Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Τηλλυρίας, περί τα 4 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του χωριού Κάτω Πύργος. Σε μικρή απόσταση στα νοτιοδυτικά του βρίσκεται το χωριό Πηγαίνια με το οποίο έχει κοινή διοικητική έκταση (1.760 εκτάρια).

Το Χαλέρι είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 200 μέτρων. Το μεγαλύτερο τμήμα του χωριού χαρακτηρίζεται από λοφώδη μέχρι ημιορεινή τοπογραφία ενώ το νοτιότερο μέρος του είναι ορεινό με στενές βαθιές κοιλάδες και απότομες βουνοπλαγιές. Το υψόμετρο κοντά στα νότιά του σύνορα φθάνει τα 805 μέτρα (κορφή Μούττη του Καρυακίου). Το τοπίο είναι διαμελισμένο από τον ποταμό Κατούρη και άλλα ρυάκια που πηγάζουν από τα βοόνά νοτιότερα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες και οι διαβάσες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη.

Το Χαλέρι δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 470 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται λίγα εσπεριδοειδή, αμυγδαλιές, ελιές και νομευτικά φυτά. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από ποικίλη φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, ευκαλύπτους, θυμαριές και ξισταρκές. Μέρος του κρατικού δάσους της Πάφου εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Το Χαλέρι συνδέεται οδικά στα νοτιοδυτικά με το χωριό Πηγαίνια (περί το 1 χμ.) και στα βορειοανατολικά με τον παραλιακό δρόμο Πόλης - Ξερού.

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στις απογραφές πληθυσμού των ετών 1946 και 1960 ο πληθυσμός του χωριού Χαλέρι συνυπολογιζόταν με εκείνο του γειτονικού χωριού Πηγαίνια. Στην απογραφή πληθυσμού του 1973 το Χαλέρι εμφανίζεται εγκαταλειμμένο. Το 1982, 1992 και 2001 ο πληθυσμός του συνυπολογίστηκε και πάλι με εκείνο του χωριού Πηγαίνια.

Το Χαλέρι βρίσκεται πολύ κοντά στη «γραμμή Αττίλα». Η διοικητική του έκταση στα βόρεια εκτείνεται μέχρι τη θαλάσσια περιοχή δίπλα από το άκρο των Κοκκίνων.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές. Πιστεύεται όμως ότι πιθανώς υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, ως ιδιωτικό φέουδο. Η άποψη αυτή, την οποία ασπάζονται ο Σίμος Μενάρδος (Τοπωνυμικόν τῆς Κύπρου) και άλλοι, στηρίζεται στην ετυμολογία της ονομασίας του χωριού αλλ' όχι και σε άλλα στοιχεία.

Πιστεύεται ότι η ονομασία του χωριού προήλθε από μεσαιωνικό οίκο που ίσως το κατείχε, και συγκεκριμένα από το επώνυμο της οικογένειας Χαρέρι (o Estienne de Lusignan αναφέρει κάποιον Carreri). Ο Γεώργιος Βουστρώνιος (Διήγησις.,.,παρ. 57, έκδοση «Φιλόκυπρος») αναφέρει ἀπλίκιν τοῦ Χαρέρη εἰς τόν ἅγιον Δομέτη, δηλαδή κατοικία του στο σημερινό προάστιο της Λευκωσίας. Και αλλού ο ίδιος χρονογράφος (παρ. 59 και παρ.161 αντιστοίχως) αναφέρει κάποιον Θωμά Χαρέρην που είχε συλληφθεί το 1461 ως υποστηρικτής της εκθρονισμένης βασίλισσας Καρλόττας, και κάποιον Λουκάν Χαρέρην, ευρισκόμενο στη υπηρεσία του κόμη ντε Ρουχά κατά το 1473.

Τοπωνύμιο Πλεύρες του Χαρέρη υπάρχει και σε περιοχή του χωριού Άγιος Αμβρόσιος Κερύνειας.

Υπάρχει όμως και η πιθανότητα η οικογένεια Χαρέρι να είχε πάρει το επώνυμο από το χωριό κι όχι αντίστροφα. Στην περίπτωση αυτή η ονομασία του χωριού θα πρέπει να προϋπήρχε και να παραφθάρηκε, έτσι που να μη γνωρίζουμε σήμερα ποια ήταν η πραγματική και αρχική.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια