Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Φυλλοβόλο οπωροφόρο δέντρο που καλλιεργείται από πολλά χρόνια στην Κύπρο. Η βερικοκκέα ή και βερικοκκιά, όπως είναι γνωστή στην Ελλάδα. Επιστημονική ονομασία: Prunus armenica L. Οικογένεια: Αμυγδαλοειδών. Τάξη: Ροδωδών. Λέγεται και γρουσομηλιά. Ο καρπός της (που έδωσε και την τοπική ονομασία στο δέντρο) λέγεται γρουσόμηλον ή χρυσόμηλον (=χρυσό μήλο, λόγω του ωραίου χρυσοκίτρινου χρώματός του).

Διαφορετική ποικιλία του ιδίου δέντρου, που επίσης καλλιεργείται στην Κύπρο, είναι η γνωστή με την τοπική ονομασία καϊσ’ιά (ο καρπός λέγεται καϊσίν [το]). Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι με το ελληνικότατο τοπικό όνομα χρυσόμηλα (τα), είναι γνωστοί οι καρποί του δέντρου αυτού εκτός από την Κύπρο και στη νότιο Ιταλία (crisomeli). Η λέξη όμως καϊσίν πιθανώς προέρχεται από την τουρκική ονομασία Καϊσερλί, που είναι η ονομασία της Καισαρείας στη Μικρά Ασία, απ' όπου ίσως είχε εισαχθεί η ποικιλία στην Κύπρο.

Το δέντρο πιστεύεται ότι κατάγεται από την κεντρική Ασία και την Κίνα, κι όχι από την Αρμενία όπως υποδηλώνει η επιστημονική του ονομασία. Απ' εκεί διαδόθηκε στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, στη Μικρά Ασία, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Είναι άγνωστο πότε εισήχθη στην Κύπρο, όπου πάντως καλλιεργείται από αιώνες.

Τα νόστιμα φρούτα του δέντρου, τα χρυσόμηλα, είναι μικρού σχετικά μεγέθους, στρογγυλού σχήματος με ωραιότατο κιτρινόχρυσο χρώμα όταν ωριμάσουν (τα καϊσ'ιά είναι πιο ασπρειδερά στο χρώμα). Έχουν στο εσωτερικό τους ένα μόνο μεγάλο κουκούτσι που στις περισσότερες ποικιλίες ή ψίχα του δεν είναι πικρή και τρώγεται. Κατά κανόνα γλυκιά είναι η ψίχα των καϊσ’ιών, αλλά και μερικών χρυσομήλων που ονομάζονται γλυκοκόκκονα (σε αντίθεση προς άλλα που ονομάζονται πικροκόκκονα).

Οι καρποί ωριμάζουν στις αρχές του Μαΐου. Ο κυριότερος χώρος καλλιέργειας της χρυσομηλιάς είναι η περιοχή νότια της Λευκωσίας (χωριά Δευτερά, Ψημολόφου, Πολιτικόν, Πέρα, Εργάτες). Ωστόσο η καλλιέργεια της χρυσομηλιάς επεκτείνεται και σε άλλες περιοχές. Πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, η χρυσομηλιά εκαλλιεργείτο και στην επαρχία της Κερύνειας, ιδίως στην περιοχή με επίκεντρο το χωριό Άγιος Αμβρόσιος.

Οι καρποί της χρυσομηλιάς θεωρούνται πολύ θρεπτικοί. Εκτός από την κατανάλωσή τους ως φρούτων, γίνονται επίσης γλυκό αλλά και συσκευάζονται. Κατασκευάζεται επίσης από τα χρυσόμηλα μαρμελάδα, ενώ παλαιότερα στην Κύπρο συνηθιζόταν και η κατασκευή χρυσομηλόπιττας, ενώ γινόταν και αποξήρανσή τους (παστά χρυσόμηλα).