Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 33 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λάρνακας.

Η Χοιροκοιτία είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 220 μέτρων, το δε τοπίο της είναι διαμελισμένο από τον ποταμό του Αγίου Μηνά.

 

Γεωολογία

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών), οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι), οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Κορωνιάς, και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη και ξερορεντζίνες.

 

Η Χοιροκοιτία δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 450 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή, οι ελιές, οι χαρουπιές, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, τα λαχανικά και λίγα φρουτόδεντρα.

 

Η Χοιροκοιτία συνδέεται οδικά στα ανατολικά με τον νέο δρόμο Λευκωσίας-Λεμεσού (περί το 1 χμ.), στα βόρεια με τα χωριά Πάνω Λεύκαρα (περί τα 10 χμ.), Κάτω Λεύκαρα (περί τα 10 χμ.) και Κάτω Δρυς (περί τα 9 χμ.) ενώ στα βορειοδυτικά συνδέεται με το χωριό Βάβλα (περί τα 10 χμ.).

 

Πληθυσμός

Το χωριό γνώρισε συνεχή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1921 και στη συνέχεια πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	337
1891	384
1901	395
1911	493
1921	514
1931	473
1946	560
1960	406
1973	343
1976	383
1982	369
1992	394
2001	508
2011	632
2021	761

 

Στα βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται το διυλιστήριο της Χοιροκοιτίας, το οποίο προμηθεύεται νερό από τα φράγματα των Λευκάρων και του Διποτάμου. Το νερό, αφού διυλιστεί, διοχετεύεται με σωληναγωγούς στις περιοχές Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου για υδροδότηση.

 

Ονομασία

Η ονομασία του χωριού καθιερώθηκε να γράφεται στον τύπο Χοιροκοιτία, αν και δεν είναι απόλυτα βέβαιο από πού προήλθε. Αντίθετα υπάρχουν διάφορες εκδοχές εκ των οποίων η κάθε μια δίνει και διαφορετική ορθογραφία.

 

Κατά την επικρατούσα άποψη η ονομασία είναι σύνθετη, από τη λέξη χοίρος και τη λέξη κοίτη (ή σωστότερα κοιτίδα), υποδηλώνοντας έτσι περιοχή όπου εκτρέφονταν χοίροι. Κατ' άλλους, η ονομασία ίσως ήταν αρχικά Σιδηροκοιτίδα, συνεπώς περιοχή όπου υπήρχε ή σχετιζόταν με σίδηρο. Λέγεται ακόμη ότι ίσως προήλθε από τη λέξη χειρογητιά (σ'ερογηδκιά), που υποδήλωνε άσκηση της χειρομαντίας. Κατ' άλλη άποψη, ίσως προήλθε από κάποια αρχική ονομασία Ιεροκοιτίδα (=ιερός χώρος) ή Ιεροκηπία (=ιερός κήπος).  Άλλοι, πιο ευφάνταστοι, υποστηρίζουν πως η ονομασία ίσως προήλθε από τις λέξεις γύρος και οικία, λόγω του ότι οι προϊστορικές καλύβες της Νεολιθικής εποχής που απεκαλύφθησαν εκεί ήταν στρογγυλές! Ακόμη η παράδοση λέγει πως προήλθε από τη φράση «Χαίρε Κιτία» που απηύθυνε η περιβόητη και μυστηριώδης ρήγαινα της Κύπρου σε κάποια φίλη της από το Κίτιον, ή που η ίδια προσφωνήθηκε έτσι. Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ίσως η ονομασία προήλθε από το φυτό ανόνη η χερομολία (Anona cherimolia), που με την απλούστερη ονομασία χερομολία απαντάτο καλλιεργούμενο στην Κύπρο, πράγμα όμως που θεωρείται πολύ απίθανο. Είναι ωστόσο πιθανό η ονομασία να προήλθε από κάποιο επώνυμο της Παναγίας, που τιμάται ιδιαίτερα στην περιοχή. Εξάλλου στα δυτικά του χωριού βρίσκεται μια αξιόλογη μεσαιωνική εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία, γνωστή ως Παναγία του Κάμπου.

 

Βλέπε λήμμα: Παναγία του Κάμπου

 

Σε παλαιούς χάρτες το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως Cherochetica και ως Chierochitia. Η Χοιροκοιτία υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Ο χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει το χωριό ως Χεροκοιτίαν, όταν λεπτομερώς περιγράφει τη μεγάλη μάχη που έγινε εκεί την Κυριακή, 7 Ιουλίου 1426, μεταξύ των κυπριακών δυνάμεων υπό τον βασιλιά Ιανό και των δυνάμεων των Μαμελούκων της Αιγύπτου που είχαν εισβάλει στο νησί.

 

Ιστορία

Ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 675) δίνει μεταξύ άλλων και την πληροφορία ότι όταν ο βασιλιάς Ιανός είχε φθάσει στη Χοιροκοιτία, δυο μέρες πριν από τη μάχη, εγκαταστάθηκε εἰς τόν πύργον τῆς Χεροκοιτίας μαζί με τους ιππότες της συνοδείας του, ενώ το στράτευμα στρατοπέδευσε ολόγυρα στην περιοχή. Υπήρχε συνεπώς ένας «πύργος» στη Χοιροκοιτία.

 

Βλέπε λήμμα: Μάχη Χοιροκοιτίας

 

Γνωρίζουμε από άλλες πηγές ότι το χωριό είχε, από την αρχή της περιόδου της Φραγκοκρατίας, παραχωρηθεί στο στρατιωτικό τάγμα των Ναϊτών ιπποτών.  Όταν το τάγμα αυτό διαλύθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα, ολόκληρη η περιουσία του στην Κύπρο, περιλαμβανομένης και της Χοιροκοιτίας, εδόθη στο τάγμα των Ιωαννιτών ιπποτών. Οι Ιωαννίτες θα πρέπει να είχαν αρκετές εγκαταστάσεις στο φέουδο της Χοιροκοιτίας, με επίκεντρο τον αναφερόμενο «πύργο» που τελικά κατεστράφη από τους Μαμελούκους μετά τη νίκη τους το 1426.

 

Υπάρχουν αναφορές για Κομμανταρία της Χοιροκοιτίας (Commanderie de Cheroidia [ή και Chierokitia]) που φανερώνουν ότι η περιοχή αποτελούσε σημαντικό διοικητικό φέουδο των Ιωαννιτών. Ο «πύργος», δηλαδή το κύριο οικοδόμημα του φέουδου της Χοιροκοιτίας (που ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός θεωρεί καστέλλιν, δηλαδή φρούριο) βρισκόταν πολύ κοντά στην τοποθεσία όπου στέκει η εκκλησία της Παναγίας του Κάμπου, στα δυτικά του σημερινού χωριού.

 

Βλέπε λήμμα: Κομμανταρία

 

Από τον «πύργο» της Χοιροκοιτίας, που αργότερα έγινε γνωστός με την ονομασία Σεράιν (γιατί προφανώς χρησιμοποιήθηκε μετά το 1570 από Τούρκους), σώζονται σήμερα ελάχιστα ίχνη, περιγραφή των οποίων έδωσε ο Camille Enlart (βλέπε αγγλική έκδοση του έργου του Gothic Art and the Renaissance in Cyprus, 1987, pp. 486-487). Πρβλ. και G. Jeffery, Historic Monuments of Cyprus, 1918, pp. 349-350.

 

Ο «πύργος» της Χοιροκοιτίας, που φαίνεται ότι θα είχε τη μορφή φρουρίου, αναφέρεται και σε άλλες περιπτώσεις κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ο Φλώριος Βουστρώνιος γράφει ότι σ' αυτόν είχε φυλακιστεί ο αρχηγός των Ναϊτών ιπποτών το 1308, όταν το τάγμα τους βρισκόταν υπό διωγμό και διάλυση. Τόσο ο Φλ. Βουστρώνιος όσο κι ο Αμάτι κι ο Στραμβάλδι μαρτυρούν ότι το φέουδο της Χοιροκοιτίας (il casal Chierochitia) ανήκε πρώτα στους Ναΐτες και φαίνεται ότι ο «πύργος» είχε χτιστεί απ' αυτούς. Ο Στέφανος Λουζινιανός γράφει ότι το κάστρο στη Χοιροκοιτία ήταν αρκετά ισχυρό οικοδόμημα, ότι κατεδαφίστηκε από τους Μαμελούκους το 1426 κι ότι έκτοτε δεν ξανακτίστηκε. Ωστόσο ο Enlart γράφει ότι θα πρέπει να είχε μάλλον ξανακτιστεί και χρησιμοποιηθεί πάλι από τους Ιωαννίτες, αφού τα κατάλοιπά του φαίνεται να αποδεικνύουν ότι το κτίσμα ήταν παρόμοιο με το σωζόμενο κάστρο στο Κολόσσι που είναι του 15ου αιώνα. Ο ίδιος γράφει και για την ύπαρξη, στη Χοιροκοιτία, ενός παλαιού γεφυριού.

 

Η Χοιροκοιτία, σαν οικισμός, φαίνεται ότι υφίστατο από τα Βυζαντινά χρόνια. Είναι δε ένας από τους πιθανούς χώρους όπου το 1191 είχαν συναντηθεί ο τύραννος της Κύπρου Ισαάκιος Κομνηνός κι ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, προκειμένου να λύσουν τις διαφορές τους (και που δεν τις έλυσαν). Αναφέρεται, συγκεκριμένα, ότι η συνάντηση είχε γίνει σε κάποιο περιβόλι, μεταξύ Λεμεσού και Κιτίου (Λάρνακας). Εξάλλου η ύπαρξη του «πύργου» κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στη Χοιροκοιτία, τροφοδότησε αργότερα τη λαϊκή φαντασία που δημιούργησε στην περίπτωση αυτή (όπως και για κάθε παλαιό ερείπιο) τους σχετικούς θρύλους για την περιβόητη ρήγαινα της Κύπρου.

 

Πάντως, εκτός από τη μεσαιωνική ακμή της, η Χοιροκοιτία ήταν μια περιοχή που κατοικήθηκε και κατά τα αρχαιότατα Προϊστορικά χρόνια. Μάλιστα το όνομα Χοιροκοιτία έγινε παγκόσμια γνωστό, ιδίως στους διεθνείς αρχαιολογικούς επιστημονικούς κύκλους, λόγω του σημαντικού προϊστορικού συνοικισμού της Νεολιθικής εποχής που ανασκάφηκε στην πλαγιά λόφου στα ανατολικά του χωριού κι έδωσε σημαντικότατες πληροφορίες και ευρήματα για τη Νεολιθική περίοδο της κυπριακής Προϊστορίας. 

 

Βλέπε λήμμα: Χοιροκοιτία- αρχαιολογικός χώρος 

 

Σ' ό,τι αφορά την εξέλιξη της εκπαίδευσης στη Χοιροκοιτία, έχουμε πληροφορίες από τον Ιερώνυμο Περιστιάνη. Σύμφωνα προς αυτές, στο χωριό λειτούργησε ιδιωτικό σχολείο των «κοινών γραμμάτων» από το 1860, σε μικρό δωμάτιο της εκκλησίας. Πρώτος δίδαξε κάποιος πρωτοσύγκελλος από το Μενεού και ακολούθησαν ένας ιερέας, ο Παπανικόλαος από τον Κάτω Δρυ, κάποιος ρασοφόρος του οποίου δεν σώθηκε το όνομα κι ο Γεώργιος Χατζηχριστοφή που μορφώθηκε στη Λάρνακα κι εξασκούσε συνάμα και το επάγγελμα του τσαγκάρη στο δωμάτιο όπου δίδασκε. Οι δάσκαλοι δίδασκαν μόνο ανάγνωση, κι όσοι ήθελαν και γραφή πλήρωναν ιδιαίτερα. Γι’ αυτό τον σκοπό ο δάσκαλος έγραφε καλλιγραφικά πάνω στο χαρτί κι οι μαθητές προσπαθούσαν να τον μιμηθούν ακριβώς πάνω στο χαρτί τους. Οι γονείς πλήρωναν τον δάσκαλο ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση κι ανάλογα με το διδασκόμενο μάθημα. Ο δάσκαλος είχε διατροφή απ' όλους τους γονείς κι ακόμη το Σάββατο το κάθε παιδί έδινε το «σαββατιάτικο»: είτε ένα γρόσι, είτε ένα ψωμί, είτε αυγά κλπ. Η τιμωρία για μαθητή που απουσίαζε και περιπλανιόταν αδικαιολόγητα, ήταν να συλληφθεί και να του φορτώσουν βαριά πέτρα στη ράχη την οποία να μεταφέρει στο σχολείο, όπου τον περίμενε ξυλοδαρμός από τον δάσκαλο!

 

Το 1883 κτίστηκε δημόσιο σχολείο από την κοινότητα.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια