Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ακρωτήρι είναι ένα στενό κομμάτι στεριάς που εισχωρεί στη θάλασσα. Στη μικρή έκταση της Κύπρου υπάρχουν πολλά άκρα και ακρωτήρια. Το άκρο είναι κι αυτό μικρό κομμάτι στεριάς που εισχωρεί στη θάλασσα, χωρίς όμως να παρουσιάζει τα έντονα χαρακτηριστικά του ακρωτηρίου.

 

Κυριότερα ακρωτήρια της Κύπρου: Στα ανατολικά της Κύπρου τα κυριότερα ακρωτήρια, που εμφαίνονται στους επίσημους τοπογραφικούς χάρτες, είναι το ακρωτήρι Αποστόλου Ανδρέα, το ακρωτήρι Ελαίας και το ακρωτήρι Γκρέκο ή Πηδάλιον. Στα νότια της Κύπρου τα κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήρι Πύλας, το ακρωτήρι Κιτίου, το ακρωτήρι Δολού, το ακρωτήρι Γάτας και το ακρωτήρι Ζευγάρι. Στα δυτικά της Κύπρου τα κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήρι   Άσπρο, το ακρωτήρι Δρέπανον και το ακρωτήρι Αρναούτη ή Ακάμα. Στα βόρεια της Κύπρου τα κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήρι Κορμακ;ίτη και το ακρωτήρι Πλακωτής.

 

Κυριότερα άκρα της Κύπρου: Στα ανατολικά της Κύπρου τα κυριότερα άκρα είναι το άκρο Γαλουνόπετρας και το άκρο Τζίλες. Στα νότια της Κύπρου το κυριότερο άκρο είναι το άκρο Πετούντας. Στα δυτικά τα κυριότερα άκρα είναι του Ζεφύρου και Γερονήσου. Στα βόρεια τα κυριότερα άκρα είναι το άκρο Πωμού, το άκρο Κοκκίνων, το άκρο Αχειροποιήτου, το άκρο Στάζουσας, το άκρο Γιούτη, το άκρο Γλυκιώτισσας και το άκρο Πρώτη.

 

Άλλα ακρωτήρια και διαφορετικά ονόματα ακρωτηρίων που δόθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα: Ο Στράβων αναφέρει το ακρωτήρι Ακάμας, που εξακολουθεί να υπάρχει με το ίδιο όνομα. Αναφέρει επίσης το Κρόμμυον που είναι άλλο όνομα του ακρωτηρίου Κορμακίτη. Δεν αναφέρει το ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα, αν και κάνει πληθωρική χρήση των μικρών νησιών, στα βορειοανατολικά, που ονομάζονται Κλείδες. Περιγράφει με σαφήνεια το ακρωτήρι Πηδάλιον. Ο Στράβων αναφέρει επίσης το ακρωτήρι Ζεφυρία που βρίσκεται μεταξύ των σημερινών οικισμών Τίμης και Κουκλιών. Στον τοπογραφικό χάρτη κλίμακας 1:50.000 (Series Κ 717, sheet 22, Edition I-GSGS) που εκτυπώθηκε από το υπουργείο Αμύνης του Ηνωμένου Βασιλείου, το 1973, αναφέρεται το ακρωτήρι Ζέφυρος, στην ίδια θέση που το τοποθετεί ο Στράβων.

 

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος αναφέρει τα ακρωτήρια Ακάμας, Ζεφύριον, Δρέπανον, Φρούριον, Κουριάς, Δάδες, Θρόνοι, Πηδάλιον, Ελαίας, Ουρά Βοός ή Κλείδες, Κρόμμυον και Καλλινούσα.

 

Από τον  Α. Σακελλαρίου μνημονεύονται μόνο τα κυριότερα ακρωτήρια που γι' αυτόν είναι: Οι Κλείδες ή η Ουρά του Βοός (εννοεί το ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα), το Πηδάλιον, η Κουριάς άκρα, ο Ακάμας και το Κρόμμυον.

 

Ο Γ. Φραγκούδης αναφέρει τα ακρωτήρια Ακάμας ή Άγιος Επιφάνιος ή Αρναούτης, το Κρόμμυον ή Κορμακίτης, το ακρωτήρι Κουριάς ή Γάττας, το Πηδάλιον ή Πήλα και τις Κλείδες ή Άγιος Ανδρέας.

 

Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός αναφέρει τα ακρωτήρια Κλείδες ή Βοός Ουρά ή Κόπο ντε Σαντ Ανδρέα, Κρόμμυον ή Κορμακίτη, ακρωτήρι Αλεξανδρέττα ή Κάπο Λιμνίτη, ακρωτήρι Καλλινούσας ή της Αγίας Ελένης ή Κάπο ντε Σαντ Έλενα, Ακάμας ή ακρωτήρι Αγίου Επιφανίου ή Κάπο vτε Σαν Πιφάνη, ακρωτήρι Χελιδονιών ή Δρέπανον ή Κάπο Μαλούντα, ακρωτήρι Ζεφύριον ή Κάβος Άσπρος, ακρωτήρι Δάδες ή Κάπο δέλλε Γάττας ή κοινώς Ακρωτήρι, ακρωτήρι των Σπηλιάδων ή Κάπο Μαζωτό, ακρωτήρι Κιτίου ή Δάδες, ακρωτήρι Πύλας, ακρωτήρι Πηδάλιον ή της Γραίας ή Σαλαμίνης ή της Αμμοχούστου, ακρωτήρι Δυνάρετον ή Κάπο Σαντ Ανδρέα.

 

Ο Κ. Μυριανθέας μνημονεύει τα ακόλουθα ακρωτήρια: Ακάμας ή Αρναούτης, Δρέπανον, Ζέφυρον, Ασπρόκαβος, Ζευγάρι, ακρωτήρι Κιτίου ή Δάδες, το ακρωτήρι Πύλα ή Θρόνοι, ακρωτήρι Πηδάλιον ή Γκρέκο ή Κάβος της Ρκας, ακρωτήρι Ελαίας, ακρωτήρι Αποστόλου Ανδρέα ή Κλείδες ή Βοός Ουρά, ακρωτήρι Κρόμμυον ή Κορμακίτης, ακρωτήρι Λιμνίτης, ακρωτήρι Πωμός (Βωμός) ή Καλλινούσα.

 

Στα Ελληνικά, περιγραφή Γεωγραφική, Ιστορική Αρχαιολογική και Στατιστική της Αρχαίας και Νέας Ελλάδος, πού έχει συνταχθεί από τον Ιάκωβο Ρ. Ραγκαβή και έχει εκδοθεί από τον Κωνσταντίνο Αντωνιάδη το 1854, στην Αθήνα, δίνονται τα ακόλουθα ακρωτήρια: Ακάμας, Καλλινούσα, Κρόμμυον, Σαρπηδών, Δημάρητον ή Δεινάρετον, Ελαία, Πηδάλιον, Θρόνοι, Δάδες, Κουριάς, Τρήτα ή Φρουρών, Ζεφύριον, Αρσινόη, Δρέπανον.

 

Ο Ευρυβιάδης Ν. Φραγκούδης μνημονεύει τα ακρωτήρια:Σαρπηδών ή Αγίου Ανδρέου, Κρόμμυον ή Κορμακίτη, Αλεξάνδρεια ή Λιμνίτη, Καλλινούσα ή Αγίας Ελένης, Ακάμας ή Σαντ Επιφάνη, Ζεφυρία ή Πάφου, Φρούριον ή Άσπρον, Κουριάδα ή Γάττων, Σπηλιάδες ή Μαζωτού, Κίτι, Δάδες ή Πύλας. Πηδάλιον ή Γραίας.

 

Αξίζει να δοθούν και τα ακρωτήρια όπως περιγράφονται στο βιβλίο «Στοιχειώδης Τοπογραφία ή Πολιτική Γεωγραφία της Νήσου Κύπρου» του Περικλέους Μιχαηλίδη, που εξεδόθη στη Ρουμανία το 1887. Τα ακρωτήρια που δίνει ο Μιχαηλίδης είναι: Δεινάρετον ή του Αγίου Ανδρέου ή Ουρά Βοός, Ελαίας, ακρωτήρι Γραίας ή Πηδάλιον, ακρωτήρι Πύλα ή Θρόνοι, ακρωτήρι Κίτι ή Δάδες, ακρωτήρι Μαζωτού ή Πετούντα, ακρωτήρι Κερατείων στο Ζύγι, ακρωτήρι Γάτων, ακρωτήρι Ζευγάρι, ακρωτήρι Λευκός, ακρωτήρι Ζέφυρος, ακρωτήρι Δρέπανον, ακρωτήρι Ακάμαντος ή του Αγίου Επιφανίου, ακρωτήρι Πωμού, ακρωτήρι Κρόμμυον ή Κορματζίτου.

 

Τα κυριότερα ονόματα που δόθηκαν στα ακρωτήρια της Κύπρου: Με βάση τις ονομασίες των ακρωτηρίων και άκρων που δόθηκαν από τους διάφορους ιστορικούς και γεωγράφους από τα αρχαιότατα χρόνια μέχρι σήμερα, θα μπορούσε να γίνει ο πιο κάτω πίνακας:-

Στον πίνακα περιλαμβάνονται και τα ακρωτήρια - άκρα που σημειώνονται στους σύγχρονους τοπογραφικούς χάρτες της Κύπρου.

1. Ακρωτήρι Αποστόλου Ανδρέα ή Κλείδες ή Ουρά Βοός ή Αγίου Ανδρέα ή Κάπο Σαντ Ανδρέα ή Δυνάρετον (Δεινάρετον) ή Δημάρητον.

2. Ακρωτήρι Ελαίας.

3. Ακρωτήρι Γκρέκο ή Πηδάλιον ή Πήλα ή Γραίας ή Σαλαμίνας ή Αμμοχώστου ή Κάβος της Ρκας.

4. Ακρωτήρι Πύλας ή Θρόνοι (Θρόνος) ή Δάδες.

5. Ακρωτήρι Κιτίου ή Δάδες.

6. Ακρωτήρι Πετούντας ή Μαζωτού ή Σπηλιάδων.

7. Ακρωτήρι Κερατείων.

8. Ακρωτήρι Δολού.

9. Ακρωτήρι Γάτας ή Κουριάς ή Κάπο ντέλλε Γάττας ή κοινώς Ακρωτήρι.

10. Ακρωτήρι Ζευγάρι.

11. Ακρωτήρι Άσπρο ή Φρούριον ή Ασπρόκαβος ή Τρήτα ή Φρουρών ή Λευκός.

12. Ακρωτήρι Ζεφύρου, ή Ζεφυρία ή Ζεφύριον ή Ζέφυρα ή Πάφου.

13. Ακρωτήρι Δρέπανον ή Χελιδονιών ή Κάπο Μαλούντα.

14. Ακρωτήρι Ακάμα ή Αρναούτη ή Αγίου Επιφανίου, ή Κάπο ντε Σαν Πιφάνη.

15. Ακρωτήρι Πωμού ή Καλλινούσας ή Αγίας Ελένης ή Κάπο ντε Σαντ Ελένα.

16. Ακρωτήρι Λιμνίτη ή Αλεξανδρέττας ή Αλεξάνδρεια.

17. Ακρωτήρι Κορμακίτη (Κορματζίτου) ή Κρόμμυον.

18. Ακρωτήρι Πλακωτής.

19. Ακρωτήρι Σαρπηδών.

20. Ακρωτήρι Αρσινόη.

21. Άκρο Γαλουνόπετρας.

22. Άκρο Τζίλες.

23. Άκρο Γερονήσου.

24. Άκρο Κοκκίνων.

25. Άκρο Αχειροποιήτου.

26. Άκρο Στάζουσας.

27. Άκρο Γιούτη.

28. Άκρο Γλυκιώτισσας.

29. Άκρο Πρώτη.

 

Εντόπιση ακρωτηρίων και άκρων της Κύπρου: Μερικά από τα ακρωτήρια-άκρα της Κύπρου σημειώνονται στους σύγχρονους τοπογραφικούς χάρτες και η εντόπισή τους δεν παρουσιάζει πρόβλημα. Μερικά όμως, που απλώς αναφέρονται από ιστορικούς και γεωγράφους της αρχαιότητας ή και από σχετικά σύγχρονους συγγραφείς, χρειάζονται διεξοδική έρευνα προκειμένου να εντοπιστούν.

 

1. Ακρωτήρι Αποστόλου Ανδρέα: Είναι το πιο ευδιάκριτο ακρωτήρι της Κύπρου, και βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της Καρπασίας. Τα νησιά Κλείδες, που αναφέρονται ως ακρωτήρι από μερικούς συγγραφείς, βρίσκονται απέναντι από το σημερινό ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα. Ο Κλ. Πτολεμαίος αναφέρεται στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα ως Κλείδες ή Ουρά Βοός. Ο Γ. Φραγκούδης αναφέρεται με το όνομα Κλείδες και Άγιος Ανδρέας. Στα Ελληνικά του Ραγκαβή αναφέρονται τα ονόματα Δημάρητον και Δεινάρετον. Ο μεσαιωνικός χάρτης του Κορονέλλι (1700) σημειώνει μεταξύ άλλων και το Δεινάρετον. Ο χάρτης του Kitchener (1885) και εκείνος του de Mas Latrie (1862) αναφέρουν επίσης το όνομα Δεινάρετον.

2. Ακρωτήρι Ελαίας: Είναι το ακρωτήρι στο νότιο τμήμα της χερσονήσου της Καρπασίας μεταξύ Βοκολίδας, Αγίου Θεοδώρου και Γαστριών. Βρίσκεται δίπλα στη γνωστή περιοχή της Βάλιας.

3. Ακρωτήρι Γκρέκο: Βρίσκεται στο νοτιοανατολικότερο τμήμα του νησιού, στο άκρο της χερσονήσου της Αγίας Νάπας. Ονομάζεται και ακρωτήρι Πηδάλιον τόσο στο χάρτη του Mas Latrie όσο και στο χάρτη του Kitchener. Ο χάρτης του Coronelli (1700) δίνει και την ονομασία ακρωτήρι Αμμοχώστου. Δεν είναι βέβαιο πώς ο Κυπριανός το ονόμασε ακρωτήρι της Γραίας. Ίσως να οφείλεται σε κακή μετάφραση. Όμως την ίδια ονομασία χρησιμοποιεί και ο ταξιδιώτης Porcacchi (1576) (βλ. Cobham, Excerpta Cypria, σ. 164). Η άλλη ονομασία Κάβος της Ρκας που δίνει ο Μυριανθέας πιθανόν να είναι τελείως τοπικής προέλευσης.

4. Ακρωτήρι Πύλας: Βρίσκεται στο άκρο της χερσονήσου της Ξυλοφάγου στο νότιο τμήμα του μεσαιωνικού πύργου (παρατηρητήριο) της Ξυλοφάγου. Ονομάστηκε και ακρωτήρι Θρόνοι, προφανώς από την γειτονική αρχαία πόλη Θρόνοι, που μνημονεύουν διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς, κυρίως ο Στράβων και ο Πτολεμαίος. Το ακρωτήρι Θρόνοι αναφέρεται ως δεύτερο όνομα του ακρωτηρίου Πύλας, τόσο στο χάρτη του de Mas Latrie όσο και στο χάρτη του Kitchener.

5. Ακρωτήρι Κιτίου: Βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού Περβόλια, δίπλα στο φάρο του Κιτίου. Τόσο ο φάρος, όσο και το ακρωτήρι, κι ακόμα ο γειτονικός μεσαιωνικός πύργος, βρίσκονται στα χωριτικά όρια των Περβολιών και όχι του Κιτίου, όπως λανθασμένα επεκράτησε να θεωρούνται.

6. Ακρωτήρι Πετούντας: Βρίσκεται στα νότια του Μαζωτού και πήρε το όνομα από την παρακείμενη περιοχή. Στους σύγχρονους τοπογραφικούς χάρτες αναφέρεται ως άκρο και όχι ως ακρωτήρι. Ο Ευρυβιάδης Φραγκούδης αναφέρει και το όνομα Σπηλιάδες, που προφανώς οφείλεται σε μετάφραση της λέξης Grotte. Στο χάρτη του Coronelli (17IXI) στην ίδια ακριβώς τοποθεσία σημειώνεται το ακρωτήρι Capo delle Grotte.

7. Ακρωτήρι Κερατείων: Βρίσκεται στα ΝΔ. του Ζυγίου. Στο χάρτη του Kitchener (κλίμακα 1:316.800) του 1885, το ακρωτήρι αναφέρεται ως Kavos Kharnoupas. Όμως στο χάρτη του de Mas Latrie που εξεδόθη πιο πριν, το 1862, το ακρωτήρι ονομάζεται Cap Caroubie. Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμιά αμφιβολία πως το ακρωτήρι των Κερατείων είναι ο κάβος στα ΝΔ. του Ζυγίου, κοντά στο σημερινό οικισμό του Βασιλικού.

8. Ακρωτήρι Δολού: Βρίσκεται στ' αριστερά της γνωστής αμμουδιάς Ακτή του Κυβερνήτη. Βρίσκεται στα ΝΔ. του χωριού Μαρί.

9. Ακρωτήρι Γάτας: Είναι το νοτιοανατολικότερο άκρο της χερσονήσου του Ακρωτηρίου. Η χερσόνησος του Ακρωτηρίου που περικλείει την αλυκή της Λεμεσού, περιβρέχεται στα ανατολικά από τον ομώνυμο κόλπο. Το ακρωτήρι ονομάστηκε και ακρωτήρι Ακρωτηρίου ή απλώς Ακρωτήρι. Στο χάρτη του de Mas Latrie σημειώνεται και το άλλο όνομα, Ακρωτήρι Κουριάδος. Κουριάς είναι η περιοχή, ή η χώρα που πήρε το όνομά της από την πόλη Κούριον. Κουριάς άκρο, όπως μνημονεύεται, είναι το ακρωτήρι. Ο Στράβων ονομάζει την Κουριάδα «Κουριάς χερρονησώδης». Διαχωρίζει την πόλη Κούριον από το ακρωτήρι Κουριάς. «Έπειτα είναι το ακρωτήρι του Κουρίου σε σχήμα χερσονήσου, που ως εδώ από τους Θρόνους είναι 700 στάδια. Έπειτα είναι η πόλις Κούριον, με ένα αραξοβόλι, χτίσμα των Αργείων...»

10. Ακρωτήρι Ζευγάρι: Είναι το νοτιοδυτικότερο άκρο της χερσονήσου του Ακρωτηρίου, ΝΔ, του σημερινού οικισμού του Ακρωτηρίου. Στα δυτικά η χερσόνησος περιβρέχεται από τον κόλπο της Επισκοπής.

11. Ακρωτήρι Άσπρο: Είναι το ακρωτήρι που βρίσκεται στα νότια του χωριού Πισσούρι κι είναι τόσο εντυπωσιακό με τις άσπρες του κρητίδες, σαν το αγναντεύεις από την αμμουδιά του χωριού. Ονομάστηκε και Λευκός. Ο χάρτης του de Mas Latrie αναφέρει το όνομα Φρούριον. Στον τρίτο τόμο του βιβλίου Τα Ελληνικά που συντάχθηκε από τον Ιάκωβο Ρ. Ραγκαβή το 1854, το ακρωτήρι ονομάζεται Φρουρών ή Τρήτα. Το όνομα Τρήτα το πήρε γιατί όπως αναφέρεται «παρά τό ἀκρωτήριον τοῦτο ἦν καί πόλισμα Τρήτα». Την αρχαία Τρήτα μνημονεύει και ο Στράβων.

12. Ακρωτήρι Ζεφύρου: Βρίσκεται μεταξύ των σημερινών Κουκλιών και της Τίμης, στα ΝΔ. του χωριού Μανδριά. Σημειώνεται στους μεγάλης κλίμακας τοπογραφικούς χάρτες. Αναφέρεται από το Στράβωνα:  «Έπειτα είναι το ακρωτήρι Ζεφύριον με αραξοβόλι...»

13. Ακρωτήρι Δρέπανον: Βρίσκεται δίπλα στο σημερινό εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου της Πέγειας και απέναντι από το μικρό γοητευτικό νησάκι του Αγίου Γεωργίου* της Πέγειας. Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος μνημονεύει το ακρωτήρι Δρέπανον. Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός δίνει το όνομα ακρωτήρι των Xελιδονιών καθώς και το όνομα Κάβο Μαλούντα εκτός από το Δρέπανον. Είναι πολύ πιθανόν να επεκράτησε σε κάποια χρονική περίοδο το όνομα ακρωτήρι Χελιδονιών, από τα πολλά χελιδόνια που φιλοξενούνται στα πολλά σπήλαια που το περιστοιχίζουν. Στο χάρτη του Coronelli (1700) δίνονται και οι τρεις ονομασίες: Δρέπανον, Μαλούντα και Χελιδονιών. Ίσως αυτή να είναι και η πηγή του Κυπριανού.

14. Ακρωτήρι Ακάμα: Είναι το πιο ευδιάκριτο ακρωτήρι στα δυτικά της Κύπρου και μνημονεύεται τόσο από το Στράβωνα και τον Κλαύδιο Πτολεμαίο όσο και από αρκετούς άλλους συγγραφείς. Στους σημερινούς τοπογραφικούς χάρτες σημειώνονται οι δυο ονομασίες (Ακάμας και Αρναούτης). Η ονομασία ακρωτήρι του Αγίου Επιφανίου προφανώς οφείλεται στο εξωκκλήσι του Αγίου Επιφανίου που βρίσκεται στα ΝΑ. του ακρωτηρίου, σε απόσταση 2 περίπου χμ. Η ονομασία Αρναούτης επεκράτησε πιθανόν κατά τη Βενετοκρατία.

15. Ακρωτήρι Πωμού: Βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό στα ανατολικά του κόλπου Χρυσοχούς. Ο Πτολεμαίος το αναφέρει ως Καλλίνουσα, ενώ ο Κυπριανός ως ακρωτήρι Καλλινούσας ή της Αγίας Ελένης ή Κάπο ντε Σαντ Έλενα. Οι μεσαιωνικοί χάρτες αναφέρουν το όνομα Καλλινούσα και Αγία Ελένη. Ο χάρτης της Κύπρου, για παράδειγμα, του χαρτογράφου Blau (1630) σημειώνει το ακρωτήρι Ελένης. Ο χάρτης του Κορονέλλι του 1700 σημειώνει τόσο το ακρωτήρι Ελένης όσο και το ακρωτήρι Καλλινούσα.

16. Ακρωτήρι Λιμνίτη: Βρίσκεται στα βόρεια του ομώνυμου οικισμού, ακριβώς απέναντι από το μικρό νησάκι Πέτρα του Λιμνίτη. Οι σημερινοί τοπογραφικοί χάρτες δεν το αναφέρουν. Ο Κυπριανός το αναφέρει ως ακρωτήρι Αλεξανδρέττας ή Κάπο Λιμνίτη, ο Ευρυβιάδης Φραγκούδης ως Αλεξάνδρεια ή Λιμνίτη. Φαίνεται πως και στην περίπτωση αυτή η κυρία πηγή είναι οι μεσαιωνικοί χάρτες. Ο χάρτης του Κορονέλλι (1700) σημειώνει τις ονομασίες Λιμνίτης και Αλεξανδρέττα. Άλλοι βενετικοί χάρτες σημειώνουν μόνο το Λιμνίτης.

17. Ακρωτήρι Κορμακίτη: Είναι το πιο ευδιάκριτο ακρωτήρι της ΒΔ. Κύπρου και σημειώνεται σε όλους τους σημερινούς τοπογραφικούς χάρτες. Μνημονεύεται ως Κρόμμυον από το Στράβωνα και τον Πτολεμαίο. Ο χάρτης του Kitchener καθώς και ο χάρτης του Mas Latrie αναφέρουν και τα δυο ονόματα.

18. Ακρωτήρι Πλακωτής: Βρίσκεται στα βόρεια της Γιαλούσας. Σημειώνεται στους σημερινούς τοπογραφικούς χάρτες καθώς επίσης και στους χάρτες του de Mas Latrie και του Kitchener. Όμως δεν σημειώνεται στους μεσαιωνικούς χάρτες.

19. Ακρωτήρι Σαρπηδών: Άγνωστο πού βρίσκεται. Αναφέρεται από τον Ευρυβιάδη Φραγκούδη, καθώς και στα Ελληνικά του Ιάκωβου Ραγκαβή. Και οι δυο συγγραφείς βασίζονται στην αναφορά του Στράβωνος: έπειτα η Καρπασία, πόλις με λιμάνι, που βρίσκεται αντίκρυ στο ακρωτήριο Σαρπηδώνα. Ο Φραγκούδης προχωρεί να υποστηρίξει πως το ακρωτήρι Σαρπηδών είναι στην ουσία το ακρωτήρι Κλείδες ή του Αποστόλου Ανδρέα. Στα Ελληνικά του Ραγκαβή η περιγραφή της Σαρπηδώνος έχει ως ακολούθως: «Σαρπηδών, κατά τό ἀνατολικόν τοῦ βορείου αἰγιαλοῦ, πρός ἀνατολάς τοῦ ακρωτηρίου Κρομμύου καί οὒ πόρρῳ τοῦ ἀκρωτηρίου Δημαράτου πρός δυσμάς...» Φαίνεται πως δεν υπήρξε τέτοιο ακρωτήρι στην Κύπρο.  Ο Στέφανος Βυζάντιος γράφει πως υπάρχει πόλη Σαρπηδών στη Θράκη. Στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια της Νήσου Κύπρου του Κ. Χριστοφίδου, η Σαρπηδών αναφέρεται ως ακρωτήρι της Κιλικίας.

20. Άκρο Γαλουνόπετρας: Βρίσκεται στη χερσόνησο της Καρπασίας, πολύ κοντά στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα, 5 περίπου χμ. στα ΝΔ. του σημερινού μοναστηριού.

21. Άκρο Τζίλες: Σημειώνεται στους σχετικά μεγάλης κλίμακας τοπογραφικούς χάρτες της Κύπρου και βρίσκεται στα νότια του όρμου Ναγκώμης, στα ΝΔ. του άκρου Γαλουνόπετρας.

22. Άκρο Γερονήσου: Βρίσκεται στα δυτικά της χερσονήσου του Ακάμα, στα ΝΔ. της μικρής νησίδας Κίονος. Στο χάρτη της σειράς Κ717 έκδοσης 1-GSGS, του υπουργείου Αμύνης του Ηνωμένου Βασιλείου, 1973, σημειώνεται ως ακρωτήρι Γερονήσου. Πιθανόν από παραδρομή σε μερικούς χάρτες σημειώνεται ως Άκρο Γερανήσου.

23. Άκρο Κοκκίνων: Βρίσκεται στα ΒΔ. του Κάτω Πύργου. Το ομώνυμο χωριό βρίσκεται πολύ μακριά από το άκρο.

24. Άκρο Αχειροποιήτου: Σημειώνεται στο διοικητικό και οδικό χάρτη της Κύπρου, κλίμακας 1:250.000, και βρίσκεται κοντά στο μοναστήρι της Αχειροποιήτου, στα βόρεια του Καραβά.

25. Άκρο Στάζουσας: Βρίσκεται στα ΒΔ. της Καλογραίας, στην Κερύνεια, κοντά στη μονή Παναγίας Μελανδρύνας.

26. Άκρο Γιούτη: Σημειώνεται στους μεγάλης κλίμακας τοπογραφικούς χάρτες της Κύπρου. Βρίσκεται στα βόρεια της Επτακώμης.

27. Άκρο Γλυκιώτισσας: Είναι το ανατολικό άκρο του όρμου, που βρίσκεται στα βόρεια της Αγίας Τριάδας, στην Καρπασία. Σημειώνεται στους μεγάλης κλίμακας σημερινούς τοπογραφικούς χάρτες της Κύπρου.

28. Άκρο Πρώτη: Βρίσκεται 4 περίπου χμ. στα αριστερά του ακρωτηρίου του Αποστόλου Ανδρέα. Σημειώνεται στους μεγάλης κλίμακας σημερινούς τοπογραφικούς χάρτες της Κύπρου.

29. Ακρωτήρι Αρσινόη: Αναφέρεται ως ακρωτήρι στα Ελληνικά του Ι. Ραγκαβή. Πηγή είναι βέβαια ο Στράβων ο οποίος αναφέρει: «Έπειτα είναι το ακρωτήρι Ζεφύριον με αραξοβόλι και μια άλλη Αρσινόη, κι αυτή με αραξοβόλι μικρό και άλσος. Λιγάκι μακριά από τη θάλασσα είναι κι η Ιεροκηπία.» Είναι αλήθεια πως στα αριστερά του Ζεφύρου υπάρχει ένα άλλο άκρο εξίσου αισθητό. Βρίσκεται στα ΝΑ. της Αχέλειας και ΝΔ. των Μανδριών. Ανεξάρτητα πού βρισκόταν η πόλη Αρσινόη, αν υπήρχε ακρωτήρι με το όνομα Αρσινόη, τούτο θα πρέπει, κατά πάσαν πιθανότητα, να βρισκόταν αριστερά του Ζεφύρου.

 

Διαμόρφωση των ακρωτηρίων: Τα σημερινά ακρωτήρια της Κύπρου περιγράφονται από αρχαίους συγγραφείς και γεωγράφους, όπως ο Στράβων και ο Πτολεμαίος, σημειώνονται στους μεσαιωνικούς χάρτες της Κύπρου και εμφανίζονται στους σύγχρονους τοπογραφικούς χάρτες.

 

Για αιώνες δέχθηκαν την επίθεση των κυμάτων, ιδιαίτερα των μανιασμένων κυμάτων του χειμώνα. Τα χτύπησαν το νερό, τα χαλίκια, η άμμος, αλλά και οι μεγάλες πέτρες και οι κροκάλες που μετέφεραν τα κύματα. Δέχτηκαν και την καταλυτική δύναμη της πίεσης του αέρα ιδίως στις ρωγμές και τις μικρές σχισμές των πετρωμάτων. Υπονομεύτηκαν στη βάση τους από τη θάλασσα. Οι άνεμοι με τη σειρά τους επιτάχυναν και ενίσχυσαν το καταστρεπτικό έργο των κυμάτων. Κάποτε μεταξύ των ρωγμών δημιουργήθηκαν σπήλαια και σήραγγες. Κάποτε χτυπήθηκαν από τα πλάγια και δημιουργήθηκαν αψίδες. Πολλές φορές μερικοί βράχοι απομονώθηκαν στη θάλασσα και αποτέλεσαν μικρά νησάκια. Ακόμα κι η ατμοσφαιρική διάβρωση κι άλλοι διαβρωτικοί παράγοντες συνείργησαν στην καταστροφή των ακρωτηρίων και γενικά όλων των τμημάτων της στεριάς που με οποιοδήποτε τρόπο εισχωρούν στη θάλασσα. Όμως τα άκρα και τα ακρωτήρια της Κύπρου άντεξαν, κι αυτό κυρίως οφείλεται στο πέτρωμα. Το είδος του πετρώματος, η ανθεκτικότητα και η σκληρότητα, η αντίδραση στη χημική διάβρωση, η παρουσία ρωγμών και σχισμών, η δομή των πετρωμάτων κλπ., είναι οι κύριοι παράγοντες που διαμορφώνουν τα μορφώματα αυτά της στεριάς που εισχωρούν λίγο ή πολύ στη θάλασσα.

 

Ο σχετικά ανθεκτικός ασβεστολιθικός ψαμμίτης είναι το κύριο πέτρωμα των κυριοτέρων ακρωτηρίων της δυτικής Κύπρου, κυρίως του Ακάμα, του Γερόνησου, του Δρέπανου. Ο σχετικά μεγάλης κλίμακας γεωλογικός χάρτης της Πάφου, που ετοίμασε η Η. Lapierre μεταξύ 1966 και 1970, δείχνει τις ανθεκτικές λάβες στο δυτικό τμήμα της χερσονήσου του Ακάμα.

 

Το σχετικά σκληρό πέτρωμα που προστατεύει τις πρόσφατες αποθέσεις της Ολόκαινης περιόδου στη χερσόνησο του Ακρωτηρίου, είναι και πάλι ο ασβεστολιθικός ψαμμίτης γύρω από τα ακρωτήρια Ζευγάρι και Γάτας.

 

Ο ασβεστολιθικός ψαμμίτης και οι κρητίδες περιζώνουν το ακρωτήρι Δολού, ενώ τα σχετικά ανθεκτικά αμμοχάλικα κοντά στο Φάρο Κιτίου διαμόρφωσαν το ομώνυμο ακρωτήρι. Τα ακρωτήρια Πύλας και Γκρέκο άντεξαν εξαιτίας του υφαλογενούς ασβεστόλιθου. Ασβεστολιθικοί ψαμμίτες είναι και τα πετρώματα στα ακρωτήρια Ελαίας και Αποστόλου Ανδρέα. Αμμοχάλικα και ασβεστολιθικοί ψαμμίτες βρίσκονται γύρω από το ακρωτήρι του Κορμακίτη.

 

Ο σκληρός διαβάσης και οι λάβες είναι τα πετρώματα που διαμόρφωσαν το ακρωτήρι Πωμού και τα περισσότερα μικρά και μεγάλα άκρα της περιφέρειας Τηλλυρίας.

 

Πέρα όμως από τον πετρολογικό χαρακτήρα των ακρωτηρίων, δεν μπορεί ένας να αγνοήσει την τεκτονική των πετρωμάτων. Για παράδειγμα, τόσο το ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα όσο και το ακρωτήρι Κορμακίτη είναι στενά συνδεδεμένα με την πτύχωση (αντίκλινο) του Πενταδάκτυλου. Το δεύτερο αντίκλινο του Τροόδους, που στα δυτικά εκτείνεται μεταξύ κόλπου Χρυσοχούς και κόλπου Μόρφου, έχει άμεση σχέση με τα σκληρά ανθεκτικά πυριγενή πετρώματα που προβάλλονται μεταξύ Νέων Δημμάτων και Ποταμού του Κάμπου.

 

Το τρίτο αντίκλινο είναι συνδεδεμένο με το ακρωτήρι του Ακάμα στα ΒΔ. Όμως οι προεκτάσεις του αντικλίνου αυτού συναντώνται στη χερσόνησο του Ακρωτηρίου (ακρωτήρι Ζευγάρι και ακρωτήρι Γάτας), πολύ κοντά στο ακρωτήρι Κίτιον (μέσα στη θάλασσα), στο ακρωτήρι Πύλας και στο ακρωτήρι Γκρέκο. (βλέπε: Ε. de Vaumas, 'Notes on the Geomorphology of Cyprus' σσ. 29-35, Annual Report of the Geological Survey Dept., 1961).