Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Υποπρόξενος στην Κύπρο των Κάτω Χωρών κατά την περίοδο περίπου από το 1817/8 μέχρι το 1824, αυτόπτης μάρτυρας των σφαγών που συνέβησαν στο νησί το 1821, μετά την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης. Ο Λορέντζο Τζιοβάννι Σάντι ήταν ιταλικής καταγωγής (μάλλον από την πόλη Πίζα), έδρευε στη Λάρνακα, όπου είχαν την έδρα τους και τα λοιπά προξενεία και υποπροξενεία, υπαγόταν δε στον πρόξενο των Κάτω Χωρών στην Κωνσταντινούπολη.

Σώζεται αναφορά του Σάντι στον διπλωματικό προϊστάμενό του στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία περιγράφει τα γεγονότα του Ιουλίου 1821. Χαρακτηρίζει τον τότε Τούρκο κυβερνήτη της Κύπρου Κουτσιούκ Μεχμέτ ως άνθρωπο βίαιο, οξύθυμο και θηριώδη, που περιφρονούσε τους νόμους, δεν λάβαινε υπόψιν το δίκαιο και ακόμη περιφρονούσε και τα ίδια τα προνόμια των ξένων διπλωματών. Μάλιστα ο ίδιος ο Σάντι ζητούσε από τον προϊστάμενό του στην Κωνσταντινούπολη να φρόντιζε για την προστασία του ιδίου και των λοιπών υπηκόων των Κάτω Χωρών που βρίσκονταν στην Κύπρο.

Η έκθεση του Σάντι για τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου του 1821 αποτελεί μία ακόμη συγκλονιστική και άμεση μαρτυρία. Γράφει ότι ο θηριώδης κυβερνήτης του νησιού είχε προσκαλέσει στο σεράι στη Λευκωσία με δόλο τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, τους λοιπούς ιεράρχες, τους ηγουμένους των μοναστηριών, τους προύχοντες και τους προκρίτους, δήθεν για να τους ανακοινώσει ένα σουλτανικό φιρμάνι του οποίου το περιεχόμενο ήταν σημαντικό υπέρ των κατοίκων της Κύπρου. Αφού όλοι συγκεντρώθηκαν, συνελήφθησαν και άρχισαν αμέσως οι σφαγιασμοί τους. Συλλήψεις έγιναν, προσθέτει, και άλλες σε ολόκληρη την Κύπρο και όσοι συλλαμβάνονταν οδηγούνταν στη Λευκωσία όπου και εκτελούνταν. Λεηλατήθηκαν επίσης περιουσίες τόσο των εκτελεσθέντων όσο και εκείνων που κατόρθωσαν να κρυφτούν και να αναχωρήσουν από το νησί. Λεηλατήθηκαν επίσης τα μοναστήρια και παντού στο νησί επεκράτησε η τρομοκρατία. Από την Κύπρο αναχώρησαν, λόγω φόβου για τη ζωή τους, και οι οικογένειες των προξένων διαφόρων χωρών, όπως της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Νεαπόλεως.

Με άλλες εκθέσεις του, πριν από τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου 1821, ο Σάντι περιγράφει τη δραματική γενικότερη κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Κύπρος κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων ήσαν απάνθρωπες, επικρατούσε η φτώχεια και η πείνα, ενώ επιβάλλονταν και βαρύτατες φορολογίες.

Περίπου παρόμοιες αναφορές έχουμε και από άλλες πηγές της εποχής, που περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα την όλη κατάσταση και χαρακτηρίζουν τον τότε κυβερνήτη του νησιού αιμοδιψή και παράφρονα.