Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ευγενής, ερωμένη του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Α' (1359-1369), η Ιωάννα ντ' Αλεμάν ήταν ένα από τα πιο τραγικά πρόσωπα του Μεσαιωνικού Βασιλείου της Κύπρου, ηρωίδα του περίφημου κυπριακού τραγουδιού της Αροδαφνούσας. Η ιστορία της Ιωάννας ντ' Αλεμάν είναι ενδεικτική των παθών, των ερώτων, των συνωμοσιών, των αντεκδικήσεων, στοιχείων που χαρακτήριζαν τη ζωή των ευγενών στη μεσαιωνική Κύπρο.

Την ιστορία της Ιωάννας ντ' Αλεμάν διασώζει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παράγραφοι 234-237 και 248): Η λαίδη Ιωάννα, χήρα του ευγενούς Ιωάννη ντε Μοντολίφ, έγινε ερωμένη του βασιλιά Πέτρου ο οποίος «ἐκομπώθην από τον δαίμονα τῆς πορνείας καί ἒππεσεν εἰς ἁμαρτίαν». Από τη σχέση αυτή η λαίδη Ιωάννα έμεινε έγκυος, τούτο όμως δεν την έσωσε από την εκδίκηση της συζύγου του Πέτρου, της δυναμικής βασίλισσας Ελεονώρας.

Βασανιστήρια

Όταν ο Πέτρος έφυγε για πολύμηνο ταξίδι στη Δύση, η βασίλισσα Ελεονώρα συνέλαβε την λαίδη Ιωάννα, έγκυο 8 μηνών, και την πέρασε από μια σειρά ανατριχιαστικά βασανιστήρια για να ρίξει το παιδί της: έβαλαν ένα μεγάλο γουδί στην κοιλιά της εγκύου και μέσα σ' αυτό κοπάνησαν ένα φόρτωμα αλάτι, έβαλαν ένα χερομύλι κι άλεσαν δυο φορτώματα σιτάρι, και άλλα, όμως η έγκυος δεν έριξε το παιδί. Τότε η βασίλισσα την περίμενε να γεννήσει και μόλις γέννησε της πήρε το παιδί και το εξαφάνισε. Τη λεχώνα την φυλάκισε στο βάθος ενός φριχτού πηγαδιού στο κάστρο της Κερύνειας, όπου και παρέμεινε ένα χρόνο «καί ἡ ὀμορφία της δεν ἐπαρκατέβην». Ο βασιλιάς Πέτρος πληροφορήθηκε τελικά τα μαρτύρια της ερωμένης του στη Γαλλία όπου βρισκόταν, κι έγραψε ένα γράμμα στη βασίλισσα Ελεονώρα με το οποίο την απειλούσε πως, όταν θα επέστρεφε στην Κύπρο, «θέλω σοῦ ποίσειν τόσον κακόν ὃπου νά τρομάξουν πολλοί», προσθέτοντας πως, προτού επιστρέψει, ας κάμει η βασίλισσα στη λαίδη Ιωάννα «τό χειρόττερον τό νά μπορήση». Τότε η Ελεονόρα αποφυλάκισε την λαίδη Ιωάννα και τη διέταξε να γίνει καλόγρια και να κλειστεί σε μοναστήρι. Στο μοναστήρι της Σάντα Κλάρας, στη Λευκωσία, την βρήκε ο βασιλιάς όταν επέστρεψε και τη διέταξε να βγάλει το μοναχικό σχήμα που είχε ενδυθεί παρά τη θέλησή της, αποκαθιστώντας την.

Την ίδια περίοδο της απουσίας του Βασιλιά η Βασίλισσα Ελεονώρα είχε συνάψει ερωτική σχέση  με τον ευγενή (κόμη) Ιωάννη ντε Μόρφου.  Ο Ιωάννης Βισκούντης, ένας από τους πιο έμπιστους συνεργάτες του βασιλιά, ο οποίος μάλιστα ήταν διατεταγμένος να τον ενημερώνει για το καθετί που συνέβαινε στο παλάτι, αποφασίζει να γράψει μια επιστολή προς τον Πέτρο ενημερώνοντας τον για τις ατιμίες της γυναίκες του, προτού τις πληροφορηθεί από κάπου αλλού. Όταν ο βασιλιάς επέστρεψε στην Κύπρο κατηγόρησε τη βασίλισσα για απιστία και κάλεσε τους ευγενείς να  εκδικάσουν την απόφαση. Οι ευγενείς βρίσκονταν σε μεγάλο δίλημμα εάν θα έπρεπε να καταδικάσουν την Ελεονόρα, γιατί αυτό σήμαινε πως θα έφερναν την Κύπρο σε δύσκολα μονοπάτια και ενδεχομένως σε σύγκρουση με την ισχυρή Ισπανία, χώρα καταγωγής της βασίλισσας. Για το λόγο αυτό αποφάσισαν να αθωώσουν τη βασίλισσα παρόλο που όλοι γνώριζαν την ενοχή της. Παράλληλα ο Ιωάννης Βισκούντης καταδικάστηκε ως συκοφάντης και φυλακίστηκε, όπου και αφέθηκε να πεθάνει από ασιτία. Ο βασιλιάς δεν μπορούσε να αποδεχτεί τη συγκάλυψη της ατιμίας της γυναίκας του και ένιωθε ιδιαίτερα προσβεβλημένος για την απόφαση των ευγενών. Θέλοντας λοιπόν να τους εκδικηθεί κα να τους τιμωρήσει αποπλάνησε τις γυναίκες τους οδηγώντας τις σε μοιχεία. Οι ευγενείς αντέδρασαν. Τρία άτομα δολοφόνησαν τον Πετρο Α μπήκαν στο υπνοδωμάτιό του στο οποίο βρισκόταν με μια από τις ερωμένες του, Η λαίδη Τζίβα ντε Σαντελιόν, στις 17 Ιανουαρίου 1369.

Ποιήματα 

Ανάμεσα σ' άλλους, από την ιστορία και το τραγούδι της Αλεμάν και τα πάθη του Πέτρου Α' εμπνεύστηκαν οι κορυφαίοι Νεοέλληνες ποιητές Κ. Παλαμάς και Γ. Σεφέρης, στίχους ή ποιήματα ή μοτίβα ή ιδέες.

» Βλέπε: Κώστης Παλαμάς. Κύπρος 

» Βλέπε: Γιώργος Σεφέρης - Δαίμων της Πορνείας

Από τους Κυπρίους ο Γλ. Αλιθέρσης εμπνεύστηκε το ιστορικό μεσαιωνικό του δράμα Αροδαφνούσα (Κυπρ. Γραμμ., Α', 1935, σσ. 451-463), κι ο σκηνοθέτης Κώστας Χαραλαμπίδης, το μοντέρνο κοινωνικό - ψυχολογικό ομώνυμο θεατρικό του έργο, που παρουσίασε με το θίασό του στο Καϊμακλί το καλοκαίρι του 1982. Το ίδιο θέμα ενέπνευσε στον Gabriel d' Annunzio την γνωστή τραγωδία του Pisanella, με αρκετές τροποποιήσεις του αρχικού μύθου που παρουσιάζει την Ελεονώρα ως την Βασίλισσα - Μητέρα, Σύμβολο, και την Αροδαφνούσα - Αλεμάν ως την αιώνια μοιραία γυναίκα, την «δαιμονιακή Αφροδίτη» σύμβολο της ερωτικής χαράς και του θανάτου (Bruno Lavagnini στα Πρακτικά του Α ' Διεθνούς Κυπρολογικού Συνεδρίου 1968 Β', Μεσαιωνικό Τμήμα, Λευκωσία 1972, σσ. 143-150).

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια