Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σήμερα η Πάφος είναι μια μικρή πόλη αλλά με καλές υπηρεσίες και ικανοποιητικό επίπεδο ζωής. Η κατασκευή, κατά τα τελευταία χρόνια, μεγάλων έργων έχει διαφοροποιήσει εντελώς την κατάσταση προς το καλύτερο. Σαν τέτοια έργα μπορούν ν’ αναφερθούν το αεροδρόμιο της Πάφου, το μεγάλο αρδευτικό έργο της Πάφου, η βελτίωση του οδικού δικτύου και τα διάφορα έργα υποδομής στον τομέα της τουριστικής βιομηχανίας. Ακόμη, η κατασκευή του νέου αυτοκινητοδρόμου Λευκωσίας-Λεμεσού, και του παρακαμπτηρίου της Λεμεσού, μίκρυνε και την απόσταση Πάφου-Λευκωσίας. Η αναμενόμενη κατασκευή νέου αυτοκινητοδρόμου μεταξύ Λεμεσού-Πάφου θα ευνοήσει ακόμη περισσότερο την Πάφο.

 

Εκείνο που άλλαξε ριζικά, κατά τα τελευταία χρόνια, τον χαρακτήρα και τη ζωή της πόλης της Πάφου είναι αναμφίβολα η τουριστική βιομηχανία. Η Πάφος δεν διαθέτει τις εκτεταμένες και θαυμάσιες αμμουδιές της Αμμοχώστου, που αποτελούσαν πραγματικό πόλο έλξης για πολλές χιλιάδες τουριστών. Αντίθετα, οι παραλίες στην περιοχή της Πάφου είναι βραχώδεις. Ωστόσο η Πάφος διαθέτει άλλα, πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα για τουριστική ανάπτυξη, που είναι μεταξύ άλλων: οι ιδιαίτερα πλούσιοι κι εντυπωσιακοί αρχαιολογικοί χώροι, το ωραίο κλίμα, η ενδιαφέρουσα κι όμορφη ενδοχώρα της επαρχίας.

 

Έτσι, μετά την τουρκική στρατιωτική εισβολή του καλοκαιριού του 1974, εξ αιτίας της οποίας απωλέσθησαν (κι εξακολουθούν να ευρίσκονται υπό κατοχήν) οι μέχρι τότε κυρίως τουριστικές περιοχές της Αμμοχώστου και της Κερύνειας, η Πάφος ευνοήθηκε ιδιαίτερα στον τομέα της τουριστικής βιομηχανίας. Η επαναδραστηριοποίηση, που περιελάμβανε νέες μεγάλες επενδύσεις, «κτύπησε» και την Πάφο, όπως εξ άλλου και την Λεμεσό, την Λάρνακα και την περιοχή Παραλιμνίου-Αγίας Νάπας. Ενώ μέχρι το 1974 η Πάφος διέθετε ελάχιστα μικρά ξενοδοχεία και εξακολουθούσε να ζει μια ήρεμη επαρχιακή ζωή, σήμερα διαθέτει πολλές τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες όχι μόνο πολυτελείς αλλά και διεθνούς επιπέδου και διεθνούς φήμης. Οι περισσότερες από τις ξενοδοχειακές αυτές μονάδες έχουν ανεγερθεί στο παραλιακό μέτωπο της Κάτω Πάφου. Έχουν ανεγερθεί επίσης πολλά συγκροτήματα οργανωμένων τουριστικών διαμερισμάτων.

 

Η διοχέτευση προς την Πάφο μεγάλου μέρους του τουριστικού ρεύματος που δέχεται κάθε χρόνο η Κύπρος, είχε ως αποτέλεσμα η μικρή αυτή πόλη να πλημμυρίσει από ξένους τουρίστες. Στη συνέχεια, αναπόφευκτο ήταν να αρχίσουν να κτίζονται και να λειτουργούν κι όλες οι άλλες υπηρεσίες οι σχετιζόμενες άμεσα και έμμεσα προς τον τουρισμό: εστιατόρια, κέντρα αναψυχής, δισκοθήκες, καταστήματα διαφόρων ειδών, καταστήματα ενοικιάσεως οχημάτων κλπ.

 

Έχουν επίσης εισαχθεί τα διάφορα νεώτερα θαλάσσια αθλήματα και λειτούργησαν και ποικίλες άλλες υπηρεσίες.

 

Η ζωή των Παφίων έχει, ως εκ τούτου, διαφοροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Πολλοί, γεωργοί και κτηνοτρόφοι έως χθες, απασχολούνται τώρα στην τουριστική βιομηχανία. Η ίδια η πόλη έχει βρει έναν άλλο, πολύ περισσότερο έντονο ρυθμό ζωής. Παράλληλα μεγάλο μέρος των παραγομένων στην επαρχία της Πάφου προϊόντων καταναλώνονται τώρα εκεί, όπου τα απορροφούν οι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και οι χιλιάδες των τουριστών.

 

Οι επενδύσεις τεραστίων χρηματικών ποσών και κεφαλαίων στην τουριστική βιομηχανία και η ανάπτυξη της περιοχής είχαν βέβαια ως επακόλουθο και την ανατίμηση της αξίας της γης στην περιοχή της πόλης, που έχει φθάσει σήμερα στα ύψη. Όμως ο τουρισμός αφήνει σημαντικά κέρδη στην πόλη, που και η ίδια άρχισε να εξωραΐζεται με γοργό ρυθμό.

 

Παράλληλα προς τη διοχέτευση προς την Πάφο ισχυρού τουριστικού ρεύματος, την πόλη αλλά και την ευρύτερη περιοχή της «ανακάλυψαν» κατά τα τελευταία χρόνια και οι ίδιοι οι Κύπριοι. Πράγματι η πόλη δέχεται κάθε χρόνο και ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και σε περιόδους εορτών (όπως το Πάσχα) και μεγάλο αριθμό Κυπρίων επισκεπτών που φθάνουν εκεί από διάφορα άλλα μέρη του νησιού.

 

Σήμερα η Πάφος είναι, βασικά, τουριστική πόλη. Οι προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης είναι άριστες. Ωστόσο δεν απουσιάζουν κι εκείνοι που θεωρούν ότι ο τουρισμός έχει και πολλές αρνητικές επιπτώσεις, τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ίδια την πόλη και στους ανθρώπους της. Βέβαιο πάντως είναι ότι η μικρή, ήσυχη, απομονωμένη και σχεδόν ασκητική πόλη τής πριν από το 1974 περιόδου, δεν υπάρχει κι ούτε θα υπάρξει ξανά.

 

 Πνευματική-καλλιτεχνική ζωή, αθλητισμός, εκδηλώσεις

 

Την πνευματική φυσιογνωμία της Πάφου των νεωτέρων χρόνων αρχίζουμε να διακρίνουμε καθαρότερα από τις αρχές του 20ού αιώνα. Ήδη από το 1906 αρχίζει να εκδίδεται εκεί τοπική εφημερίδα, ο Ἀγών, που συνέχισε να κυκλοφορεί μέχρι το 1911. Λίγο αργότερα, το 1913, εξεδόθη η εφημερίδα Αἰών, που έζησε έως το 1918˙ η δεύτερη αυτή εφημερίδα ονομάστηκε έτσι για λόγους οικονομίας: είχε χρησιμοποιηθεί το κλισέ του τίτλου της προηγούμενης (ΑΓΩΝ) από το οποίο κόπηκε το άνω μέρος του γράμματος Γ, δίνοντας νέο τίτλο (ΑΙΩΝ).

 

Στα 1918 οι Σωτηράκης και Κώστας Μαρκίδης ίδρυσαν τον «Χορευτικό Όμιλο Νέων», που ήταν και το πρώτο καλλιτεχνικό συγκρότημα του Κτήματος. Αργότερα, όταν οι δραστηριότητες του συγκροτήματος διευρύνθηκαν, μετονομάστηκε σε «Όμιλο Νέων Πάφου». Ο Όμιλος στεγαζόταν σε ιδιόκτητο οίκημα. Με τη βοήθεια και του Ιωάννη Βατή, ζαχαροπλάστη και μουσικού που είχε πρόσφατα έλθει από το εξωτερικό, ο Όμιλος έδωσε το πρώτο του υπαίθριο κονσέρτο. Αργότερα προστέθηκαν κι άλλα καλλιτεχνικά στοιχεία, παρμένα από αθηναϊκές επιθεωρήσεις, κι έτσι μέσα στον ίδιο χρόνο, το 1918, παρουσιάστηκε η πρώτη «Παφίτικη Επιθεώρηση». Η θεατρική επιτυχία της ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αποφασίσθηκε να παρουσιαστεί και αλλού. Έτσι η «Επιθεώρηση» αυτή έκαμε τελικά το γύρο ολόκληρης της Κύπρου, σημειώνοντας παντού μεγάλη επιτυχία. Οι εισπράξεις, που ήσαν αρκετά μεγάλες, διατέθηκαν όλες για την ενίσχυση του γυμνασίου της Πάφου. Αργότερα (1920-1922) οι Σωτηράκης και Κώστας Μαρκίδης, μαζί με τους λοιπούς ερασιτέχνες συνεργάτες τους, παρουσίασαν κι άλλες «Παφίτικες Επιθεωρήσεις», και πάλι πολύ επιτυχημένα. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι οι «Παφίτικες Επιθεωρήσεις» απετέλεσαν σταθμό στα θεατρικά πράγματα της Κύπρου.

 

Στο μεταξύ κυκλοφόρησαν κι άλλες τοπικές εφημερίδες: η Πάφος το 1921 από τον Λοΐζο Φιλίππου, η Πολιτική Ἐπιθεώρησις και λίγο πιο ύστερα η Νέα Πολιτική Ἐπιθεώρησις του δημάρχου της Πάφου και ποιητή Χριστόδουλου Γαλατόπουλου* (δημάρχου κατά την περίοδο 1943-1953), ο Ἀγών το 1959 και τέλος η Ἀκριτική το 1964-1965. Θα πρέπει επίσης ν’ αναφερθεί ιδιαίτερα το περιοδικό [Φιλολογική] Πάφος που εκδιδόταν με διευθυντή τον λόγιο Λοΐζο Φιλίππου* από το 1935 μέχρι το 1950 και με συνεργασίες πολλών άλλων πνευματικών ανθρώπων από την Κύπρο και το εξωτερικό.

 

Ο Λοΐζος Φιλίππου (1895-1950), καταγόμενος από την Πάφο, ήταν σημαντική πνευματική φυσιογνωμία της πόλης, με αξιόλογες δραστηριότητες ιδίως στα χρόνια του μεσοπολέμου. Το 1915 ίδρυσε στην Πάφο το πρώτο ελληνικό προσκοπικό σώμα. Ίδρυσε επίσης την Πασχαλίδειο Βιβλιοθήκη που την διηύθυνε μέχρι τον θάνατό του το 1950, έκαμε αρχαιολογικές ανασκαφές, υπήρξε από τους ιδρυτές και πρώτος επίτιμος έφορος του Μουσείου Πάφου, ίδρυσε το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στη Γεροσκήπου, ίδρυσε τον αθλητικό και μορφωτικό σύλλογο «Κινύρας» στην Πάφο, κ.α.

 

Ο «Κινύρας*», που ιδρύθηκε το 1932, έζησε έως το 1949 και συνέβαλε σημαντικά στην όλη πνευματική ζωή και κίνηση της Πάφου. Μεταξύ άλλων, καθιέρωσε διαλέξεις και μουσικοφιλολογικές εσπερίδες, ίδρυσε και διατηρούσε χορωδία, έδινε θεατρικές παραστάσεις, ενώ διατηρούσε αθλητική ομάδα και ομάδα ποδοσφαίρου. Ήταν, μεταξύ άλλων, ο διοργανωτής των 26ων και των 31ων Παγκυπρίων αγώνων που έγιναν στην Πάφο το 1937 και το 1946 αντιστοίχως. Ο «Κινύρας» ανέστειλε τις δραστηριότητές του το 1949, οπότε ανασυστήθηκε από τον τότε δήμαρχο της Πάφου Χρ. Γαλατόπουλο ο Γυμναστικός Σύλλογος «Κόροιβος».

 

Ο «Κόροιβος» επίσημα ιδρύθηκε στις 22.11.1892 σε συγκέντρωση που έγινε στη λέσχη «Ομόνοια» της Πάφου, ατόνησε μετά το 1900, επαναδραστηριοποιήθηκε το 1922, άρχισε πάλι ν’ αδρανεί μετά τα Οκτωβριανά* του 1931 και ανασυστήθηκε το 1949. Για τον σημαντικό αυτό αθλητικό σύλλογο της Πάφου βλέπε χωριστό λήμμα «Κόροιβος» Γυμναστικός Σύλλογος.

 

Στον τομέα του θεάτρου έχουμε και πάλι παφιακές επιτυχίες στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, που απετέλεσαν και την περίοδο άνθησης του κυπριακού θεάτρου γενικότερα. Έτσι στα 1941 η «Ένωση Ελληνίδων Πάφου» ανέβασε, σε σκηνοθεσία Σωτηράκη Μαρκίδη, τα «Αρραβωνιάσματα» του Δ. Μπόγρη. Το έργο περιόδευσε όλη την Κύπρο κι είχε καλές εισπράξεις που προσφέρθηκαν όλες στον πρόξενο της Ελλάδος στην Κύπρο για ενίσχυση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού εκείνες τις τόσο τραγικές για την Ελλάδα στιγμές. Ο Σωτηράκης Μαρκίδης σκηνοθέτησε στην Πάφο κι άλλα θεατρικά έργα αργότερα, όπως το «Νά ζῆ τό Μεσολόγγι» του Βασίλη Ρώτα, καθώς κι ένα έργο μυστηρίου και αγωνίας, με τίτλο «Τό χέρι τῆς μαϊμοῦς».

 

Η πόλη της Πάφου, από πνευματική σκοπιά, συνδέθηκε στενά με το έργο του μεγάλου Νεοέλληνα ποιητή Κωστή Παλαμά, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που το αίτημα των Ελλήνων Κυπρίων για ένωση του νησιού με την Ελλάδα βρισκόταν σε έξαρση, κι όταν δήμαρχος της Πάφου ήταν ο αγωνιστής, δραστήριος δικηγόρος και ποιητής, Χριστόδουλος Γαλατόπουλος. Αλλά και πιο πριν ακόμη, απαντώνται εκδηλώσεις στην Πάφο που σχετίζονται με τον Παλαμά και το παλαμικό έργο, όπως στα 1936. Τότε, με την ευκαιρία των 50 χρόνων από την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του Παλαμά, έγιναν εορταστικές εκδηλώσεις σε πανελλήνια κλίμακα. Η Πάφος οργάνωσε τότε την πρώτη της Παλαμική γιορτή με πρωτεργάτη τον Λοΐζο Φιλίππου. Νέες εκδηλώσεις σχετικές με τον Παλαμά έγιναν στην Πάφο το 1943 (θάνατος του Παλαμά) και το 1944. Το 1949 καθιερώθηκε από τον Δήμο Πάφου η «εβδομάδα Κωστή Παλαμά» (20-27.2.1949), που περιελάμβανε ποικίλες εκδηλώσεις. Κατά τη διάρκειά τους, ο δήμαρχος Γαλατόπουλος χρεώθηκε με δυο μηνύσεις από τις αγγλικές αποικιοκρατικές αρχές. Στις εκδηλώσεις μετείχαν τα εκπαιδευτήρια της Πάφου κι έγιναν τα εγκαίνια της πλατείας Κωστή Παλαμά.

 

Παλαμικές γιορτές οργανώθηκαν στην Πάφο και το 1950, το 1951 (οπότε έγιναν και τα αποκαλυπτήρια προτομής του Παλαμά), το 1952 (οπότε μεταξύ των ομιλητών περιλαμβανόταν ο λογοτέχνης Στρατής Μυριβήλης ενώ συμμετείχαν σε σχετικές εκδηλώσεις, μέσα στον ίδιο χρόνο, ο μουσουργός Μανώλης Καλομοίρης και η συγγραφέας Αθηνά Ταρσούλη*), κι αργότερα, έως το 1955. Τα επόμενα δυο χρόνια (1956, 1957) δεν οργανώθηκαν οι γιορτές κυρίως εξ αιτίας του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα. Επαναλήφθηκαν, με πρωτοβουλία του Φυσιολατρικού Ομίλου Πάφου, από το 1958 και εξής.

 

Στην Πάφο οργανώνονται κάθε χρόνο και αρκετές άλλες εκδηλώσεις όπως τα Ανθεστήρια, τα Καρναβάλια κ.α.

 

Στον τομέα του αθλητισμού, σημειώνουμε ότι μεταξύ των δραστηριοτήτων της πόλης είναι η ύπαρξη αθλητικών σωματείων και κυρίως της Αθλητικής* Ένωσης «Πάφος». 

 

                                                                        *  *  *

 

Μεταξύ των άλλων σωματείων της πόλης, που διοργάνωναν κυρίως διαλέξεις ή και μουσικοφιλολογικές εκδηλώσεις, αναφέρουμε τις λέσχες «Εὐσέβεια« και «Πάφος», σωματεία αντίπαλα ιδίως κατά τη δεκαετία του διχασμού του Κυπριακού Ελληνισμού εξαιτίας του αρχιεπισκοπικού* ζητήματος (πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα). Τέλος αναφέρουμε ότι στην πόλη ιδρύθηκαν τέσσερις συνολικά βιβλιοθήκες: η Δημοτική Βιβλιοθήκη (1948), η «Λεόντειος» Βιβλιοθήκη (της επισκοπής Πάφου), η «Πασχαλίδειος» Βιβλιοθήκη και η Βιβλιοθήκη «Λοΐζου Φιλίππου» (οι δυο τελευταίες ανήκουν στο Α΄ Γυμνάσιο Πάφου).