Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βρετανός αξιωματούχος στην Κύπρο την εποχή κατά την οποία εκδηλώθηκε η εξέγερση των Οκτωβριανών (Οκτώβριος του 1931) και για σύντομο χρονικό διάστημα προσωρινός κυβερνήτης της Κύπρου.

Γεννημένος στις 9 Φεβρουαρίου  1880, ο Χ. Χέννικερ Χήτον είχε μορφωθεί στο Ήτον και στην Οξφόρδη κι είχε ενταχθεί στην υπηρεσία των Αποικιών της Μεγάλης Βρετανίας το 1902. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις σε αρκετές βρετανικές αποικίες, όπως στα νησιά Φίτζι και στον Μαυρίκιο, αργότερα δε υπηρέτησε με το αξίωμα του αποικιακού γραμματέα στη Γαμβία (1917), στα νησιά Φώλκλαντ (1921-1925) και στις Βερμούδες (1925-1929), πριν διοριστεί αποικιακός γραμματέας στην Κύπρο στις 20 Σεπτεμβρίου 1929. Στην Κύπρο υπηρέτησε ως αποικιακός γραμματέας από το 1929 μέχρι το 1934. Για σύντομο δε διάστημα, από τις 9 Ιουνίου 1932 οπότε αναχώρησε από την Κύπρο ο κυβερνήτης σερ Ρόναλντ Στορρς, μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου 1932 οπότε έφθασε στην Κύπρο ο αντικαταστάτης του σερ Ρέτζιναλντ Έντουαρντ Σταμπς, ο Χέννικερ  Χήτον εξετέλεσε και καθήκοντα προσωρινού κυβερνήτη. Ως προσωρινός κυβερνήτης ο Χήτον υπηρέτησε στην Κύπρο και το καλοκαίρι του 1931, όταν για σύντομο διάστημα απουσίασε από το νησί ο Στορρς. Μετά τη θητεία του στην Κύπρο, ο Χήτον επέστρεψε στα νησιά Φώλκλαντ ως κυβερνήτης τους από το 1935 μέχρι το 1941.

Όταν ο Χήτον διορίστηκε στην Κύπρο ως αποικιακός γραμματέας το 1929, είχε ήδη μεγάλη πείρα από την προϋπηρεσία του στις αποικίες. Ήταν ωστόσο μια κρίσιμη για την Κύπρο στιγμή, όπου βρισκόταν σε έξαρση το ενωτικό κίνημα των Ελλήνων Κυπρίων, το οποίο κι εκδηλώθηκε βίαια τον Οκτώβριο του 1931.

Ο Χήτον, περισσότερο έμπειρος από τον κυβερνήτη Στορρς, χειρίστηκε με δεξιοτεχνία αρκετά δύσκολα θέματα τόσο στο Νομοθετικό Συμβούλιο (όπου υπήρχαν συνεχείς σφοδρές επιθέσεις των Ελλήνων Κυπρίων βουλευτών κατά της αποικιακής κυβέρνησης, αλλ' οπωσδήποτε πριν από τα Οκτωβριανά, αφού ύστερα απ' αυτά επεβλήθη στο νησί καθεστώς στυγνής δικτατορίας) όσο και γενικότερα.

Ένα καυτό θέμα το οποίο χειρίστηκε ο Χήτον κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Κύπρο ήταν εκείνο της εκπαίδευσης και ιδίως της ελληνικής εκπαίδευσης που ως τότε βρισκόταν υπό την ευθύνη των ιδίων των Ελληνοκυπρίων και βασικά της Εκκλησίας. Ο Χήτον προώθησε και κατόρθωσε να επιτύχει αυστηρότερο έλεγχο εκ μέρους της αποικιακής κυβέρνησης επί των δασκάλων που ήδη από το 1932 είχαν γίνει δημόσιοι υπάλληλοι.

Ο Χήτον χειρίστηκε επίσης την οικονομική πολιτική της αποικιακής κυβέρνησης της Κύπρου. Μερικές θέσεις και δηλώσεις του εξέφραζαν κάποια συμπάθεια προς το ελληνικό στοιχείο της Κύπρου (υποστήριξε ότι η πλειοψηφία του κυπριακού λαού είναι ιστορικά ελληνική), ενώ φαίνεται ότι αντίκριζε με κατανόηση και το περιβόητο ζήτημα του υποτελικού φόρου. Είχε όμως υποστηρίξει επίσης ότι η Κύπρος πάντοτε εκυβερνάτο από την εκάστοτε μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της Μεσογείου, συνεπώς θεωρούσε φυσικό να κατέχεται το νησί από τη Μεγάλη Βρετανία.

Μετά την καταστολή του κινήματος του Οκτωβρίου του 1931, ο Χήτον ακολούθησε τη σκληρή δικτατορική πολιτική που είχε εισαχθεί και, μεταξύ άλλων, είχε διατάξει να δικασθεί ο επίσκοπος Πάφου και τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου (μετέπειτα αρχιεπίσκοπος) Λεόντιος, γιατί είχε εκφωνήσει ομιλίες. Γενικότερα, ο Χήτον εκμεταλλεύθηκε τους σκληρότατους στρατοκρατικούς κανονισμούς που είχαν επιβληθεί μετά την καταστολή του κινήματος του Οκτώβριο του 1931 για να κυνηγήσει τόσο την ελληνοκυπριακή Δεξιά όσο και την ελληνοκυπριακή Αριστερά, προκειμένου να φιμώσει κάθε φωνή και να σιγήσει κάθε εκδήλωση υπέρ της Ελλάδος. Μεταξύ των ηγετικών παραγόντων της Αριστεράς που διώχθηκαν από τον Χήτον ήταν κι ο ποιητής Τεύκρος Ανθίας. Πολλοί άλλοι αριστεροί εντοπίστηκαν σε απομακρυσμένα χωριά ή κλείστηκαν στις φυλακές. Τα σκληρά μέτρα κατά της Αριστεράς και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου συνέχισαν κι ο νέος κυβερνήτης Σταμπς και ο διάδοχός του, ο περιβόητος κυβερνήτης Πάλμερ, από του οποίου το όνομα έμεινε γνωστή η περίοδος μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ως Παλμεροκρατία. Γενικότερα τα μέτρα που είχαν παρθεί και προωθηθεί τόσο από τον Χήτον όσο και τους άλλους Βρετανούς αξιωματούχους στην Κύπρο, αφορούσαν και θέματα εκπαίδευσης, και οικονομικά ζητήματα και ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας, που επηρέασαν άμεσα και αρνητικά ολόκληρο τον κυπριακό λαό ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα εκλήθη να προσφέρει το αίμα του στο πλευρό των Βρετανών και κατά του ναζισμού και φασισμού. Ο Χήτον πέθανε στις 24 Ιανουαρίου 1961.

Πηγή: 

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια