Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σύμφωνα προς τη χρονολόγηση των διαφόρων ευρημάτων της αρχαιολογικής σκαπάνης, ο πολιτισμός της Κύπρου εκτείνεται προς τα πίσω σ’ ένα βάθος 100 και πλέον αιώνων, δηλαδή περίπου μέχρι το 8500 π.Χ., με αρχαιότερο ερευνηθέντα αρχαιολογικό χώρο εκείνον στην τοποθεσία Αετόκρεμμος, σε απόκρημνη βραχώδη ακτή στη χερσόνησο του Ακρωτηρίου Λεμεσού. Επρόκειτο για μικρό οικισμό κυνηγών και ψαράδων. Είναι πολύ πιθανό η συνεχιζόμενη αρχαιολογική έρευνα να δώσει στο μέλλον και αποδείξεις ακόμη αρχαιότερης κατοίκησης και ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι γνώσεις μας, πάντως, για τους προϊστορικούς κατοίκους του νησιού είναι αφθονότερες και σαφέστερες, λόγω πολύ περισσοτέρων ευρημάτων, περίπου από το 7000 π.Χ. και εξής.   

Βλέπε λήμμα: Η Εποχή του Λίθου στην Κύπρο 

Σήμερα, χάρη στην αρχαιολογική έρευνα, γνωρίζουμε πολλά για τους προϊστορικούς κατοίκους του νησιού, τους νεολιθικούς Κυπρίους. Παραμένει όμως το ερώτημα ως προς το ποιοι ήσαν αυτοί οι πρώτοι Κύπριοι - αν ήσαν πράγματι οι πρώτοι - και πώς βρέθηκαν στο νησί. Σήμερα, η παλαιά θεωρία ότι κάποτε η Κύπρος ήταν ενωμένη με την απέναντί της στεριά της Μικράς Ασίας, έχει εγκαταλειφθεί και αντικατασταθεί με την επιστημονική βεβαιότητα ότι το νησί «αναδύθηκε» από τη θάλασσα εξαιτίας της μετακινήσεως της αφρικανικής προς την ασιατική πλάκα και «συμπιέσεως» στην περιοχή, πράγμα που σήμαινε ανύψωση (βλέπε λήμμα γεωλογία). Ωστόσο, έστω κι αν ποτέ δεν ήταν ενωμένη η Κύπρος με τη Μικρά Ασία, υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα να έφθασαν από τη στεριά εκείνη που δεν είναι μακριά, με πρωτόγονες σχεδίες, οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού. Μπορούμε να φανταστούμε τους προϊστορικούς εκείνους ανθρώπους ν' ατενίζουν, τις μέρες που το επέτρεπε ο καιρός, απέναντί τους, ν' αναπαύεται ειρηνικά στην επιφάνεια της ήρεμης θάλασσας, το πράσινο αυτό νησί, μπορούμε να τους φανταστούμε να διερωτώνται, γεμάτοι περιέργεια, για το νησί αυτό και μπορούμε να φανταστούμε ακόμη ότι η περιέργειά τους πιθανό να κράτησε αρκετές γενιές πριν κατανικηθεί ο φόβος κι επιχειρηθεί το τολμηρό ταξίδι.

Στις απέναντι της Κύπρου στεριές -Μικρά Ασία, Συρία, Παλαιστίνη- έχει αποδειχθεί ότι αναπτύχθηκαν πολιτισμοί αρχαιότεροι από τον Νεολιθικό πολιτισμό της Κύπρου, και τούτο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στην Κύπρο ίχνη παλαιότερου από τον Νεολιθικό πολιτισμό, ενισχύει τη θεωρία ότι κατά τη Νεολιθική περίοδο το νησί είχε αποικηθεί και πρωτοκατοικηθεί από μετανάστες που έφθασαν με τις πρωτόγονες σχεδίες τους.

Ωστόσο η θεωρία αυτή δεν μπορεί να υποστηριχθεί με απόλυτη βεβαιότητα. Το γεγονός ότι δεν έχουν ακόμη βρεθεί στην Κύπρο ίχνη παλαιότερου πολιτισμού από τον Νεολιθικό, δηλαδή ίχνη Μεσολιθικών ή και Παλαιολιθικών εποχών, τούτο δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ότι δεν υπάρχουν. Υπάρχει, συνεπώς, και η εξ ίσου πιθανή θεωρία ότι ο Νεολιθικός πολιτισμός της Κύπρου προήλθε από κάποιον παλαιότερο, τις αποδείξεις του οποίου κρατεί ακόμη στα σπλάχνα της η κυπριακή γη και που ίσως κάποτε θ' αποκαλυφθούν.

Από ανθρωπολογική πλευρά, οι ειδικοί μιλούν για   ανάμεικτη μεσογειακή φυλή βραχυκέφαλων ανθρώπων, η μελέτη όμως του κρανίου δεν αποτελεί ασφαλές φυλετικό κριτήριο επειδή οι πρωτόγονοι άνθρωποι παραμόρφωναν τεχνητά το σχήμα του κρανίου τους.

Γι’ αυτούς, λοιπόν, που γνωρίζουμε εμείς σήμερα από τα αρχαιολογικά ευρήματα ως τους πρώτους κατοίκους του νησιού, δηλαδή για τους νεολιθικούς Κυπρίους, υπάρχουν δυο εξίσου πιθανές θεωρίες:

α) Ότι έφθασαν στο νησί από τις απέναντί του ηπειρωτικές ακτές.

β) Ότι ήσαν απόγονοι παλαιότερων Κυπρίων, των οποίων ίχνη της παρουσίας τους δεν έχουν ακόμη βρεθεί.

Τίθεται, βέβαια, το ερώτημα: έστω κι αν υπήρχαν στην Κύπρο αρχαιότεροι κάτοικοι από τους νεολιθικούς, αυτοί οι αρχαιότεροι κάτοικοι από πού προήλθαν; Μήπως κι αυτοί, πάλι, δεν προήλθαν από τις απέναντι ηπειρωτικές ακτές σε ακόμη παλαιότερες εποχές;

Ό,τι κι αν απαντήσουμε στο ζήτημα αυτό, δυστυχώς θ' αποτελεί και πάλι θεωρία που δεν μπορεί ν' αποδειχθεί — τουλάχιστον με βάση τα δεδομένα που έχουμε μέχρι τώρα στη διάθεσή μας.

Πάντως κάποιοι αρχαιολογικοί χώροι που εντοπίστηκαν και ερευνήθηκαν, έχουν δώσει σαφείς μαρτυρίες για ύπαρξη στο νησί κατοίκων και οικισμών αρκετά πριν από το 7000 π.Χ., οπότε έχουμε πλέον πολύ περισσότερες και λεπτομερείς μαρτυρίες. Στον χώρο Αετόκρεμμος, στη βραχώδη ακτή του Ακρωτηρίου Λεμεσού εντοπίστηκαν λίγα κατάλοιπα μικρού οικισμού που χρονολογείται γύρω στο 8500 π.Χ. Ο χώρος έχει στο μεγαλύτερο μέρος του καταστραφεί από τη διάβρωση. Χαμηλότερα βρέθηκαν σε μεγάλους αριθμούς οστά αγρίων ζώων, κατάλοιπα της τροφής των κατοίκων του οικισμού, που θα πρέπει να ήσαν κυρίως κυνηγοί και ψαράδες.

Εξάλλου στη θέση Άης Γιώρκης σε ορεινή περιοχή της επαρχίας Πάφου εντοπίστηκαν κατάλοιπα μικρού οικισμού που χρονολογείται μεταξύ του 7900 και του 7500 π.Χ. Και στον χώρο αυτό βρέθηκαν πολλά οστά ζώων, περιλαμβανομένων βοοειδών. Τούτο φανερώνει ότι οι κάτοικοι αυτού του χώρου ήσαν και κτηνοτρόφοι. Αποδεικνύεται μάλιστα ότι από πολύ ενωρίς είχαν εισαχθεί στην Κύπρο, προφανώς από τις πλησιέστερες ακτές, εξημερωμένα ζώα. Ενώ υπήρχε η γνώμη ότι τα βοοειδή δεν είχαν εισαχθεί στο νησί πριν από την Εποχή του Χαλκού (2500 π.Χ. και εξής) φαίνεται ότι η εισαγωγή τους είχε συμβεί πολύ πιο πριν. Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και κτιστές κατασκευές των οποίων η χρήση παραμένει άγνωστη. Μερικές πιθανό να ήσαν κατοικίες. Βρέθηκαν επίσης μεγάλοι αριθμοί λίθινων εργαλείων αλλά και εργαλείων από πυριτόλιθο, πράγμα που δεικνύει σχέση και επαφή του χώρου με τη Συροπαλαιστίνη. Βρέθηκαν, επίσης, ενδείξεις για καλλιέργειες φυτών, που σημαίνει ότι οι πρώιμοι εκείνοι κάτοικοι του νησιού είχαν ήδη και στοιχειώδεις γνώσεις γεωργίας. Κάποιες των πέτρινων κατασκευών αναφέρεται ότι πιθανό να ήσαν χώροι για κάποιες εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα τελετουργικοί χοροί.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια