Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ψυλλάτος- Psyllatos. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 33 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Ο Ψυλλάτος είναι κτισμένος σε μέσο υψόμετρο 60 μέτρων. Το τοπίο του χωριού είναι γενικά καμπίσιο με μια ανεπαίσθητη κλίση από τα βόρεια προς τα νότια. Το ανάγλυφο είναι διαμελισμένο από μικρά ρυάκια που πηγάζουν βορειότερα και συνεχίζουν προς τα νότια για να ενωθούν με τον ποταμό Πηδιά.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα, καφκάλλες και προσχωσιγενή.

Ο Ψυλλάτος δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται περί τα 340 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του κυριαρχούσε, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, η μονοκαλλιέργεια των σιτηρών.

Σχετικά ανεπτυγμένη ήταν η κτηνοτροφία. Το 1973 εκτρέφονταν από 100 κτηνοτρόφους 1.339 πρόβατα, 751 κατσίκες, 52 αγελάδες και 3.150 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, ο Ψυλλάτος συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Γούφες (περί τα 3 χμ.), στα ανατολικά με το χωριό Λευκόνοικον (περί τα 4 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Κνώδαρα (περί τα 2,5 χμ.) και στα νότια με το χωριό Γέναγρα (περί τα 4 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό φαίνεται ότι υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Αποτελούσε φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ο ντε Μας Λατρί παραθέτει διάταγμα του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β', του 1468, με το οποίο παραχωρούσε δωρεές σε έναν ευγενή που ονομαζόταν Ιάκωβος Ψηλός (;). Ο ντε Μας Λατρί τον αναφέρει, συγκεκριμένα, ως Jaco Psilo, όπως γράφεται, δηλαδή, στο έγγραφο του 1468.

Ξεκινώντας απ' αυτό το στοιχείο, μερικοί πιστεύουν ότι από τον ευγενή αυτόν, τον Ιάκωβο (Ψηλόν;), προήλθε, το όνομα του χωριού και συνεπώς το γράφουν στον τύπο Ψηλάτος. Δικαιολογούν δε τούτο, ισχυριζόμενοι ότι η γραφή Ψυλλάτος δεν έχει νόημα, γιατί δεν ήταν δυνατό να προήλθε από τους ψύλλους, τα τόσο ενοχλητικά ζωύφια. Ωστόσο πιστεύουμε ότι η σωστή γραφή είναι μάλλον Ψυλλάτος αντί Ψηλάτος. Η ονομασία φαίνεται να είναι προγενέστερη του 1468, προγενέστερη ολόκληρης της περιόδου της Φραγκοκρατίας, δηλαδή είναι των Βυζαντινών χρόνων. Και τότε θα δημιουργήθηκε το χωριό. Όσο για τον (πιθανό ιδιοκτήτη του από το 1468) Ιάκωβον (Ψηλόν;), αυτός θα πήρε ως επώνυμό του το όνομα του χωριού, όπως εξάλλου συνηθιζόταν τότε, κι όχι αντίστροφα, εάν πράγματι αυτός σχετιζόταν με τον Ψυλλάτον (πράγμα καθόλου βέβαιο).

Εάν υπήρξε κάποιος ιδιοκτήτης που ίσως έδωσε το επώνυμό του στο χωριό, αυτός θα ήταν κάποιος Ψυλλάτος των Βυζαντινών χρόνων (επώνυμο παρόμοιο προς το Ψυλλίδης ή Ψυχίδης που αναφέρεται στην Κύπρο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας). Πιθανώτερο όμως θεωρούμε ότι η ονομασία του χωριού είναι φυτώνυμη. Προήλθε μάλλον από το φυτό που σήμερα είναι γνωστό στην Κύπρο ως ψυλλίνα ή ψυλλίτης, οπότε Ψυλλάτος σημαίνει τοποθεσία κατάφυτη με τέτοια φυτά. Είναι χαρακτηριστικό επίσης το γεγονός ότι υπάρχουν και σχετικές ονομασίες τοπωνυμίων του χωριού, όπως λ.χ. Μαζερή (=τοποθεσία με μαζιά).

Ο ιστορικός του 16ου αιώνα Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρει τον Ψυλλάτο ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, γράφοντας την ονομασία του ακριβώς ως Psillato. Συγκεκριμένα, αναφερόμενος στην αναδιανομή των φέουδων στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, ο Φλώριος σημειώνει ότι ο Ψυλλάτος είχε τότε παραχωρηθεί σε κάποιον Ζουλό ντε Ράμες, αλλά και σε κάποιον Αντώνιο ντε Μπον. Η παραχώρηση του χωριού σε δύο άτομα φαίνεται να είχε γίνει με το καθεστώς του duario (συνιδιοκτησίας).

Το χωριό τουρκοποιήθηκε σταδιακά κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Οι Τούρκοι κάτοικοί του είχαν αλλάξει από πολλά χρόνια την ελληνικής προέλευσης ονομασία του χωριού, σε μια προσπάθεια παραποίησης της ιστορίας και των γεωγραφικών δεδομένων. Το ονόμαζαν Sütlüce, που σημαίνει γαλακτοχώρι, χωριό που παράγει γάλα. Την ίδια ονομασία υιοθέτησαν οι Τούρκοι μετά το 1974.

Στην περιοχή του χωριού υπάρχει αρκετά μεγάλος αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων (Μέση εποχή του Χαλκού). Φαίνεται, από τα υπάρχοντα δεδομένα, ότι είχε αναπτυχθεί εκεί αρκετά σημαντικός προϊστορικός συνοικισμός, ένας από τους πολλούς που άκμασαν αυτή την εποχή στην κεντρική πεδιάδα της Μεσαορίας.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια