Ψάρεμα
Στο λήμμα αυτό γίνεται αναφορά, σε γενικές γραμμές, στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται σήμερα, για ψάρεμα στις κυπριακές θάλασσες και στα εσωτερικά ύδατα, τόσο από τους επαγγελματίες όσο και από τους ερασιτέχνες ψαράδες. Λεπτομέρειες για τις περισσότερες από τις μεθόδους υπάρχουν σε ξεχωριστά λήμματα. Στο β' μέρος του λήμματος γίνεται αναφορά στο ψάρεμα σε παλαιές εποχές και κατά την Αρχαιότητα. Αναφορά γίνεται επίσης στα σκάφη που χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό και στα είδη που ψαρεύονται. Το ψάρεμα στη θάλασσα αποφέρει στους επαγγελματίες εισόδημα και στους ερασιτέχνες, που ψαρεύουν επίσης στους υδατοφράκτες και στους ποταμούς, ψυχαγωγία και ξεκούραση.
1. Ερασιτέχνες ψαράδες
α) Εσωτερικά ύδατα (υδατοφράκτες και ποτάμια)
Οι ερασιτέχνες ψαρεύουν στα εσωτερικά ύδατα με τα πιο κάτω εργαλεία και μεθόδους:
1. Καλαμίδι
2. Καλάμι με «μηχανάκι»
3. Καβούρια, με το χέρι ή με καμάκι
4. Πυροφάνι για ασσ'έλια (στα ποτάμια)
5. Κοφινιές για ασσ'έλλια (στα ποτάμια)
Η χρήση βάρκας, δικτύων κλπ. απαγορεύεται, ενώ για το ψάρεμα στους υδατοφράκτες απαιτείται η έκδοση άδειας από το Τμήμα Αλιείας.
Κυριότεροι υδατοφράχτες που εξασφαλίζουν άδεια αλιείας είναι οι εξής:
1. Γερμασόγεια
2. Λεύκαρα
3. Λεύκα
4. Καφίζες
5. Μαυροκόλυμπος
6. Καλοπαναγιώτης
7. Πρόδρομος
8. Παλαιχώρι
9. Πολεμίδια
10. Λύμπια
11. Ξυλιάτος
12. Ασπροκόλυμπος
13. Καλαβασός
14. Άχνα
15. Διπόταμος
16. Πωμός
Ψάρια υπάρχουν επίσης στους πιο κάτω υδατοφράκτες:
1. Αγία Μαρίνα
2. Αργάκα - Μακούντα
3. Αθαλάσσα
4. Ευρέτου
5. Κούρης
Συνηθισμένα δολώματα είναι το σκουλήκι, το ζυμάρι και ο κουνουπιέρης.
β) Ψάρια και καρκινοειδή που ψαρεύουν οι ερασιτέχνες στα γλυκά νερά.
1. Αβραμίδα μικρή
2. Αλβούρνος
3. Κοκκινοφτέρα
4. Κυπρίνος
5. Ασπρόψαρον
6. Ασσ'έλλι (για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε ομώνυμο λήμμα).
7. Γατόψαρον
8. Λαυράτζ'ιν (του γ.ν.)
9. Λουτσιόπερκα
10. Πέρκα
11. Τιλάπια
12. Τίγγα
13. Πέστροφα
14. Καβούρια (στα ποτάμια)
15. Αστακούς (στους φράκτες)
γ) Ψάρεμα στη θάλασσα
Οι ερασιτέχνες χρησιμοποιούν τα πιο κάτω εργαλεία και μεθόδους για ψάρεμα στη θάλασσα.
1. Καλαμίδι
2. Καλάμι με «μηχανάκι»
3. Καθετή (από σκάφος)
4. Πεταχτάρι (από την παραλία)
5. Κατσόσ’οιρος (από την παραλία)
6. Σμυρνοκάλαμο (σε βραχώδη παραλία)
7. Παραγάδι ερασιτεχνικό (διαφόρων τύπων, από βάρκα)
8. Καμάκι
9. Κούππα (από την παραλία)
10. Σκαρκά (από βάρκα ή στην παραλία)
11. Πυροφάνι (από βάρκα ή στην παραλία)
12. Μιζόλος (από την παραλία ή από βάρκα)
13. Ψαροντούφεκο (με ή χωρίς προβολέα, με ή χωρίς συσκευή οξυγόνου)
14. Δίχτυα (κυρίως παρπουνόδιχτα, από βάρκα ή με τη βοήθεια φουσκωμένων ελαστικών αυτοκινήτου)
15. Γυροβολιά (από βάρκα ή κολυμπώντας)
16. Ψαρούδιν (από σκάφος)
17. Φελλάρκα (από σκάφος)
18. Σαγλαντζιά (οχταποθκέρα. Από σκάφος ή σε βραχώδη παραλία).
Για ψάρεμα με τα δίχτυα, παραγάδι, γεροβολιά και ψαροντούφεκο απαιτείται άδεια από το Τμήμα Αλιείας. Συνηθισμένο σκάφος που χρησιμοποιούν οι ερασιτέχνες ψαράδες είναι η βάρκα, ελαφρού κυρίως τύπου, από «φάιμπεργκλας».
Τα βασικά δολώματα των ερασιτεχνών είναι το ζυμάρι, μικρά θαλάσσια καρκινοειδή, αθερίνες, άλλα ψαράκια, γαρίδες και οστρακοειδή. Για προσέλκυση των ψαριών χρησιμοποιούν τον «μπασμό» που αποτελείται κυρίως από βρόμικες ρέγγες ή σαρδέλες.
δ) Ψάρια, κεφαλόποδα και καρκινοειδή που ψαρεύουν συνήθως οι ερασιτέχνες στη θάλασσα.
1. Βατί
2. Σκαρμός
3. Σμύρνα
4. Μουγγράσσ'ελλον
5. Βελονίδα
6. Σφύρνα
7. Τζ'έφαλος
8. Λαυράκι
9. Ορφός
10. Βλάχος
11. Πέρκα
12. Χάννος
13. Συναγρίδα
14. Τσιππούρα
15. Φαγγρίν
16. Λιθρίνι
17. Μούρμουρος
18. Σπάρος
19. Σορκός
20. Χαρατζ'ίδα
21. Γόππα
22. Σάρπα
23. Μελάνα
24. Μένουλλα
25. Μαρίδα
26. Στρίλια
27. Παρπούνιν
28. Μυλοκόπι
29. Σαφρίδι
30. Μινέριν
31. Λίτσα
32. Δακκαννομούττας
33. Σ'ειλού
34. Γύλος
35. Ποντικός
36. Σκάρος
37. Δράτζ'αινα
38. Προσφυγούλλα
39. Παλαμίδα
40. Στραβός
41. Σκορπιός
42. Καπόνι
43. Πετεινός
44. Σουπιά
45. Καλαμάρι
46. Οχταπόδιν
47. Καραβίδα
48. Καραβογαρίδα
49. Καβούρια
2. Επαγγελματίες ψαράδες, στη θάλασσα
Οι επαγγελματίες ψαρεύουν μόνο στη θάλασσα, με τα πιο κάτω βασικά εργαλεία, πάντοτε με τη χρήση σκάφους:
Ερασιτεχνικό ψάρεμα (παράκτια αλιεία) με χρησιμοποίηση δικτύων και μικρής βάρκας.
1. Δίχτυα, διαφόρων τύπων
2. Παραγάδια διαφόρων τύπων
3. Τράτα.
Τα σκάφη που χρησιμοποιούν είναι η κλασσική ξύλινη ψαρόβαρκα και η τράτα, εφοδιασμένα σήμερα με σύγχρονα μέσα εντοπισμού των ψαριών, μέσα επικοινωνίας, ραντάρ, βαρούλκα κλπ. Ψαρεύουν τόσο στα κυπριακά ύδατα όσο και σε διεθνή ύδατα, μεγάλα ψάρια όπως καρχαρίες, ξιφίες, τσιρίσ'ια, σαργάνες και κάποτε τούνες. Επιπρόσθετα, οι τράτες ψαρεύουν το καλοκαίρι ανοιχτά της Αιγύπτου και τα τελευταία χρόνια στη Λιβύη. Οι ψαρόβαρκες ψαρεύουν βασικά δίχως περιορισμούς ενώ η ετήσια περίοδος αλιείας για τις τράτες που ψαρεύουν στα κυπριακά ύδατα αρχίζει από τις 8 του Νοεμβρίου και λήγει στις 31 Μαΐου.
Ψαρόβαρκες:
Οι επαγγελματίες ψαράδες με τις ψαρόβαρκες ψαρεύουν συνήθως τα πιο κάτω είδη ψαριών, κεφαλοπόδων και καρκινοειδών, τα οποία αποφέρουν εισόδημα:
1. Γαλέος και παρόμοια είδη
2. Δροσίτης και παρόμοια είδη
3. Βατίν
4. Τσαρτέλλα
5. Μπακκαλιάος
6. Σφύρνα
7. Τζ'έφαλος
8. Κολαούζος
9. Ορφός
10. Βλάχος
11. Χάννος
12. Συναγρίδα
13. Τσιππούρα
14. Φαγγρί
15. Λιθρίνιν
16. Φατσουκλί
17. Μούρμουρος
18. Σπάρος
19. Σορκός
20. Χαρατζ'ίδα
21. Γόππα
22. Μελάνα
23. Μένουλλα
24. Μαρίδα
25. Τσέρουλλα
26. Στρίλια
27. Παρπούνιν
28. Μυλοκόπι
29. Σαφρίδι
30. Μινέριν
31. Δακκαννομούττας
32. Σκάρος
33. Προσφυγούλλα
34. Παλαμίδα
35. Ξιφίας
36. Σκορπιός
37. Καπόνιν
38. Πετεινός
39. Σουπιά
40. Καλαμάριν
41. Οχταπόδι
42. Καραβίδα
43. Καραβογαρίδα
Τράτες:
Οι τράτες ψαρεύουν πολύ λιγότερα είδη. Το πιο σημαντικό είναι η μαρίδα, που είναι φθηνό είδος λαϊκής κατανάλωσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι η μαρίδα αποτελεί το 70-75% περίπου της ετήσιας παραγωγής τους. Άλλα είδη που αποφέρουν εισόδημα στις τράτες είναι:
1. Γαλέος και παρόμοια είδη
2. Δροσίτης και παρόμοια είδη
3. Βατίν
4. Τσαρτέλλα
5. Μπακκαλιάος
6. Ορφός (περιορισμένες ποσότητες)
7. Σφυρίδα (περιορισμένες ποσότητες)
8. Βλάχος (περιορισμένες ποσότητες)
9. Χάννος
10. Φαγγρί
11. Λιθρίνιν
12. Φατσουκλί
13. Γόππα
14. Τσέρουλλα
15. Στρίλια
16. Παρπούνιν
17. Σουπιά
18. Καλαμάριν
19. Οχταπόδι
20. Καραβογαρίδα
21. Γαρίδα
22. Καβούρι
Λόγω των νέων περιορισμών στις τράτες οι ποσότητες των δυο τελευταίων ειδών που αλιεύονται έχουν μειωθεί σημαντικά.
3. Μείωση των αλιευτικών αποθεμάτων
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια άνευ προηγουμένου τρομακτική μείωση των αλιευτικών αποθεμάτων της Κύπρου, κάτι που φαίνεται να συμβαίνει και σε πολλές άλλες χώρες της Μεσογείου. Βασική αιτία είναι η εξάντληση των αλιευτικών πεδίων με την υπεραλιεία που γίνεται με σύγχρονα εργαλεία και συνεχώς αυξανόμενους αριθμούς σκαφών. Άλλες αιτίες είναι η ρύπανση και η μόλυνση και παράνομες μέθοδοι (δυναμίτης, χημικά μέσα). Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπεραλιείας είναι η παραγωγή στα ελεύθερα αλιευτικά πεδία (αυτά που απέμειναν μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και την συνεχιζόμενη κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου). Ενώ το 1973 (ένα χρόνο πριν από την εισβολή) τα πεδία αυτά απέδωσαν συνολικά 667 τόνους θαλασσινών, το 1989 αλιεύθηκαν από τους ίδιους χώρους συνολικά 2.094 τόνοι. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 η αλιεία διεξαγόταν από Κυπρίους ψαράδες σ' όλες τις κυπριακές θάλασσες, ενώ μετά το 1974 δέχθηκαν την αλιευτική πίεση μόνο οι νοτιοανατολικές, νότιες και δυτικές θάλασσες της Κύπρου. Οι ανατολικές και οι βόρειες θάλασσες του νησιού θα πρέπει να δέχονται, επίσης, πίεση κι από το γεγονός ότι στον τουρκοκυπριακό πληθυσμό που συγκεντρώθηκε στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου προσετέθησαν και πάρα πολλές χιλιάδες εποίκων που μεταφέρθηκαν από την Τουρκία.
Επισημαίνεται επίσης και ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των αλιευτικών σκαφών της Κύπρου, όπως κι ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός σύγχρονων αλιευτικών εργαλείων.
Λ. ΛΟΥΚΑ
***
Ιστορικά στοιχεία για το ψάρεμα σε παλαιότερες εποχές:
Μαζί με το κυνήγι και τη γεωργία, το ψάρεμα αποτελούσε ασχολία των κατοίκων της Κύπρου από τα αρχαιότατα Προϊστορικά χρόνια. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις φαίνεται ότι ήταν η κυριότερη ασχολία κατοίκων μικρών προϊστορικών συνοικισμών. Οι κάτοικοι, για παράδειγμα, του μικρού νεολιθικού συνοικισμού στα βράχια του ακρωτηρίου του Αποστόλου Ανδρέα (τοποθεσία Κάστρος) είναι προφανές ότι θα πρέπει ν' ασχολούνταν βασικά και κυρίως με το ψάρεμα. Το ίδιο θα πρέπει να συνέβαινε και με τους κατοίκους του μικρού νεολιθικού συνοικισμού στην Πέτρα του Λιμνίτη (συνοικισμός πάνω στο ομώνυμο μικροσκοπικό νησάκι, που ουσιαστικά είναι ένας βράχος μέσα στη θάλασσα, στον οποίο βέβαια δεν μπορούσε ν' αναπτυχθεί γεωργία. Βέβαια οι κάτοικοί του ίσως είχαν καλλιέργειες κοντά στην ακτή απέναντι από το νησάκι τους, ή και να κυνηγούσαν στα δάση της Τηλλυρίας, αλλ' ασφαλώς θα πρέπει ν' ασχολούνταν κυρίως με το ψάρεμα). Εξάλλου οι προϊστορικοί συνοικισμοί της Κύπρου βρίσκονταν οι περισσότεροι όχι μακριά από τη θάλασσα (τουλάχιστον απ' όσους εντοπίστηκαν κι ανασκάφηκαν μέχρι σήμερα). Σε προϊστορικούς συνοικισμούς βρέθηκαν συλλογές θαλασσίων οστράκων (όπως στον συνοικισμό του Αγίου Επικτήτου-Βρύσης στην επαρχία της Κερύνειας). Βρέθηκαν επίσης οστέινα εργαλεία εκ των οποίων μερικά, όπως βελόνες, ήσαν κατασκευασμένα από κόκκαλα ψαριών. Κόκκαλα ψαριών φαίνεται ότι είχαν χρησιμοποιηθεί και ως αγκίστρια για ψάρεμα άλλων ψαριών, πριν ανακαλυφθούν από τους πρωτόγονους ανθρώπους τα μεταλλικά αγκίστρια. Το αρχαιότερο μεταλλικό αγκίστρι στην Κύπρο (κατασκευασμένο από χαλκό), είναι ηλικίας 35 ή και περισσότερων αιώνων και βρέθηκε στον συνοικισμό στην τοποθεσία Μυλούθκια του χωριού Κισσόνεργα της επαρχίας Πάφου. Ο προϊστορικός Κύπριος ψαράς χρησιμοποιούσε, προφανώς, κι άλλους τρόπους ψαρέματος εκτός από τα οστέινα κι αργότερα χάλκινα αγκίστρια, όπως λ.χ. το καμάκι και πιθανώς ξύλινες παγίδες. Επίσης ο προϊστορικός Κύπριος θα πρέπει να γνώριζε και τα δίκτυα από πολύ νωρίς, αν κρίνουμε από κάποιες παραστάσεις που βρέθηκαν. Σε ρηχή φιάλη του 13ου π.Χ. αιώνα, προερχόμενη από το Κίτιον, υπάρχει διακόσμηση από 4 ψάρια που στροβιλίζονται, πλαισιωμένα από ζώνες εκ των οποίων η μια περιέχει ζωγραφισμένους δικτυωτούς ρόμβους και η δεύτερη τεθλασμένες۬ οι παραστάσεις αυτές μπορεί να θεωρηθεί ότι αποδίδουν ζωγραφικά είδη δικτύων, αφού στην περίπτωση αυτή συνδυάζονται με παραστάσεις ψαριών, τα οποία και περιβάλλουν, αν και γενικότερα αποτελούσαν από μόνες τους αρκετά συνηθισμένα διακοσμητικά μοτίβα.
Είναι γνωστό ότι δημοφιλής διακόσμηση σε μυκηναϊκά αγγεία που βρέθηκαν στην Κύπρο ήταν και τα χταπόδια. Ωστόσο βρέθηκαν και πολλά αγγεία με διακοσμητικές παραστάσεις ψαριών, ήδη από την προϊστορική εποχή του Χαλκού και εξής. Τα ψάρια απετέλεσαν, μάλιστα, ωραιότατο ζωγραφικό θέμα για τους αρχαίους Κυπρίους αγγειοπλάστες και καλλιτέχνες, που σε αρκετές περιπτώσεις τα απέδιδαν με θαυμάσιους τρόπους. Οι παραστάσεις ψαριών σε αγγεία φανερώνουν, πάντως, και τη σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι Κύπριοι στο ψάρεμα που ασφαλώς, ως σημαντική απασχόληση, συνέβαλλε και στη διατροφή και στην οικονομία του τόπου. Αργότερα παραστάσεις ψαριών απαντώνται σποραδικά και στη γλυπτική, αλλά με διαστάσεις περισσότερο συμβολικές (πρβλ. το ωραιότατο γλυπτό σύμπλεγμα του «παιδιού με το δελφίνι», του 2ου μ.Χ. αιώνα, που βρέθηκε στο Κούριον). Εξάλλου είναι γνωστό ότι η παράσταση ψαριών είχε γίνει σύμβολο χριστιανικό κατά τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια, όπως κι η αρχαία ελληνική λέξη για το ψάρι - ΙΧΘΥΣ, που τα γράμματά της, θεωρούμενα ως αρχικά λέξεων, ερμηνεύονταν ως Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ۬ σ' αυτή την ερμηνεία παρέπεμπαν και τα σχέδια ψαριών, όπως και στον γενικότερο συμβολισμό των πρώτων Χριστιανών για το ψάρι και το ψάρεμα (οι απόστολοι, που ήσαν ψαράδες, εκλήθησαν από τον Χριστό να γίνουν «αλιείς ανθρώπων»).
Παραστάσεις ψαριών απαντώνται και σε άλλα είδη αρχαίας κυπριακής τέχνης, όπως το ψηφιδωτό. Ωραιότατες παραστάσεις ψαριών διασώθηκαν στα ψηφιδωτά δάπεδα της «οικίας του Ευστολίου» στο Κούριον και στα ψηφιδωτά δάπεδα της βασιλικής Α' στον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας. Επίσης στο «ψηφιδωτό της Σκύλλας» στην «οικία του Διονύσου» στην Κάτω Πάφο, εικονίζονται και δυο μεγάλα δελφίνια.
Για Κυπρίους ψαράδες έχουμε λίγες πληροφορίες κι από αρχαίες γραπτές πηγές και σε επιγραφές. Σε επιγραφή προερχόμενη από το Μάριον (Πόλη Χρυσοχούς) του 4ου π.Χ. αιώνα, μνημονεύεται κάποιος Ἑβδομαῖος πορφυρεύς. Ο Εβδομαίος αυτός φαίνεται ότι ειδικευόταν στο ψάρεμα της πορφύρας (Murex trunculus και Μ. brandaris) είδος κοχυλιού από το οποίο παραγόταν μια βαφή, η πορφύρα. Σε επιγραφή πάλι από την Αμαργέτη της Πάφου, όπου υπήρχε ναός του Απόλλωνος, αναφέρεται προσφορά προς τον θεό κάποιου Κυπρίου (το όνομά του δεν σώθηκε γιατί η επιγραφή είναι αρκετά κατεστραμμένη) που αποκαλείται ἁλιεύς, δηλαδή ψαράς.
Ο Αιλιανός, στο έργο του Περί ζώων ἰδιότητος (15,4), αντλώντας από χαμένο σύγγραμμα του Δημόστρατου, γράφει ότι οι Κύπριοι ψαράδες διηγούντο για ένα παράξενο κι ωραίο είδος ψαριού που υπήρχε στα νερά της Κύπρου. Το ψάρι αυτό, που ονομαζόταν σελήνη, φαίνεται ότι είναι το σημερινό φεγγαρόψαρον (Mola mola) προς το οποίο και ταιριάζει η περιγραφή του Αιλιανού.
Τη θάλασσα και το ψάρεμα μελέτησε ειδικά κι ένας αρχαίος Κύπριος περιπατητικός φιλόσοφος, ο Κλέαρχος* ο Σολεύς (4ος-3ος π.Χ. αιώνας). Σύμφωνα προς πληροφορίες που διασώζει ο Αθήναιος, ο Κύπριος φιλόσοφος είχε γράψει και διάφορα ειδικά συγγράμματα. Τα τόσο πολύτιμα, ασφαλώς, αυτά έργα του, δυστυχώς δεν σώθηκαν. Λίγα μόνο αποσπάσματα παραθέτει ο Αθήναιος, που παραπέμπει σ' αυτά. Ένα σύγγραμμα του Κλέαρχου είχε τίτλο Περί τῶν Ἐνύδρων. Ένα δεύτερο (ή κατ' άλλους το ίδιο με διαφορετικό τίτλο) ήταν το Περί τῶν ἐν τῷ Ὑγρῷ. Ένα άλλο σύγγραμμα του Κλέαρχου είχε τίτλο Περί Νάρκης, στο οποίο εξέταζε ειδικά το ψάρι μουδιάστρα, (ηλεκτρόψαρον* ή και βατίν. Torpedo torpedo, T. marmorata και Τ. nobiliana) που με την επαφή μέσα ή και έξω από το νερό, εκπέμπει ισχυρές ηλεκτρικές εκκενώσεις. Στο Περί τῶν Ἐνύδρων ο Αθήναιος αναφέρει ότι ο Κλέαρχος ο Σολεύς έλεγε ότι σε διάφορα μέρη απαγορευόνταν το ψάρεμα του ιερού χταποδιού και της χελώνας. Έγραφε ακόμη ότι στα χταπόδια άρεσαν οι ελιές και τα σύκα, κι ότι σε τέτοια δέντρα κοντά στη θάλασσα τα χταπόδια συχνά έβγαιναν από το νερό κι ανέβαιναν σ' αυτά για να φάνε ελιές ή σύκα. Έγραφε ακόμη πως τα χταπόδια, αφού τους αρέσουν οι ελιές, ψαρεύονταν εύκολα με τον εξής τρόπο: σε μέρη όπου υπήρχαν χταπόδια, όταν κάποιος κατέβαζε στο νερό ένα κλαδί ελιάς, σε λίγο το τραβούσε πάνω μαζί με χταπόδια τυλιγμένα σ' αυτό.
Ο Κλέαρχος περιέγραφε επίσης ένα είδος μικρού στρογγυλόσωμου και κοκκινωπού ψαριού, που μπορούσε να ζήσει κι έξω από το νερό ۬ έβγαινε, παρασυρόμενο από το κύμα, στα βότσαλα της παραλίας όπου και ξεκουραζόταν στον ήλιο, κι αργότερα πηδούσε πάλι στο κύμα που το παρέσερνε στη θάλασσα. Το ψάρι αυτό ο Κλέαρχος ονόμαζε ἐξώκοιτον. Επρόκειτο, πιθανώς, για ψάρι της οικογένειας των Βλενιιδών, που στην Κύπρο είναι γνωστό με τις ονομασίες σάλιαρος ή μύξης.
Εκτός από το κλαδί ελιάς, που μπορούσε να ψαρεύει χταπόδια, οι αρχαίοι γνώριζαν κι άλλους παρόμοιους τρόπους ψαρέματος, όπως με τη χρησιμοποίηση κλαδιών φλόμου (είδος ευφορβίου) που περιέχει φαρμακευτική ουσία η οποία ναρκώνει τα ψάρια. Είναι ο αναφερόμενος από τον Διοσκουρίδη τιθύμαλος ο πλατύφυλλος που έχει την ιδιότητα να ἀποκτείνῃ τούς ἰχθύας κοπείς καί ἐνδιηθείς τῷ ὓδατι.
Ο φλόμος εχρησιμοποιείτο στην Κύπρο σχεδόν μέχρι και πρόσφατα, ιδίως για ψάρεμα ασσ'ελλιών (=χέλια) από τους ποταμούς. Χρησιμοποιούνταν επίσης διάφορα χημικά προϊόντα για τον ίδιο σκοπό, όπως κι άλλοι τρόποι. Ένας τρόπος ήταν η χρήση δυναμίτιδας που όταν ριχνόταν κι εκρηγνυόταν στο νερό, προκαλούσε τον θάνατο των ψαριών. Τέτοιοι τρόποι (φλόμος, χημικά, δυναμίτιδα κλπ.) είναι σήμερα αυστηρά απαγορευμένοι.
Ο αλιευτικός τομέας απασχολούσε περί τα 1.400 άτομα κατά την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και τα πρώτα χρόνια του 21ου. Τα άτομα αυτά ήσαν είτε ψαράδες είτε υδατοκαλλιεργητές είτε εμπορευόμενοι. Άλλα 1.000 περίπου άτομα ασχολούνταν με παρεμφερή επαγγέλματα.
Η αλιεία διακρίνεται σε παράκτια, σε πελαγική και σε τράτες βυθού. Σε ετήσια βάση χορηγούνταν περί τις 500 άδειες παράκτιας αλιείας, 50 άδειες πελαγικής αλιείας, 4 άδειες τράτας βυθού σε χωρικά ύδατα (με προοπτική μείωσής τους) και 10 άδειες τράτας βυθού σε διεθνή ύδατα. Τα αλιευτικά σκάφη που χρησιμοποιούνται είναι περί τα 780 μικρά ( ψαρόβαρκες μικρότερες των 10 μέτρων), 65 σκάφη 10 – 12 μέτρων, 30 σκάφη 12 – 15 μέτρων, 6 σκάφη 15-18 μέτρων, 27 σκάφη 18-24 μέτρων και 9 σκάφη 24-40 μέτρων (στοιχεία του τέλους του 20ού αιώνα). Οι αριθμοί αυτοί δεν διαφοροποιούνται σημαντικά.
Παράλληλα η ερασιτεχνική αλιεία γίνεται με χρησιμοποίηση μικρών σκαφών, έχουν δε τεθεί κανόνες ως προς τον αριθμό και το μέγεθος των δικτύων που χρησιμοποιούνται, ενώ έχει απαγορευθεί η αλιεία με άλλους τρόπους, όπως το νυκτερινό ψάρεμα με ψαροντούφεκο και προβολέα. Εξάλλου, για ψάρεμα στους υδατοφράκτες εκδίδονται σχετικές άδειες από το αρμόδιο Τμήμα.
Με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και με βάση τους σχετικούς ευρωπαϊκούς κανονισμούς, εγκαταστάθηκε, μεταξύ άλλων, και Κέντρο Παρακολούθησης Αλιευτικών Δραστηριοτήτων, που περιλαμβάνει δορυφορικό σύστημα παρακολούθησης αλιευτικών σκαφών.
Η κυπριακή αλιευτική παραγωγή από τη συλλεκτική αλιεία ανέρχεται κατά μέσον όρο στους 1.800 μετρικούς τόνους ετησίως. Οι απαιτήσεις της αγοράς ικανοποιούνται και με την εισαγωγή κατεψυγμένων ειδών από διάφορες χώρες αλλά και από τη ντόπια ιχθυοκαλλιέργεια η οποία έχει γνωρίσει σχετική ανάπτυξη. Η θαλάσσια ιχθυοκαλλιέργεια περιλαμβάνει κυρίως τσιπούρα και λαυράκι και ερυθρό τόνο. Η ιχθυοκαλλιέργεια γλυκού νερού παράγει βασικά την ιριδίζουσα πέστροφα.
Φώτο Γκάλερι
