Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η οικογένεια των Χουρμούζιων είναι γνωστή οικογένεια της Λεμεσού,  καταγόμενη από το χωριό Όμοδος της επαρχίας Λεμεσού, της οποίας αρκετά μέλη διέπρεψαν τόσο στον τομέα της δημοσιογραφιάς και της λογοτεχνίας, όσο και σε άλλους τομείς·, όπως η μουσική.

Ο αρχηγός της οικογένειας Στυλιανός Χουρμούζιος (Ελευθεριάδης) γεννήθηκε στο χωριό Όμοδος το 1850 και πέθανε το 1937. Πατέρας του ήταν ο Ελευθέριος. Ο ίδιος απέκτησε 7 παιδιά, όλα άρρενα, μεταξύ δε αυτών τους Χριστόδουλο, Ευριπίδη και Γεώργιο.

Ο Στυλιανός Χουρμούζιος διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στο Όμοδος, από τον Πελοποννήσιο δάσκαλο Διονύσιο Ζιάκα που δίδαξε εκεί, καθώς κι από τον δάσκαλο Χριστόδουλο Θεοδουλίδη που δίδασκε, ανάμεσα σ' άλλα, την οκτώηχον και το ψαλτήρι. Διδάχθηκε επίσης βυζαντινή μουσική από τον Αχιλλέα Νικολαΐδη στο χωριό Βάσα της επαρχίας Λεμεσού. Μεταξύ του 1859 και του 1862 φοίτησε στο αλληλοδιδακτικό σχολείο της εκκλησίας της Αγίας Νάπας στη Λεμεσό. Το 1862 ήλθε στη Λευκωσία κι εγκαταστάθηκε στο Καϊμακλί, με σκοπό να διδαχθεί τη ζωγραφική. Απέτυχε όμως, ενώ εκτιμήθηκε, αντίθετα, το ταλέντο του στη βυζαντινή μουσική. Έτσι, με προτροπή του οικονόμου Χρύσανθου, του μοναστηριού της Παναγίας στην Παλλουριώτισσα, παρέμεινε στο μοναστήρι αυτό όπου δίδαξε βυζαντινή μουσική στα παιδιά που φοιτούσαν στο σχολείο του μοναστηριού. Παράλληλα ο ίδιος παρακολούθησε, μέχρι το 1873, τα μαθήματα της Ελληνικής Σχολής Λευκωσίας, ως ακροατής. Το 1874 ανέλαβε ως πρωτοψάλτης στον καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη στη Λευκωσία, όπου και υπηρέτησε μέχρι το 1880. Εξάλλου για σύντομο διάστημα, από το 1878 μέχρι το 1880, έκανε και τον δικηγόρο στη Λευκωσία.

Το 1880 επέστρεψε στη Λεμεσό όπου κι εργάστηκε ως δάσκαλος στο αλληλοδιδακτικό σχολείο της Αγίας Νάπας (από το 1880 μέχρι το 1892, ενώ από το 1883 μέχρι το 1888 υπήρξε και διευθυντής του σχολείου αυτού). Στη συνέχεια, από το 1892 μέχρι το 1902, εργάστηκε ως δάσκαλος στη δημοτική αστική σχολή Λεμεσού. Ταυτόχρονα, και μέχρι το 1916, ήταν ψάλτης στην εκκλησία της Αγίας Νάπας. Το 1917 μετακλήθηκε, από τον αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ', στη Λευκωσία όπου και δίδαξε βυζαντινή μουσική στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και στο Παγκύπριο Διδασκαλείο μέχρι το 1931, ενώ ταυτόχρονα ήταν και ο πρωτοψάλτης της Αρχιεπισκοπής (στον καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη). Του απονεμήθηκε ο τιμητικός τίτλος «Άρχων Πρωτοψάλτης» της Εκκλησίας της Κύπρου το 1936.

Ο Στυλιανός Χουρμούζιος πρωτοστάτησε στη δημιουργία κίνησης υπέρ της μελέτης και διάδοσης της βυζαντινής μουσικής. Ο ίδιος δημοσίευσε σχετικές μελέτες και άρθρα του σε έντυπα όπως στην  Ἐκκλησιαστικήν Ἀλήθειαν της Κωνσταντινουπόλεως και στην Φόρμιγγα των Αθηνών. Έγραψε επίσης κι εξέδωσε βιβλία σχετικά προς τη βυζαντινή μουσική και τη διδασκαλία της, ενώ έδωσε και δικές του ερμηνείες πάνω σε διάφορα ζητήματα της βυζαντινής παρασημαντικής.

Ο Χουρμούζιος ενεπλάκη στο λεγόμενο Μουσικό Ζήτημα της εποχής, επιχειρηματολογώντας υπέρ της παραδοσιακής Βυζαντινής Μουσικής σε αντίθεση με  την εισαγωγή νέων στοιχείων σε ότι αφορά την παρασημαντικὴ τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς. 

Το 1901 εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος του Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου της Κωνσταντινουπόλεως. Ο ίδιος Σύλλογος τον τίμησε το 1904 με βραβείο για το έργο του Θεωρητικόν. Το 1936 τιμήθηκε με ειδική εορταστική εκδήλωση από την Εκκλησία της Κύπρου, οπότε του απονεμήθηκε κι ο τίτλος του άρχοντος πρωτοψάλτη.

Δημοσιογράφος

Ο Στυλιανός Χουρμούζιος ασχολήθηκε και με τη δημοσιογραφία. Το 1884 εξέδωσε στη Λεμεσό τη σημαντική εβδομαδιαία εφημερίδα Σάλπιγξ (στην οποία δημοσίευσε ποιήματά του κι ο εθνικός ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης). Την εφημερίδα αυτή ο Στυλιανός Χουρμούζιος διηύθυνε μέχρι το 1901, οπότε ανέλαβε τη διεύθυνσή της ο γιος του Χριστόδουλος. Εξέδωσε επίσης την εφημερίδα Μικρά Σάλπιγξ, που υπήρξε βραχύβια, καθώς και τη σατιρική εβδομαδιαία εφημερίδα Μάστιξ (κυκλοφόρησε από τις 9 Αυγούστου 1904 μέχρι 9 Φεβρουαρίου 1905). Εκδομένα έργα του Στυλιανού Χουρμουζίου είναι:

1. Ἐθνική Μοῦσα, περιέχουσα τούς εἰς βασικάς καί ἐθνικάς ἑορτάς ψαλλομένους ὕμνους ὡς καί τινα εἰδικά ἄσματα (Λεμεσός, 1915)
2. Ἡ Νεκρώσιμος Ἀκολουθία κατά τό τυπικόν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ  Ἐκκλησίας (Λευκωσία, 1922)
3. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Α', τό  Ἀναστασιματάριον (Λευκωσία, 1923)
4. Μέθοδος πρός ταχεῖαν ἐκμάθησιν τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς μετά καί τινων σχολικῶν ἀσμάτων ἐν τῷ τέλει (Λευκωσία, 1924, 1936²)
5. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Β', τό Εἰρμολόγιον (Λευκωσία, 1924)
6. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Γ', ἡ Λειτουργία (Λευκωσία, 1924)
7. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Δ', τό Ἑορτολόγιον (Λευκωσία, 1926)
8. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Ε', τό Τριώδιον, μέρος Α' (Λευκωσία, 1926)
9. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Ε', τό Τριώδιον, μέρος Β', ἡ Μεγάλη Ἑβδομάς (Λευκωσία, 1927)
10. Ἐκκλησιαστική Σάλπιγξ. Τόμος Στ', τό Πεντηκοστάριον (Λευκωσία, 1927)
11. Ὁ Δαμασκηνός, ἤτοι θεωρητικόν πλῆρες τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς (Λευκωσία, 1934)