Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Διεθνούς φήμης Έλληνας μουσικοσυνθέτης. Γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925 στο νησί της Χίου, με καταγωγή από την Κρήτη. Πέθανε στην Αθήνα στις 2 Σεπτεμβρίου 2021 σε ηλικία 96 ετών.

Βλέπε λήμμα

Ο Μίκης και η Κύπρος

Βιογραφικό

Ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος και λόγω των συχνών μεταθέσεών του, ο Μίκης (Μιχάλης) Θεοδωράκης  πέρασε τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής του σε διάφορες ελληνικές πόλεις και νησιά. Οι μουσικές του σπουδές άρχισαν με μαθήματα πιάνου σε Ωδείο στην Τρίπολη. Στην πόλη αυτή παρουσίασε για πρώτη φορά και ένα μουσικό του έργο, το 1943,  περίοδο γερμανικής κατοχής, οπότε και είχε στρατευθεί και στην αντίσταση. Τον ίδιο χρόνο εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου και συνέχισε τις μουσικές του σπουδές, ενώ συνέχισε και έντονη αγωνιστική δράση. Στα χρόνια που ακολούθησαν έγραψε πολλά τραγούδια αλλά και μεγαλύτερα μουσικά έργα. Το πρώτο δε συμφωνικό του έργο που παίχτηκε δημόσια, το 1950, ήταν το γραμμένο το 1946 «Πανηγύρι της Αση – Γωνιάς».

Στα χρόνια του εμφυλίου, ο Θεοδωράκης, έντονα πολιτικοποιημένος, γνώρισε την εξορία (Ικαρία, 1947 και 1948 – 9 και Μακρόνησο. Το 1954 έφυγε στο Παρίσι όπου συνέχισε τις μουσικές του σπουδές. Το 1957 κέρδισε το πρώτο βραβείο στο μουσικό φεστιβάλ Νέκυ στη Μόσχα, ενώ το 1958 η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου ανέβασε το έργο του «Αντιγόνη». Τον επόμενο χρόνο κέρδισε το αμερικάνικο βραβείο «Κόπλεϊ» για τον καλύτερο Ευρωπαίο συνθέτη. Τον Σεπτέμβριο του 1960 προκάλεσε μουσικό σάλο στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας το έργο «Επιτάφιος» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου. Ακολούθησε μία τεράστια σειρά από επιτυχίες, που περιελάμβαναν μεταξύ άλλων και έργα όπως «Επιφάνεια» (σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, 1960), «Αρχιπέλαγος» (1960), «Μικρές Κυκλάδες» (1962, σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη), ενώ παράλληλα έγραψε μουσική και τραγούδια για τον ελληνικό κινηματογράφο και το θέατρο (όπως η επιθεώρηση «Μαγική Πόλη», σε συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι, 1963). Το 1963 ίδρυσε τη Μικρή Ορχήστρα Αθηνών, ενώ άρχισε και μία σειρά από λαϊκές συναυλίες. Στον κινηματογράφο έγραψε μεταξύ άλλων μουσική για τις ταινίες «Ηλέκτρα» και «Ζορμπάς» του Κύπριου σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη.

Ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της πορείας του Μίκη Θεοδωράκη ήταν η μελοποίηση του ποιήματος του Οδυσσέα Ελύτη «Αξιον Εστί». Άρχισε να το μελοποιεί το 1959 και χρειάστηκαν τέσσερα ολόκληρα χρόνια για την ολοκλήρωση της δημιουργίας του, η οποία σφραγίστηκε με την αφήγηση του Μάνου Κατράκη και την ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση «Ένα το χελιδόνι κι άνοιξη ακριβή», «Με το λύχνο του άστρου στους ουρανούς γυρίζω», "Της Αγάπης αίματα», «Της δικαιοσύνης Ηλιε νοητέ»είναι μερικά μόνο τα τραγούδια του «‘Αξιον Εστί «που έχουν συγκινήσει και θα συγκινούν γενιές και γενιές Ελλήνων. Το έργο έκανε πρεμιέρα στις 19 Οκτωβρίου του 1964 στο θέατρο ΡΕΞ στην Αθήνα.  

Αξιον Εστί

Το μνημειώδες έργο του Μίκη Θεοδωράκη είναι ένα λαϊκό ορατόριο για βαρύτονο, λαϊκό τραγουδιστή, αφηγητή, λαϊκή ορχήστρα, συμφωνική ορχήστρα και χορωδία που παντρεύει τη βυζαντινή, τη συμφωνική και την ελληνική λαϊκή μουσική. Ήταν το πρώτο ελληνικό λαϊκό ορατόριο, δείγμα μετασυμφωνικής μουσικής μπολιασμένης με έντεχνα λαϊκά στοιχεία. Για το έργο αυτό ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, μεταξύ άλλων, έχει πει: «Η χρυσή τομή, για μένα τουλάχιστον, ήρθε όταν βρήκα αυτή την ποίηση, το «Αξιον Εστί», που μου επέτρεπε να είμαι βυζαντινός με τους ύμνους, να είμαι λαϊκός με τα τραγούδια και να είμαι και δυτικός χρησιμοποιώντας τετράφωνη χορωδία και συμφωνική ορχήστρα».

Τα μέρη του Άξιον Εστί είναι τα ακόλουθα: Η Γένεσις, Εισαγωγή – Τότε είπε, Ιδού εγώ λοιπόν, Η πορεία προς το μέτωπο, Ένα το χελιδόνι, Τα θεμέλια μου στα βουνά, Με το λύχνο του άστρου, Η Μεγάλη Έξοδος, Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ, Ναοί στο σχήμα του ουρανού (ορχηστρικό), Της αγάπης αίματα, Ναοί στο σχήμα του ουρανού, Προφητικόν, Ανοίγω το στόμα μου, Σε χώρα μακρινή, Το Δοξαστικόν.

Κίνημα Νεολαίας "Γρηγόρης Λαμπράκης"

Μαζί με είκοσι έλληνες επιστήμονες, καλλιτέχνες, εργάτες, φοιτητές και δημοσιογράφους ιδρύουν στις 8 Ιουνίου 1963 το Κίνημα Νεολαίας «Γρηγόρης Λαμπράκης» (ΔΚΝΓΛ). Ο γνωστός μουσικοσυνθέτης εκλέγεται πρόεδρος και ξεκινά μία πολιτική και πολιτιστική εκστρατεία. σ’ όλη την Ελλάδα.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του Κινήματος είναι ότι αποτελεί μια οργάνωση αυτόνομη και ανεξάρτητη από κόμματα παρά τη συμμετοχή μελών της ΕΔΑ και του ΚΚΕ. Με έντονο πολιτικό χαρακτήρα αφού ενδιαφέρεται για όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής των νέων, με ιδιαίτερη αναφορά στη δημοκρατία, τις ελευθερίες, τον πολιτισμό, τις τέχνες, την ειρήνη, την εθνική αξιοπρέπεια και ανεξαρτησία. Η ανάπτυξη της Ν.Λ. στηρίζεται στις ομάδες και τους πυρήνες που ανοίγουν λέσχες σε ολόκληρη τη χώρα: «Η λέσχη της οργάνωσης πρέπει να είναι το κέντρο του πολιτισμού, με περιεχόμενο πάντα ζωηρό, διαπαιδαγωγικό, ιδεολογικό και ψυχαγωγικό, τόπος σωστής ηθικής αγωγής της νεολαίας». Κάθε λέσχη πρέπει να διαθέτει βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, δίσκους, σκάκι, πινγκ-πονγκ. Επίσης οργανώνονται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, θέατρο, κινηματογράφος, χορωδίες, γλέντια, φωτογραφικές και άλλες εκθέσεις. Παράλληλα η λέσχη αποτελεί πολιτικό χώρο, αφού πραγματοποιούνται συζητήσεις αυθόρμητες ή οργανωμένες για όλα τα ζητήματα, επίσης υπάρχει βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζουν οι καμπάνιες για συγκεκριμένα θέματα, όπως ο μήνας του βιβλίου. Αυτή η πολυμορφία δράσεων (όπου στην επαρχία καλύπτει το πολιτιστικό κενό) σε συνδυασμό με ενός τύπου τοπική ανεξαρτησία διαμορφώνει μια ολόκληρη γενιά, μια νέα ουσιαστικά πολιτική πρωτοπορία. Σε κεντρικό επίπεδο στις 19 Ιουνίου του 1964 ιδρύεται το εθνικό συμβούλιο με πολλές σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Βάρναλης, ο Ρίτσος κ.α., με σκοπό να βοηθάει τις πλατιές εκδηλώσεις της οργάνωσης. Αυτό και έγινε τον επόμενο καιρό σε όλη την Ελλάδα όπως επίσης και πολλές συναυλίες στις οποίες τραγουδούσε ο Μίκης Θεοδωράκης του οποίου η συμβολή στα πλαίσια των πολιτιστικών δράσεων ήταν τεράστια. Μια από τις σημαντικότερες δράσεις της Νεολαίας Λαμπράκη ήταν ο μήνας του βιβλίου τον Γενάρη του 65’. Επί ένα μήνα οι νέοι συγκεντρώνουν βιβλία και ανοίγουν βιβλιοθήκες και στο πιο μικρό χωριό της Ελλάδας, ούτως ώστε να συνεισφέρουν στην πνευματική ανάπτυξη των νέων. Γίνεται επίσης μια  προσπάθεια αναγέννησης της λαϊκής τέχνης από την Νεολαία Λαμπράκη ιδιαίτερα μέσα από το λαϊκό τραγούδι. Τραγούδια που όλα αυτά τα χρόνια είναι απαγορευμένα ακούγονται σε όλες τις λέσχες. Κατά την μεταεμφυλιακή περίοδο οι νέοι βγήκαν ξανά στους δρόμους για πρώτη φορά για το Κυπριακό και ειδικότερα για τον λαμπρό αντιαποικοιακό-ενωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ. Η κυπριακή κρίση που το 64΄ οξύνεται με αποκορύφωμα τους τουρκικούς βομβαρδισμούς τον Αύγουστο παίζει τον κεντρικό ρόλο στις διαδηλώσεις των Λαμπράκηδων για εθνική ανεξαρτησία. Στις 15 Ιουλίου του 1964 η Ν.Λ. γίνεται μέλος της ΠΟΔΝ (Παγκόσμια Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας).

Για τις σχέσεις του Κινήματος Λαμπράκης και Κύπρου γίνεται αναφορά στο βιβλίο του Πάνου Τριγάζη, Ο Λαμπράκης και το κίνημα της Ειρήνης, Αθήνα: Ταξιδευτής 2013.Το τέταρτο μέρος του βιβλίου (οι σελίδες 141-151) έχει τίτλο «Το Ελληνικό Κίνημα Ειρήνης, ο Λαμπράκης και η Κύπρος». Εκεί αποθησαυρίζονται από τον συγγραφέα αρκετές πληροφορίες για την κυπριακή συμμετοχή στο «Κίνημα Ειρήνης» και για τον ρόλο της Κύπρου (και ειδικά του αγώνα της ΕΟΚΑ) στην ανάδειξη των νατοϊκών και δυτικών αντιφάσεων στη ρητορική της ΕΕΔΥΕ (Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη). Στο βιβλίο γίνεται αναφορά τους Τεύκρο Ανθία, Θεοδόση Πιερίδη, Μελή Νικολαΐδη, Κλέωνα Παπαλοΐζου, Ανδρέα Θεοφίλου, Πανίκο και Έλλη Παιονίδου. Ο συγγραφέας αναδημοσιεύει επίσης στίχους από τη «Λαμπρακιάδα» του Τεύκρου Ανθία, που εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1966. Ο Κύπριος ποιητής συνδεόταν φιλικά με τον Γρ. Λαμπράκη και είχε φιλοξενηθεί στο σπίτι του, στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1963, ένα μήνα πριν από τη δολοφονία του.

Ο Μίκης Θεοδωράκης εκλέγεται το 1964 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής της ΕΔΑ (Αριστερά), ενώ το προηγούμενο διάστημα υπήρξε γενικός γραμματέας και κατόπιν πρόεδρος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Τον ίδιο χρόνο παρουσίασε και το έργο του «Άξιον Εστί», σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη. Ακολούθησαν έργα όπως το «Μαουτχάουζεν» (σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη, 1965), «Ρωμιοσύνη» (σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, 1966), «Θαλασσινά Φεγγάρια» (σε ποίηση Νίκου Γκάτσου, 1966) και άλλα.

Στις 21 Αυγούστου 1967, με την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα, συνελήφθη, φυλακίστηκε και στη συνέχεια εκτοπίστηκε στη Ζάτουνα της Αρκαδίας και το 1970 κατόρθωσε να διαφύγει στην Ευρώπη. Την περίοδο αυτή της εμπειρίας του από τη φυλακή και τη δικτατορία έγραψε έργα όπως «Ο Ήλιος και ο Χρόνος», «Επιφάνεια – Αβέρωφ», «Τα Τραγούδια του Αντρέα», «Νύχτα Θανάτου», ενώ μελοποίησε και το «Μυθιστόρημα», σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, έγραψε τις «Αρκαδίες» και το 1969 το «Πνευματικό Εμβατήριο» σε ποίηση Άγγελου Σικελιανού.

Στις 13 Απριλίου 1970, κάτω από διεθνείς πιέσεις, η Χούντα απελευθερώνει το Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος φεύγει για το Παρίσι, όπου τον περιμένουν η Μελίνα Μερκούρη και ο Κώστας Γαβράς. Από εκεί ταξιδεύει σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, δίνοντας συναυλίες και στηλιτεύοντας το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα. Μεταξύ των έργων του αυτής της περιόδου είναι τα «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» (σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, 1972), καθώς και το “Canto General” (σε ποίηση του Πάμπλο Νερούντα). 

Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα (1974) επέστρεψε στη χώρα. Η πάρα πέρα μουσική του δραστηριότητα έδωσε πολλά νέα έργα, αλλά ακούστηκαν και όλα τα προηγούμενα που είχαν απαγορευτεί από την ελληνική χούντα. Η μουσική και τα τραγούδια του ακούγονταν παντού ως φωνή διαμαρτυρίας, αντίστασης και δικαιοσύνης. Ο ίδιος οργάνωσε σειρά από πολλές συναυλίες. Παράλληλα, στις εκλογές του 1985 εξελέγη με το ψηφοδέλτιο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας βουλευτής Επικρατείας. Από το αξίωμα αυτό παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο.

Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε και διάφορα βιβλία, κυρίως σχετικά με τη μουσική. Μεταξύ τούτων, το βιβλίο «Οι Δρόμοι του Αρχάγγελου» (2 τόμοι) χαρακτηρίζεται ως μουσική αυτοβιογραφία.

Οταν οι Beatles 

τραγούδησαν Θεοδωράκη

Ήταν στα τέλη του 1958 όταν ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε το βασικό θέμα της ταινίας «Luna De Meil» («Honeymoon», «Νύχτα Γάμου») του Βρετανού σκηνοθέτη Μάικλ Πάουελ. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Άντονι Στιλ και Λουντμίλα Τσερίνα.
Μάλιστα το τραγούδι των τίτλων «Honeymoon Song», που ερμήνευσε ο Ιταλός τραγουδοποιός Μαρίνο Μαρίνι με το κουαρτέτο του είναι το πασίγνωστο και πολυαγαπημένο «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου», σε στίχους Βασίλη Καρδή (ψευδώνυμο του Νίκου Γκάτσου), μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεύτρια τη Γιοβάνα.
Το τραγούδι άρεσε ιδιαίτερα στον Πολ Μακάρτνεϊ και πρότεινε υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος να το ηχογραφήσουν το τραγούδι για τη ραδιοφωνική εκπομπή του BBC «Pop Go The Beatles».
Πράγματι, η ηχογράφηση από τα θρυλικά «Σκαθάρια» έγινε στα στούντιο του BBC στο Λονδίνο στις 16 Ιουλίου 1963 και μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο στις 8 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς. Ωστόσο η εκτέλεση των Bealtles παρέμεινε στα συρτάρια του BBC έως τις 30 Νοεμβρίου 1994, όταν συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ «The Beatles: Live at the BBC».

Το βίντεο εδώ με αγγλικούς στίχους.

Τριήμερο Πένθος

Την ημέρα του Θανάτου στις 2 Σεπτεμβρίου 2021 η Ελληνική Κυβέρνηση διά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση - δήλωση, κηρύσσοντας τριημερο εθνικό πένθος για το θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη:

«Όπως είχε γραφτεί και για τον Παλαμά, “όλοι είχαμε ξεχάσει πως είναι θνητός”. Όμως, μας αφήνει παρακαταθήκη τα τραγούδια του, την πολιτική του δράση, αλλά και την εθνική του προσφορά σε κρίσιμες στιγμές. Η Ρωμιοσύνη σήμερα κλαίει» ανέφερε ο πρωθυπουργός.