2010. Το κοίτασμα στο οικόπεδο 12 («Αφροδίτη») εμπίπτει κατά ποσοστό 80% περίπου στην κυπριακή ΑΟΖ, ενώ το υπόλοιπο βρίσκεται στην ΑΟΖ του Ισραήλ.

Παράλληλα, η Κύπρος εγκαινίασε, το 2007, τον πρώτο γύρο υποβολής αιτήσεων αδειών έρευνας και αδειών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Προηγουμένως το υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου, σε συνεργασία με το Νορβηγικό Οίκο PGS Geophysical AS, προέβη σε δισδιάστατες σεισμικές διασκοπήσεις για εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε θαλάσσια περιοχή εντός της ΑΟΖ της Κύπρου. Στο πλαίσιο του πρώτου γύρου αδειοδότησης υποβλήθηκαν τρεις αιτήσεις για τρία διαφορετικά ερευνητικά τεμάχια. Τελικά δόθηκε άδεια στην αμερικανική εταιρεία Noble Energy, η οποία τον Αύγουστο του 2011 συνήψε συμφωνία κατανομής της παραγωγής με την κυπριακή κυβέρνηση σχετικά με την εμπορική ανάπτυξη του οικοπέδου 12. Η Noble ξεκίνησε τις γεωτρήσεις τον Σεπτέμβριο του 2011. Ήδη βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και η διαδικασία για την αδειοδότηση της πραγματοποίησης ερευνών και σε άλλα οικόπεδα στην κυπριακή ΑΟΖ.

Για τη διαχείριση του φυσικού αερίου έχει συσταθεί, από τον Νοέμβριο του 2007, ανεξάρτητος φορέας Ιδιωτικού Δικαίου, η Δημόσια Επιχείρηση Φυσικού Αερίου (ΔΕΦΑ). Σκοπός της ΔΕΦΑ, βάσει του καταστατικού της, είναι να αγοράζει, εισάγει, αποκτά, κατέχει, χρησιμοποιεί, εκμεταλλεύεται, αποθηκεύει, μεταφέρει, διαθέτει, διανέμει, πωλεί, προμηθεύει και εμπορεύεται φυσικό αέριο, να κάνει χρήση του τερματικού φυσικού αερίου, να επαναεροποιεί το υγροποιημένο φυσικό αέριο, καθώς και να διαχειρίζεται το δίκτυο διανομής και προμήθειας φυσικού αερίου και να προβαίνει σε οποιαδήποτε πράξη συναφή με τα πιο πάνω. Συναφείς με το φυσικό αέριο φορείς είναι επίσης η Υπηρεσία Ενέργειας του υπουργείου Εμπορίου και η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ).

Το νομοθετικό πλαίσιο για το φυσικό αέριο έχει τεθεί με τον περί Υδρογονανθράκων (Αναζήτηση, Έρευνα, Εκμετάλλευση) Νόμο του 2007. Η   Άδεια Αναζήτησης χορηγείται για εκτίμηση του πετρελαϊκού δυναμικού με τον προσδιορισμό γεωλογικών δομών και περιλαμβάνει βαρυτομετρικές, μαγνητικές και 2D/3D σεισμικές έρευνες. Η άδεια αυτή χορηγείται για ένα χρόνο. Η Άδεια Ερευνών περιλαμβάνει βαρυτομετρικές, μαγνητικές και 2D/3D σεισμικές έρευνες, καθώς και ερευνητικές γεωτρήσεις. Χορηγείται σε πετρελαϊκές εταιρείες για διάρκεια τριών ετών, με δυνατότητα δύο ανανεώσεων (από δύο έτη κάθε φορά). Σε κάθε ανανέωση, 25% της αδειοδοτούμενης περιοχής επιστρέφεται στο κράτος. Η Άδεια Εκμετάλλευσης παραχωρείται σε πετρελαϊκές εταιρείες για χρονικό διάστημα μέχρι είκοσι πέντε έτη, με δυνατότητα μιας ανανέωσης διάρκειας δέκα ετών.

Τουρκικές απειλές:Η Τουρκία αντέδρασε με απειλές και κινητοποίηση πολεμικών σκαφών, καθώς και ερευνητικού σκάφους, αμέσως μετά την έναρξη της γεώτρησης στο οικόπεδο 12 της Κυπριακής Δημοκρατίας, με την αξίωση να σταματήσουν αμέσως οι έρευνες. Η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας απέρριψε τις τουρκικές αξιώσεις και η γεώτρηση συνεχίστηκε κανονικά, ενώ το κυρίαρχο δικαίωμα της Κύπρου για εκμετάλλευση του φυσικού της πλούτου στήριξε η διεθνής κοινότητα (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία και άλλες χώρες).

Μετά την έναρξη της γεώτρησης στο κυπριακό οικόπεδο 12, η Τουρκία προέβη και σε άλλη προκλητική και παράνομη ενέργεια, συνάπτοντας «συμφωνία» με το ψευδοκράτος για οριοθέτηση «Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης» στις περιοχές που τις «ενώνουν». Η «συμφωνία» είναι άκυρη και ανυπόστατη, δεδομένου ότι το ψευδοκράτος δεν είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη οντότητα, αλλά ένα παράνομο μόρφωμα, που δεν έχει την ικανότητα να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες. Λίγο αργότερα, το ψευδοκράτος προχώρησε σε «συμφωνία» με την   Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου, η οποία προβλέπει την εκχώρηση αδειών για πραγματοποίηση ερευνών στο έδαφος των κατεχομένων, αλλά και σε θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου στις οποίες δεν έχει τον έλεγχο η νόμιμη κυβέρνηση. Χάρτης που δημοσιεύθηκε στις 23 Νοεμβρίου στην «εφημερίδα της κυβέρνησης» του ψευδοκράτους, στα υποτιθέμενα οικόπεδα περιλαμβάνει και μεγάλες περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ. Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία έστειλε αρχικά το ερευνητικό σκάφος «Πίρι Ρέις» και στη συνέχεια το Barbaros για διεξαγωγή ερευνών σε περιοχές που εμπίπτουν και στην κυπριακή ΑΟΖ.

Από το 2016 και εξής η Τουρκία κλιμάκωσε τις ενέργειες αμφισβήτησης της Κυπριακής ΑΟΖ. Το Φεβρουάριο του 2018 παρεμπόδισε στο οικόπεδο 3 της Κυπριακής ΑΟΖ προγραμματισμένη γεώτρηση της εταιρίας ENI διά της χρήσης πολεμικών πλοίων. Εντός του 2019 δύο τουρκικά γεωτρύπανα, το Yavuz και το Fatih  διενέργησαν παράνομες γεωτρήσεις εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Η Κυπριακή Δημόκρατία κατήγγειλε τις παραβιάσεις στην ΕΕ και στα Ηνωμένα Έθνη.

Ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων

Οι εταιρείες ενέργειας TotalEnergies και ENI ανακοίνωσαν σημαντική ανακάλυψη φυσικού αερίου στο οικόπεδο Cronos-1, στο τεμάχιο 6, στα ανοιχτά της Κύπρου στις 22 Αυγούστου 2022. 

 Στο Cronos-1 υπήρξαν αρκετά σημεία δεξαμενών ανθρακικών αλάτων καλής ποιότητας και επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη αερίου άνω των 260 μέτρων. Η TotalEnergies και η ENI έχουν μερίδιο 50% η κάθε μια στο Block 6. Η Eni είναι παρούσα στην Κύπρο από το 2013. Η Εταιρεία διαχειρίζεται τα οικόπεδα 2, 3, 6, 8, και 9 και έχει συμμετοχές στα τεμάχια 7 και 11 που διαχειρίζεται η Total. 

Η γεώτρηση διενεργήθηκε από το πλοίο-γεωτρύπανο «Tungsten Explorer» σε βάθος νερού 2.287 μέτρων, κατέδειξε την ύπαρξη στήλης καθαρού φυσικού αερίου 260 μέτρων. Στη βάση της εκτεταμένης ανάλυσης των δεδομένων που προέκυψαν, ο ταμιευτήρας που ανακαλύφθηκε έχει χαρακτηριστικά καλής μέχρι και εξαιρετικής ποιότητας και διαθέτει, σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις, συνολική ποσότητα φυσικού αερίου 2.5 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών (Tcf).

Σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα 3 κοιτάσματα που έχουν ανακαλυφθεί στην κυπριακή ΑΟΖ ανέβασε  μέχρι το 2022 τη συνολική δυναμικότητα στα 17 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια.

Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Κύπρου:

• ΚΡΟΝΟΣ 2,5 τρισ. κ.π
• ΑΦΡΟΔΙΤΗ 4,5 τρισ. κ.π
• ΚΑΛΥΨΩ 3,5 τρισ. κ.π
• ΓΛΑΥΚΟΣ 6,5 τρισ. κ.π

Πηγή:

1. Polignosi