Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου βρίσκεται 1 1/2 χμ. ΝΔ. του χωριού Πεντάκωμο, νότια του δρόμου Λευκωσίας-Λεμεσού και κοντά στη νότια παραλία της Κύπρου.

Η ιστορία του μοναστηριού είναι άγνωστη. Δεν βλέπουμε καμιά ιστορική βασιμότητα στην άποψη του J. Goodwin(1), ότι «this area was the FE [=Feudal Estate] of Alaminos, the monastery prob[ably] having been built there- on in the late 12th cent[ury]». To φέουδο της Αλαμινού αναφέρεται κατά τον 14ο αιώνα ότι ανήκε στον αδελφό του βασιλιά Πέτρου Α', τον Ιωάννη, πρίγκιπα της Αντιόχειας, κατ' επίδοση του βασιλιά στα 1367, εκεί δε υπήρχε και λατινική εκκλησία(2), με εφημέριο τον Jean d' Acre(3). Όσο για την «είδηση» που παραθέτει ο Goodwin, που προφανώς προέρχεται από τον Ν. Γ. Κυριαζή, ότι στα 1307 η Αλαμινός ανήκε στον «σενεγάλον» [sic] (Seneschal) της Κύπρου Φίλιππο ντ' Ιμπελέν (Philippe d' Ibelin), αυτή οφείλεται σε παρεξήγηση: κατά την 8.4.1308 (κι όχι 1307), στην Αλαμινό φυλακίστηκε ο Φίλιππος ντ' Ιμπελέν διότι εκεί, όπως και στο Κίτι και στην Πύλα, ήσαν χτισμένες φυλακές(5). Στα 1463 το φέουδο της Αλαμινού δόθηκε από τον βασιλιά (Λουδοβίκο της Σαβοΐας) στον Ιωάννη (Τζιοβάννι) Λορεντάνο(6). Η απόσταση μεταξύ Αλαμινού και Πεντακώμου-Μοναγρουλλιού είναι αρκετά μεγάλη ώστε να αποκλείει την ταύτιση του χώρου του μοναστηριού προς την Αλαμινό. Πρόκειται για δυο διαφορετικά τοπωνύμια: το Αλαμινός ίσως αρχαίο, ενώ το Αλαμάνος μεσαιωνικό. Ο Ν.Γ. Κυριαζής(7), γράφει ότι «εἰς χάρτην[της]Ἑνετοκρατίας σημειοῦται παρά τήν ἀκτήν χωρίον Alamano, εἰς ἧν θέσιν σήμερον κεῖται τό Μον[αστήριον]. Ὑποθέτομεν ότι πρόκειται περί τοῦ ἁγίου Γεωργίου τοῦ Ἀλαμάνου, ἢ τούς Ἀλαμάνους, ἢ κοινότερον τοῦ Σαλαμάνου», ονόματα στα οποία ο Goodwin (ALT[=Alternate names and spellings]) προσθέτει:

Alamano

Ayios Yeoryios Alaminos (αδύνατο Αλαμίνος)

Ayios Yeoryios Koumanos (άγνωστο, πού το βρήκε;)

Ayios Yeoryios Salamandra

Ayyorgi Alamnu

Monastiri Koumanou

και ακόμη (ΡΝΟΑ [=Place names of the area]):

Loc. Kovakos, Vikla, Yeronda, Pylakios.

To ότι η Αλαμινός είχε γνησίους Τούρκους(8), δείχνει ότι εκεί ήταν το πεδινό φέουδο που οικειοποιήθηκαν οι Τούρκοι στα 1570-71, όπως και σ' άλλα μέρη της Κύπρου, κι όχι στο χώρο του μοναστηριού. Στους χάρτες που συμβουλευθήκαμε φαίνεται σημειωμένη μόνο η Αλαμινός, όχι όμως ο Άγιος Γεώργιος ο Αλαμάνος(9).

Στα κατάστιχα της Αρχιεπισκοπής εξάλλου (π.χ. αρ. II, 1825, σ. 23, υπό το λήμμα Κατηλλίκι Λάρνακος, σημειώνεται: «ἀλαμιννῷ», που σαφώς διακρίνεται από τον Άγιο Γεώργιο τον Αλαμάνο.

Ο Ν.Γ. Κυριαζής(10), σημειώνει ότι σήμερα [1952] υπάρχει ναός του Αγίου Γεωργίου με μερικά δωμάτια σε κάποια απόσταση, που στέγασαν μοναχούς σε δυο περιόδους, και από το 1920 τους ενοικιαστές των γύρω κτημάτων. Ως μοναστήρι λειτούργησε λίγο προ του 1890 ως το 1918, σε δυο φάσεις:

α) 1890 ως 1907.

β) 1910 ως 1918, οπότε το μοναστήρι διαλύθηκε και η περιουσία του περιήλθε στον έλεγχο της μητρόπολης Κιτίου όπου διοικητικά ανήκε. Το μοναστήρι ανίδρυσε ο Παΐσιος με βοηθό τον Σίλβεστρο από το Κελλάκι που, γύρω από τον ναό του Αγίου Γεωργίου, έχτισαν σταδιακά: α) διώροφη κατοικία στη βόρεια πλευρά προς την είσοδο, β) άλλη μονώροφη μικρή πλησίον, γ) δωμάτια στη δυτική πλευρά, στη μισή έκταση της πλαγιάς του βουνού, δ) δωμάτια στα δεξιά και στάβλους αριστερά της νοτίου θύρας του μοναστηριού όπου ε) προς ανατολάς μικρό περιβόλι, και στ) προς νότον το περιβόλι του μοναστηριού πέραν του δρόμου. ζ) Στα δυτικά υπάρχει άλλος κήπος με οπωροφόρα και αμπέλι με υφάλμυρη πόσιμη πηγή σε σπήλαιο που ανακάλυψε ο Παΐσιος. Άλλοι μοναχοί του μοναστηριού υπήρξαν: 1) ο Κλήμης Παπαϊωάννου από τις Αγκλεισίδες, Σταυροβουνιώτης, αργότερα (και ύστερα από σπουδές) οικονόμος στον Άγιο Λάζαρο της Λάρνακας και κατόπιν αρχιερατικός επίτροπος Κερύνειας στη Μόρφου-Μύρτου, γνωστός για την αρθρογραφία του στην εφημερίδα «Ελευθερία» σε θεολογικά-ιστορικά θέματα στις δεκαετίες του 1920 και 1930. 2) Ο μοναχός Κοσμάς που πέθανε σε ζητεία και τα όσα βρέθηκαν επάνω του χρήματα και ασήμι, δόθηκαν στο μοναστήρι. 3) Ο Διονύσιος, γνωστός προηγουμένως ασκητής στην Τροοδίτισσα και στο Σταυροβούνι, που πέθανε στα 1902. Μετά την αναχώρηση του 4) Παϊσίου και του 5) Παχουμίου στον Άθω* στα 1907, το μοναστήρι έμεινε έρημο ως το 1910, οπότε λειτούργησε πάλι με τους μοναχούς 6) Κύριλλο και 7) τον αδελφό του Νήφωνα, Καϊμακλιώτες, ως το 1918. Μαζί υπηρέτησαν 8) Παγκράτιος και 9) ο αδελφός του Ανδρέας, τέως μοναχοί στο Αϊγιωρκούδιν, κοντά στην Αγία Φύλα(ξι)ν, που διαλύθηκε. Ο μοναχός Παγκράτιος που είχε υπηρετήσει και στο Μονάγριν, μετανάστευσε στην Αίγυπτο όπου απετέλεσε στέλεχος του θρόνου Αλεξανδρείας, αργότερα επέστρεψε και στις 20.11.1942 χειροτονήθηκε ηγούμενος στο μοναστήρι της Τροοδίτισσας. Υπηρέτησαν επίσης στον Άγιο Γεώργιο τον Αλαμάνο και οι γνωστοί αδελφοί μοναχοί και ζωγράφοι 10) Χριστόφορος -Χαρίτων, 11) Σάββας - Στέφανος και 12) Σταύρος -Βαρνάβας, που αργότερα (στα 1918) μετοίκησαν στο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα, όπου έμειναν ως το 1976, δυο χρόνια μετά την τουρκική εισβολή. Στον Άγιο Γεώργιο τον Αλαμάνο μόνασε επίσης για τρία χρόνια 13) ο Αντώνιος - Λεόντιος*, έπειτα μητροπολίτης Πάφου και για 10 χρόνια τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου και το 1947 αρχιεπίσκοπος Κύπρου, που μετά τη διάλυση του μοναστηριού έζησε για λίγο στο μετόχι του μοναστηριού Μαχαιρά, του Προφήτη Ηλία, κοντά στον Λυθροδόντα, μαζί με τους 8) Παγκράτιο και 9) Ανδρέα.

Ύστερα από μακρά ερημία, το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Αλαμάνου ξαναλειτούργησε στα 1949 σαν γυναικείο πια. Κατά τη δεκαετία του 1980 το μοναστήρι γνώρισε, ως γυναικείο, ακμή, έχοντας προσελκύσει μεγάλο αριθμό μοναχών. Το 1984 ζούσαν σ’ αυτό συνολικά 60 καλόγριες με ηγουμένη την αδελφή Συγκλητική. Σήμερα (2007) εγκαταβιώνουν στο μοναστήρι 20 μοναχές με ηγουμένη τη μοναχή Ευγενία.

1. A Toponymy of Cyprus, [1977?], σ. 142.
2. Jean Richard, Documents Chypriotes des Archives du Vatican (XIVe et XVe siecles), Paris, 1962, σσ. 73-81, 88-91.
3. Αυτ. σσ. 85-87, 93, 100, 106-107.
4. Tα χωριά της Κύπρου, Λάρνακα, 1952, σ. 40, αρ. 253.     
5. George Hill, A History of Cyprus, II, C.I P., 1948, σ. 231, και III, 1948, σ. 1133.
6. Jean Richard - Th. Papadopoullos, Le Livre des Remembrances de la Secrete du Royaume de Chypre 1468-1469, Nicosie, 1983. σ. 167.
7. Τα μοναστήρια εν Κύπρω,  Λάρνακα, 1950, σα. 31-32, αρ. 22.
8. Κυριαζή,  Τα χωριά ...,ε.α.
9. Α. and J. Slylianou, The History of the Cartography of Cyprus, Cyprus. 1980.
10. Κυριαζή, Τα Μοναστήρια..., σσ. 32-33, αρ. 22.