«Χρυσο»
Με πρώτο συνθετικό τη λέξη Χρυσο... (προερχόμενο από τον χρυσό-χρυσάφι), απαντώνται στην Κύπρο πολλές επωνυμίες της Παναγίας που αποτελούν και ονομασίες πολλών εκκλησιών αφιερωμένων σ' αυτήν. Σε μια περίπτωση το πρώτο αυτό συνθετικό φέρουν και εκκλησίες αφιερωμένες στον Σωτήρα Χριστό, με γνωστότερη εκείνη της Ακανθούς (Χρυσοσώτηρος). Με την αυτή ονομασία υπάρχουν εκκλησίες και στη Λάρνακα και στα Καμπιά.
Με πρώτο συνθετικό το Χρυσο... (ή ακόμη και Χρυσα...ή και Χρυσε..., ανάλογα προς την περίπτωση) καταβαλλόταν προσπάθεια να υπερτονιστεί η πίστη και η ευλάβεια προς την Παναγία που ιδιαίτερα τιμάται παντού στην Κύπρο. Κι αυτό, αφού το πρώτο αυτό συνθετικό των διαφόρων επιθέτων της προέρχεται από το πολυτιμότερο των μετάλλων, το χρυσάφι, με το οποίο σε αρκετές περιπτώσεις κοσμούνταν και εικόνες της Παναγίας.
Το δεύτερο συνθετικό είτε αποτελείται από άλλα επίθετα της Παναγίας (όπως λ.χ. Παντάνασσα, οπότε έχουμε το επίθετο Χρυσοπαντάνασσα, ή Ελεούσα, οπότε έχουμε το επίθετο Χρυσελεούσα, κλπ.) είτε δηλώνει τοποθεσία στην οποία τιμάται η Παναγία (όπως η πόλη, οπότε έχουμε το επίθετο Χρυσοπολίτισσα, το σπήλαιο, οπότε έχουμε το επίθετο Χρυσοσπηλιώτισσα, κλπ).
Μεταξύ των πάρα πολλών επιθέτων της Παναγίας, αναφέρουμε χαρακτηριστικά:
1. Χρυσαλινιώτισσα (ναός στη Λευκωσία)
2. Χρυσαναγιώτισσα (ναός ερειπωμένος στην Επισκοπή Λεμεσού)
3. Χρυσεγκωμίτισσα (ναός στην Έγκωμη Λευκωσίας)
4. Χρυσελεούσα* (ναοί στον Στρόβολο και στα χωριά Αρεδιού, Έμπα, Χλώρακα, Τραχώνι, Φοινικάρια, Πραστειόν, Γιόλου, Σίμου, Πολέμι, Τσάδα, Σύσκληπο, Κυρά, Φασούλα Λεμεσού, Πάνω Ακουρδάλια, Μελαμιού, Χόλη και αλλού ακόμη)
5. Χρυσοαιματούσα (ναός στο χωριό Χλώρακα)
6. Χρυσογαλακτούσα (ερειπωμένος ναός στις Αγκλεισίδες)
7. Χρυσογαλούσα (ναός στο χωριό Αψιού)
8. Χρυσογιαλιώτισσα (ερειπωμένος ναός, πρώην μοναστήρι, στη Γιαλιά Πάφου)
9. Χρυσοκαλαβασιώτισσα (ναός στο χωριό Καλαβασός)
10. Χρυσοκαστρίτισσα (εικόνα στο χωριό Φασούλα Λεμεσού)
11. Χρυσοκουρδαλιώτισσα* (ναός στο χωριό Κούρδαλι)
12. Χρυσολάκουρνα* (ναός στο χωριό Στενή Πάφου)
13. Χρυσομηλούσα (ναός στο χωριό Κάτω Μύλος)
14. Χρυσοπαντάνασσα (ναοί στα χωριά Παλαιχώρι, Ληνού, Αγροκηπιά)
15. Χρυσοπατερίτισσα* (ερείπια ναού στο χωριό Πωμός)
16. Χρυσοπολίτισσα (ναοί στην Κερύνεια, στη Λάρνακα, στα χωριά Δευτερά, Κιβίδες [ερειπωμένος], Ύψωνας, καθώς και ερείπια μεγάλης βασιλικής στην Κάτω Πάφο)
17. Χρυσορροϊάτισσα* (μοναστήρι κοντά στο χωριό Παναγιά της Πάφου)
18. Χρυσοσπηλιώτισσα* (ναοί στην Αμμόχωστο και στα χωριά Δευτερά, Άγιος Θεράπων Λεμεσού, Αρόδες [τοποθεσία Θεμοκρήνη], Κάθηκας [ερειπωμένος])
19. Χρυσοσώτειρα (εικόνα στην εκκλησία του Χρυσοσώτειρος στο χωριό Ακανθού)
20. Χρυσοτριμικλινιώτισσα (ναός στο χωριό Τριμίκλινη)
21. Χρυσοτριμιθκιώτισσα (ναός στο χωριό Τριμίθθι).
Επίσης η Χρυσοκουρδαλιώτισσα στο λήμμα Κούρδαλι Παναγίας εκκλησία και η βασιλική της Χρυσοπολίτισσας στην Πάφο στο λήμμα Κυριακής Αγίας βασιλική.