Δαρκές Αντώνιος
Κύπριος λόγιος του 16ου – 17ου αιώνα. Γεννήθηκε στο χωριό Κοιλάνι στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη ζωή του, πέραν του ότι για κάποιο διάστημα είχε ζήσει στη Βενετία και ότι είχε κάνει ένα προσκυνηματικό ταξίδι στους Αγίους Τόπους. Σχετικά με τους Αγίους Τόπους, είχε εκδόσει το 1645 στη Βενετία ένα «Προσκυνητάριον», με τον ακόλουθο πλήρη τίτλο:
«Προσκυνητάριον των Ιεροσολύμων, ήγουν διήγησις ευμορφοτάτη εις εκείνους οπού επιθυμούν να ακούσουν διά τα Ιεροσόλυμα, και όστις επιθυμά ας υπάγει να ιδή, και με τούτο το βιβλίον ημπορεί να το έχη εις ό,τι θέλει χρειαστή να ίδη εις εκείνους τους τόπους. Ποιηθέν παρά Αντωνίου του Δαρκές εκ της περιφήμου Νήσου Κύπρου...»
Σχετική δημοσίευση του έργου έγινε από τον Πρόδρομο Σαλμανίδη ( «Άγνωστο κυπριακό προσκυνητάριο», Παρνασσός, αρ. 13, 1971, σελ. 450 – 461).
Πρόκειται για ένα μακροσκελές (2.590 στίχοι) ταξιδιωτικό ημερολόγιο γραμμένο σε έμμετρο λόγο κυπριακής διαλέκτου. Είναι ένα άγνωστο μνημείο της κυπριακής διαλέκτου του 16ου αιώνος και ο ίδιος ο ποιητής αναφέρει ότι το έγραψε στο 1590 για να περιγράψει τόσο τον ενθουσιασμό όσο και τη συγκίνησή του κατά την προηγηθείσα επίσκεψή του στα Ιερά Προσκυνήματα της Χριστιανοσύνης. Το χειρόγραφό του εστάλη στη Βενετία και εκεί τυπώθηκε και κυκλοφόρησε από τον γνωστό για την εποχή εκδοτικό οίκο Ιωάννη Αντωνίου Ιουλιανού κατά το έτος 1645.
Ο Αντώνιος Δαρκές διετέλεσε ιεροψάλτης με εμφανή τα στοιχεία της φιλομάθειάς του στο «Προσκυνητάριον». Καταγράφει πολλές διαχρονικές διηγήσεις για τους Αγίους Τόπους που άκουσε επιτόπου.
Στο Κυπριακό Προσκυνητάριο μπορεί κάποιος να εντοπίσει μεγάλες γλωσσικές ομοιότητες με τα λαϊκότροπα έργα της Κύπρου κατά τη διάρκεια του 14ου – 16ου αιώνος. Είναι εντυπωσιακό πως το ποίημα εμφανίζει ομοιότητες γλωσσικές με λογοτεχνικά έργα του ευρύτερου Ελληνισμού όπως το έπος του Διγενή Ακρίτα, έργα της Κρητικής Λογοτεχνίας, το Χρονικόν του Μορέως κ.ά. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι η τυπική λαϊκή και οι όποιες λόγιες εκφράσεις προέρχονται από θρησκευτικά, κυρίως βιβλικά, κείμενα που και αυτά υφίστανται παραποιήσεις, είτε λόγω της ποιητικής προσαρμογής, είτε, λόγω της κακής ακουστικής αποτύπωσης στη μνήμη του.
Νέα έκδοση 2019
Το 2019 κυκλοφόρησε το βιβλίο με τίτλο «Προσκυνηταριών Ιεροσολύμων» του εκ Κοιλαίνουν Λεμεσού Αντωνίου Δράκες. Την έρευνα και επιμέλεια της έκδοσης έκαναν ο Πατήρ Μάρκος Φώσκολος, η Μαρούλια Γιασεμιού Κατή και η Νάστα Παταριού.
Παρουσιάζεται το ιστορικό συγκείμενο στο οποίο αναδύεται το βιβλίο του Προσκυνηταρίου τόσο σε χειρόγραφη παράδοση όσο και σε έντυπη έκδοση. Το κείμενο είναι περιηγητικό και όπως άλλα κείμενα της ταξιδιωτικής φιλολογίας της εποχής εκείνης, μας δίδουν πολύτιμες πληροφορίες για τους χώρους που περιγράφουν. Η ιεραποδημία ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο ήδη από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια και συνεχίστηκε μέχρι τον 20ό αιώνα. Αν και στη χριστιανική θρησκεία, το ιερό προσκύνημα δεν είναι υποχρεωτικό για τους πιστούς, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στο Ισλάμ, τα ταξίδια στους Αγίους Τόπους ήταν όνειρο ζωής για τους χριστιανούς. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια η ιεραποδημία έλαβε τον συμβολικό χαρακτήρα των πιστών που πορεύονται επί γης προς την εσχατολογική συνάντηση με τον Θεό, όπως ακριβώς περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη η πορεία των Εβραίων από τη φυγή στην Αίγυπτο μέχρι την άφιξή τους στη Γη της Επαγγελίας. Γενικώς, τα «Προσκυνητάρια» αποτελούν ένα ξεχωριστό είδος εκδόσεων, που μας παρέχουν πληθώρα εκκλησιαστικών, πολιτιστικών και γεωγραφικών πληροφοριών για την εποχή που αναφέρονται. Σήμερα τα εντοπίζουμε, είτε ως χειρόγραφα σε βιβλιοθήκες μοναστηριών είτε ως έντυπα προς λαϊκή ανάγνωση.
Η έκδοση, προϊόν της συνεργασίας τριών ερευνητών, παρουσιάζει το παλαιογραφικό κείμενο αλλά και τη μεταγραφή του στη σύγχρονη γραφή. Στην έκδοση γίνεται αποκατάσταση των λέξεων, παρατίθεται γλωσσάρι και σχόλια που συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του κειμένου από τον αναγνώστη του 21ου αιώνα. Επιπλέον, δίδεται μία πρώτη προσέγγιση – ερμηνεία του κειμένου με την παράλληλη παράθεση εγγράφων και αλληλογραφίας της ιστορικής περιόδου που εγράφη το ποίημα.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια