Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εκπαιδευτικός, συγγραφέας, ερευνητής και λαογράφος. Γεννήθηκε το 1909 στο χωριό Άχνα της επαρχίας Αμμοχώστου. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Αμμοχώστου το 1927 και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1928-1932). Το 1935 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας από το ίδιο Πανεπιστήμιο, με τη διατριβή του Περί τῶν ἐν τῇ Μεσαιωνικῇ καί Νεοτέρᾳ Κυπριακῇ ξένων γλωσσικῶν στοιχείων.

Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στην Κύπρο, όπου από το 1932 εργάστηκε ως καθηγητής. Αρχικά στο Γυμνάσιο Κερύνειας, ύστερα στο Παγκύπριο Γυμνάσιο στη Λευκωσία και μετά στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Κατά το 1945-1946 μετεκπαιδεύθηκε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στην κοινωνική ανθρωπολογία (social anthropology) με υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου. Από το 1946 μέχρι το 1948 υπηρέτησε ως διευθυντής του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου. Το 1948-1953 υπηρέτησε ως καθηγητής στο Διδασκαλικό Κολλέγιο Μόρφου. Μεταξύ του 1953 και του 1957 εργάστηκε ως γυμνασιάρχης στο Ελληνικό Γυμνάσιο Μόρφου. Το 1957 επανήλθε ως γυμνασιάρχης στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, μέχρι το 1960. Το 1960 διορίστηκε ως πρώτος πρέσβης της ιδρυθείσης τότε Κυπριακής Δημοκρατίας στο Κάιρο. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε το 1963 για να επανέλθει στην εκπαίδευση. Υπηρέτησε ξανά ως γυμνασιάρχης στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου από το 1963 μέχρι την αφυπηρέτησή του το 1969.

Έζησε στην Αμμόχωστο μέχρι το 1974, οπότε η τουρκική στρατιωτική εισβολή και κατοχή της πόλης αυτής τον ανάγκασε να προσφυγοποιηθεί στη Λεμεσό.

Κατά τη διάρκεια της μακράς εκπαιδευτικής του σταδιοδρομίας διακρίθηκε για τη μεθοδικότητα και τη σαφήνεια στη διδασκαλία του κι αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τους μαθητές του. Ταυτόχρονα ανέπτυξε από πολύ νωρίς και πλούσια κοινωνική και εθνική δραστηριότητα. Ενώ ακόμη ήταν μαθητής, ίδρυσε αναγνωστήριο στο χωριό του («Αναγνωστήριον Νέων Άχνας»), όπου έδινε κι ο ίδιος διαλέξεις. Το αναγνωστήριο, με πρόεδρο τον ίδιο, λειτούργησε μέχρι το 1931. Στην Αθήνα, ως φοιτητής, αναμείχθηκε στο φοιτητικό κίνημα και διετέλεσε πρόεδρος του συνδέσμου φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής. Εκφώνησε κατά καιρούς περισσότερες από 100 ομιλίες κι έδωσε πάνω από 150 διαλέξεις σε συλλόγους και σωματεία της Κύπρου και του εξωτερικού, με θέματα λαογραφικά, ιστορικά, αρχαιολογικά, γλωσσολογικά, λογοτεχνικά, εκπαιδευτικά κ.α.

Διαλέξεις έδωσε επίσης, ύστερα από προσκλήσεις, στα Πανεπιστήμια της Βόννης, των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης. Πήρε επίσης μέρος σε διεθνή συνέδρια στην Κύπρο και στο εξωτερικό.

Κατά τη διάρκεια του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα υπήρξε μέλος της ΕΟΚΑ και διετέλεσε πρόεδρος του Ε.Α.Ε.Μ. (=Ενιαίον Αρραγές Εθνικόν Μέτωπον) πόλης και επαρχίας Αμμοχώστου. Μεταξύ άλλων, είχε την ευθύνη σύνταξης φυλλαδίων όπως και της έκδοσης του πολυγραφημένου περιοδικού Ἐγερτήριον Σάλπισμα, που κυκλοφορούσε παράνομα. Το 1959 ήταν μεταξύ των προσωπικοτήτων που είχε καλέσει ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ' στο Λονδίνο για να εκφέρουν άποψη περί των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου.

Το 1960 ίδρυσε τον Ε.Φ.Σ.Α. (Επιστημονικός και Φιλολογικός Σύλλογος Αμμοχώστου), που συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της πνευματικής ζωής στην Αμμόχωστο. Ο Ε.Φ.Σ.Α. λειτούργησε μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974. Μεταξύ των αξιόλογων δραστηριοτήτων του (διαλέξεις, ομιλίες, συζητήσεις κ.α.) ήταν και η έκδοση του σημαντικού Δελτίου του (συνολικά 9 τόμοι μέχρι το 1974).

Ιδιαίτερα αξιόλογο, αλλά και γιγάντιο, είναι το συγγραφικό έργο του Κυριάκου Χατζηιωάννου, που τον έχει αναδείξει σε κορυφαίο Κύπριο πνευματικό δημιουργό. Ήδη από το 1929 κέρδισε Α' βραβείο της Γλωσσικής Εταιρείας της Ακαδημίας Αθηνών με τη λαογραφική του μελέτη Τά Γεωργικά καί Ποιμενικά τῆς Κύπρου.   Έκτοτε δημοσίευσε πλήθος μελετών πάνω σε θέματα γλωσσολογικά, λαογραφικά, ιστορικά, αρχαιολογικά κ.α. Ολόκληρο το συγγραφικό του έργο επικεντρώνεται στην ίδια την Κύπρο.

Εκδομένα σε βιβλία έργα του, είναι:

1. Βιβλιογραφία τῆς Κυπριακῆς Λαογραφίας καί Γλωσσολογίας (Λευκωσία, 1933).
2. Περί τῶν ἐν τῇ Μεσαιωνικῇ καί Νεωτέρᾳ Κυπριακῇ ξένων γλωσσικῶν στοιχείων (Αθήνα, 1936).
3. Ξενοφῶντος «Κύρου   Ἀνάβασις». Ἐκλογαί διά τήν Β' τάξιν τῶν  Ἑξαταξίων Γυμνασίων, μετά σχολίων (Λευκωσία, 1944).
4. Κυπριακοί Μῦθοι (Λευκωσία, 1948).
5. Ἡ 9η Ιουλίου τοῦ 1821 ἐν Κύπρῳ. Δρᾶμα εἰς κυπριακήν διάλεκτον. Ποίημα: Βασίλη Μιχαηλίδη. Δραματοποίησις, προλεγόμενα, γλωσσάριον: Κυριάκου Χατζηιωάννου (Αμμόχωστος, 1960).
6. Κυπριακά Διαλεκτικά Κείμενα. Ἀνθολόγηση, κριτική ἐπιμέλεια, ὑπομνήματα, γλωσσάριο (Αμμόχωστος, 1961).
7. Τά ἐν Διασπορᾷ (τόμος τιμητικός, Λευκωσία, 1969).
8. Ἡ διπλωματία κι' οἱ μηχανορραφίες στίς αὐλές τῶν Φράγκων ρηγάδων τῆς Κύπρου (Αμμόχωστος, 1970).
9. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Α' (Λευκωσία, 1971. Β' έκδοση, Λευκωσία, 1985).
10. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Β' (Λευκωσία, 1973. Β' έκδοση, Λευκωσία, 1985).
11. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Γ' μέρος Α' (Λευκωσία, 1975).
12. Ἡ καταγωγή τῶν Τουρκοκυπρίων καί τό Κυπριακόν (Λευκωσία, 1976).
13. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Γ' μέρος Β' (Λευκωσία, 1977).
14. Τά ἐν Διασπορᾷ Β' τῆς δεκαετίας 1969-1979 (Λευκωσία, 1979).
15. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Δ' μέρος Α' (Λευκωσία, 1980).
16. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Δ' μέρος Β' (Λευκωσία, 1980).
17. Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς, τόμος Ε' (Λευκωσία, 1983).
18. Λαογραφικά Κύπρου. Δημοτικά τραγούδια, παροιμίες, μῦθοι, παραμύθια, παραδόσεις, δεισιδαιμονίες καί προλήψεις, αἰνίγματα, ξόρκια, λεξιλόγιο (Λευκωσία, 1984).
19. Μυθίαμβοι (ποίηση, Λευκωσία, 1987).
20. Λεοντίου ἐπισκόπου Νεαπόλεως Κύπρου. Βίος τοῦ  Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ  Ἐλεήμονος. Εἰσαγωγή, μετάφραση, σχόλια, λεξιλόγιο: Κυριάκου Χατζηιωάννου (Λευκωσία, 1988).
21. Τά ἐν Διασπορᾷ Γ' τῆς δεκαετίας 1979-1989 (τόμος τιμητικός για τα 80 χρονα του συγγραφέα, Λευκωσία, 1989).
22. Ὠδή Νοσταλγίας. Ἀφιέρωμα στήν Ἀμμόχωστον (ποίηση, Λευκωσία, 1990).

Ιδιαίτερα αξιόλογοι είναι οι τόμοι του έργου του Κυριάκου Χατζηιωάννου Ἡ  Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς (ΑΚΕΠ ), που χαρακτηρίστηκε ως μνημειώδες και βραβεύτηκε με το «βραβείο γραμμάτων Δημητρίου Ν. Μαραγκού», όπως κι από την Ακαδημία Αθηνών κι από τον Ελληνικό Πνευματικό Όμιλο Κύπρου.

Το 1989 πολλοί οι οποίοι είχαν διατελέσει μαθητές του Κυριάκου Χατζηιωάννου οργάνωσαν στη Λεμεσό λαμπρή τελετή , τιμώντας τα 80χρονά του. Εξάλλου ο Κυριάκος Χατζηιωάννου πήρε σ' όλη του τη σταδιοδρομία τις ακόλουθες διακρίσεις:

Α' Βραβείο «τῆς ἐν Ἀθήναις Γλωσσικῆς Ἑταιρείας τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν» (1929). Εταίρος του Βασιλικού Ανθρωπολογικού Ινστιτούτου της Μεγάλης Βρεττανίας και Ιρλανδίας (1946). Συνεργάτης του Διεθνούς Κέντρου της Γενικής Διαλεκτολογίας παρά τῳ Καθολικῲ Πανεπιστημίῳ της Λουβαίν (1954). Παράσημο του Μεγάλου Αστέρα της Ηνωμένης Αραβικής Δημοκρατίας (1961). Τακτικό Μέλος της Διεθνούς Εταιρείας για την Έρευνα των Λαϊκών Διηγήσεων (Göttingen, 1964). Βραβείο Δημητρίου Ν. Μαραγκού (1973). Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (1976). Βραβείο Γραμμάτων 1974-1976 Ελληνικού Πνευματικού Ομίλου Κύπρου (1977). Επίτιμον Μέλος του Πνευματικού Ομίλου Λεμεσού (1977). Επίτιμος Εταίρος της εν Αθήναις Επιστημονικής Εταιρείας (1977). Χρυσούν Μετάλλιον Αξίας (Gold Medal of Merit) των International Associations of Lions Clubs από τη Λέσχη Lions Αμμοχώστου (1979). Επίτιμος Πολίτης Λεμεσού, και απονομή του «Χρυσού Μεταλλίου της πόλεως Λεμεσού» από το Δημοτικό Συμβούλιο της Πόλεως (1979). Τιμητική εκδήλωση και απονομή τιμητικής αργυράς πλάκας από τον Ροταριανό Όμιλο Αμμοχώστου «για την πολύπλευρη και σημαντική προσφορά του σαν εθνικού αγωνιστή, άριστου παιδαγωγού, διακεκριμένου επιστήμονα και συγγραφέα» (1981). Επίτιμος Εταίρος της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών (1982). Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1983). Επίτιμον Μέλος του Ροταριανού Ομίλου Αμμοχώστου (1984). Τέλος κατά το XXI Εθνικό Συνέδριο Λάιονς του Θέματος 117 Ελλάς-Κύπρος 1988 τιμάται με την απονομή αργυράς πλακέτας των Lions International σ' αναγνώριση της «απροσμέτρητης προσφοράς του, πνευματικής, πολιτιστικής και κοινωνικής».

Ο Κυριάκος Χατζηιωάννου εξέδωσε, μετά το 1990, τα ακόλουθα νεότερα βιβλία του:

1. «Ἡ Ἀρχαία Κύπρος εἰς τάς Ἑλληνικάς Πηγάς» (τόμος 6ος, συνέχεια των προηγουμένων πέντε, ως συμπλήρωμα, Λευκωσία, 1992).
2. «Περί τῶν ἐν τῆ Μεσαιωνικῇ καί Νεωτέρᾳ Κυπριακῇ ξένων Γλωσσικῶν Στοιχείων»  (επανέκδοση, σε αναθεωρημένη μορφή, του έργου του αυτού του 1936, Λευκωσία, 1991).
3. «Η Μεσαιωνική Κύπρος-Θεσμοί-Ποίηση-Διάλεκτος-Λαογραφία» (Λευκωσία, 1993).

Πέθανε το 1997.