Χοίροι της Κύπρου
Ο χοίρος ήταν μεταξύ των εξημερωθέντων από τα αρχαιότατα χρόνια ζώων στην Κύπρο, όπου κι εκτρεφόταν για το κρέας του. Σύμφωνα δε και προς κάποιες αναφορές, στην αρχαία Κύπρο υπήρχαν και αγριόχοιροι. Μάλιστα κατά την αρχαία παράδοση ο ωραίος Άδωνις, εραστής της θεάς Αφροδίτης, είχε σκοτωθεί από αγριόχοιρο ενώ κυνηγούσε. Η εκτροφή χοίρων μαρτυρείται, από αρχαιολογικά ευρήματα, ήδη από τη Νεολιθική εποχή.
Μεταξύ των αρχαίων συγγραφέων αρκετοί αναφέρονται στους χοίρους της Κύπρου ή σχετίζουν τα ζώα αυτά με την Κύπρο και ιδίως με τη λατρεία της Αφροδίτης στο νησί.
Βλέπε λήμμα: Θεά Αφροδίτη- λατρείες
Ο Παυσανίας γράφει ότι οι Κύπριοι είχαν εφεύρει τη μαντική τέχνη θυσιάζοντας χοίρους. Γράφει συγκεκριμένα:
...μαντική δέ ἡ μέν δι' ἐριφίων καί ἀρνῶν τε καί μόσχων ἐκ παλαιοῦ δήλη καθεστῶσά ἐστιν ἀνθρώποις. Κύπριοι δέ ὡς καί ὑσίν ἐπεξευρόντες ἔστι μαντεύεσθαι... (Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις, 6,2.5).
Σε μετάφραση:
...η μαντική με θυσίες εριφίων και αρνιών και μοσχαριών είχε γίνει γνωστή από παλιά στους ανθρώπους, αλλά οι Κύπριοι βρήκαν και τον τρόπο να ασκούν τη μαντική και με χοίρους...
Η μαντική τέχνη ασκείτο με παρατηρήσεις των σπλάχνων των ζώων που θυσιάζονταν. Ο Παυσανίας όμως, στο χωρίον αυτό, δεν μας λέγει πού και για ποια θεότητα της αρχαίας Κύπρου γίνονταν τέτοιες θυσίες χοίρων. Από άλλες πηγές γνωρίζουμε ότι η μαντική ασκείτο τόσο στον φημισμένο ναό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο (σημερινά Κούκλια) όσο και στον επίσης φημισμένο ναό του Απόλλωνος Υλάτου στο Κούριον και στον ναό του Απόλλωνος στην Πύλα.
Βλέπε λήμμα: Μαντική
Ιδιαίτερα για τις θυσίες χοίρων προς τιμήν της Αφροδίτης, οι αρχαίες φιλολογικές πηγές αλληλοσυγκρούονται: άλλοι συγγραφείς μαρτυρούν ότι πράγματι γίνονταν τέτοιου είδους θυσίες, ενώ άλλοι είναι κατηγορηματικοί στο ότι δεν γίνονταν επειδή η θεά Αφροδίτη απεχθανόταν ιδιαίτερα τα ζώα αυτά.
Ο Αριστοφάνης (Ἀχαρνής, 793-794), ξεκινά από τη βεβαιότητα ότι δεν θυσιάζονταν χοίροι στην Αφροδίτη, για να κάνει λογοπαίγνιο με τη λέξη χοίρος που σήμαινε και το ζώο αλλά και το γυναικείο όργανο:
...Ἀλλ' οὐχί χοῖρος τ' Ἀφροδίτῃ θύεται.
Οὐ χοῖρος Ἀφροδίτᾳ; μόνᾳγε δαιμόνων...
Δηλαδή:
...Αλλά δεν θυσιάζεται χοίρος στην Αφροδίτη.
Όχι χοίρος στην Αφροδίτη; μα είναι στη μόνη από τους θεούς (που θυσιάζεται).
Ο Ιωάννης ο Λυδός (6ος μ.Χ. αιώνας) στο έργο του Περί Μηνῶν (4.65) γράφει ότι στην Αφροδίτη θυσίαζαν πρόβατα σκεπασμένα με προβιές σε δημόσιες θυσίες, έθιμο που εισήχθη στην Κύπρο από την Κόρινθο, αλλά αργότερα επεκράτησε η συνήθεια να θυσιάζουν και αγριόχοιρους (κάπρους) εξαιτίας της ύπουλης επίθεσής τους κατά του Άδωνι. Τέτοιες θυσίες αγριόχοιρων, προσθέτει, γίνονταν πριν από την τέταρτη μέρα των Νωνών, δηλαδή τη δεύτερη μέρα του Απριλίου. Ο Ιωάννης ο Λυδός είχε πάρει τις πληροφορίες του και από προσωπική επίσκεψή του στην Κύπρο. Δεν λέγει όμως ποια ακριβώς γιορτή γινόταν στις 2 Απριλίου. Πιθανότατα τελούνταν τα Αδώνια.
Βλέπε λήμμα: Αδώνια
Στα Σχόλια στους Ἀχαρνής του Αριστοφάνη διευκρινίζεται ότι πολλοί Έλληνες δεν θυσίαζαν χοίρους στην Αφροδίτη με την εντύπωση ότι η θεά σιχαινόταν τα ζώα αυτά εξαιτίας του θανάτου του Άδωνι.
Ή, προφανώς, αποφευγόταν η θυσία ειδικά χοίρων γιατί τα ζώα αυτά ήταν ακάθαρτα, όπως μας λέγει ο Κορνούτος (Περί τῆς Θεῶν Φύσεως, 24).
Ο Διογενιανός πάλι (Περί Παροιμιῶν, 1.89), αναφέρει και την παροιμία: Ἀφροδίτῃ ὗν τέθυκεν (=θυσίασε χοίρο στην Αφροδίτη). Δίνει δε και την ερμηνεία ότι η παροιμία ελέγετο για τους αναίσθητους (στον έρωτα) και για τους αχάριστους εφόσον Ἀφροδίτῃ ὗς οὐ θύεται (=στην Αφροδίτη δεν θυσιάζεται χοίρος).
Αντίθετα ο Αθήναιος (στο έργο του Δειπνοσοφισταί, απ' όπου, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αντλεί από το έργο Κορινθία του Αντιφάνη) γράφει ότι στην Κύπρο η Αφροδίτη αγαπούσε τους χοίρους και μάλιστα γι' αυτό τους εμπόδισε από του να γίνονται ακάθαρτοι και τους απαγόρευσε να τρώνε κόπρανα, αναγκάζοντας τα βόδια να τρώνε τέτοιες βρομιές. Προσθέτει δε, παραπέμποντας και σε συγγράμματα (που δεν σώθηκαν) του Ζηνοδότου και του Καλλίμαχου ότι γίνονταν θυσίες χοίρων στην Αφροδίτη από τους Αργείους, κατά τη διάρκεια εορτής που ονομαζόταν Ὑστήρια (από το ὗς που σήμαινε χοίρος). Τέτοιο έθιμο των Αργείων πιθανότατα είχε εισαχθεί και στην Κύπρο (όπου οι κάτοικοι του Κουρίου, τουλάχιστον, θεωρούσαν τους εαυτούς των ως απογόνους Αργείων). Τη μαρτυρία του Καλλίμαχου πάντως, ότι πράγματι θυσιάζονταν χοίροι στην Αφροδίτη, διασώζει και ο Στράβων.
Υπάρχουν, συνεπώς, δυο διαφορετικές και σαφείς μαρτυρίες, ότι χοίροι θυσιάζονταν στην Αφροδίτη, κι ότι δεν θυσιάζονταν. Τούτο μπορεί να ερμηνευθεί από το ότι υπήρχαν πολλές και διαφορετικές λατρείες της θεάς Αφροδίτης και πιθανότατα σε μερικές τελετές θυσιάζονταν χοίροι, ενώ σε άλλες τελετές τέτοιες θυσίες ήταν απαγορευμένες.
Φαίνεται, πάντως, ότι κατά την Αρχαιότητα οι χοίροι της Κύπρου ήταν καλοταϊσμένοι και παχείς, αν κρίνουμε από ένα επίγραμμα του ποιητή Παλλάδα που λέγει ότι οι παχείς χοίροι της Κύπρου τρέφονταν με σύκα. Ο Παλλάδας γράφει ότι «μου πρόσφερε πλούσιο φαγητό από παστά κρέατα χοίρων που ήλθαν από την Κύπρο», και προσθέτει: «αλλά αν μάθεις πως κι εγώ πάχυνα σαν χοίρος, σφάξε με ή σβήσε μου τη δίψα με κυπριακό νάμα» (=κυπριακό κρασί).
Καλιδώνιος κάπρος
Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Καλυδώνιος Κάπρος είναι γνωστό ένα φοβερό στο μέγεθος και στη δύναμη αγριογούρουνο, το οποίο έστειλε η θεά Άρτεμις για να τιμωρήσει τον βασιλιά της πόλεως Καλυδώνας στην Αιτωλία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο βασιλιάς της Καλυδώνας Οινέας προσέφερε τους πρώτους ετήσιους καρπούς της χώρας προς όλους τους θεούς εκτός από την Άρτεμη. Η θεά τότε από την οργή της έστειλε τον Κάπρο, που σκότωνε τους γεωργούς όταν πήγαιναν να σπείρουν και προκαλούσε καταστροφές γενικώς στα υπάρχοντα των χωρικών. Τότε ο Μελέαγρος, γιος του Οινέα και της Αλθέας, για να απαλλάξει τη χώρα από το θηρίο, κάλεσε τους περισσότερους από τους ήρωες της Ελλάδας και τους υποσχέθηκε ότι όποιος κατόρθωνε να το σκοτώσει θα έπαιρνε ως έπαθλο το τομάρι και το κεφάλι του θηρίου.
Ακολούθησε το περίφημο «κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου», στο οποίο πήραν μέρος οι πιο ονομαστοί μυθικοί ήρωες της εποχής (ο Βακχυλίδης στα Επινίκια τους αποκαλεί «αρίστους των Ελλήνων»).
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
