Φράνκλαντ Τσάρλς
Άγγλος θαλασσινός του 19ου αιώνα, ο Τσαρλς Κολβίλ Φράνκλαντ διετέλεσε πλοίαρχος του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού. Ως θαλασσινός, έδρασε κυρίως στη Μεσόγειο κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Το 1830 εξεδόθη στο Λονδίνο, σε δύο τόμους, ένα ημερολογιακής μορφής έργο του, με τίτλο Travels to and from Constantinople (Ταξίδια προς και από την Κωνσταντινούπολη). Στον πρώτο τόμο του έργου αυτού (σσ. 315-324), ο Τσαρλς Φράνκλαντ αφηγείται και ένα ταξίδι του στην Κύπρο, τον Αύγουστο του 1827, με το αγγλικό πολεμικό πλοίο «Raleigh», του οποίου όμως πλοίαρχος ήταν κάποιος Dalling.
Ο Τσαρλς Φράνκλαντ διηγείται τα της επισκέψεώς του στη Λάρνακα, 6 μόνο χρόνια μετά τις εκτεταμένες σφαγές των Ελλήνων από τους Τούρκους κυριάρχους, τον Ιούλιο του 1821. Αναφέρεται στους δύο οικισμούς που αποτελούσαν τότε την πόλη, τη Λάρνακα και τη Μαρίνα, και περιγράφει την αρχιτεκτονική των κατοικιών. Αναφέρεται στην άθλια κατάσταση στην οποία ευρισκόταν τότε η Κύπρος, και διερωτάται πώς αυτό το νησί ήταν κάποτε εκείνο της Αφροδίτης, της θεάς της ομορφιάς. Την αθλιότητα της Κύπρου αποδίδει ο επισκέπτης στην αρπακτικότητα και τυραννία των Τούρκων κυριάρχων. Και γράφει επίσης ότι ολόκληρος ο πληθυσμός, Έλληνες και Τούρκοι, παρουσιαζόταν εντελώς εχθρικός απέναντι στον ζυγό του σουλτάνου και πλήρως ώριμος για επανάσταση.
(Πράγματι, λίγα χρόνια αργότερα, το 1833, σημειώθηκαν τρία επαναστατικά κινήματα στην Κύπρο, μάλιστα το ένα με υποκίνηση του Μωχάμετ Άλι της Αιγύπτου, του οποίου την επιρροή και τις βλέψεις επί της Κύπρου, ο Φράνκλαντ επεσήμανε 6 χρόνια ενωρίτερα, το 1827. Εξάλλου, ας σημειωθεί ότι, όταν ο Φράνκλαντ επισκέφθηκε την Κύπρο, στην Ελλάδα συνεχιζόταν ακόμη η επανάσταση, για την καταστολή της οποίας προσπάθησε και ο Μωχάμετ Άλι της Αιγύπτου, με δικά του στρατεύματα που έστειλε στην Πελοπόννησο).
Ο Φράνκλαντ μαρτυρεί ότι τότε (1827) στάθμευαν στην Κύπρο περίπου 2.000 στρατιώτες του τυράννου της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλι. Δίνει επίσης ο επισκέπτης έναν ιδιαίτερα χαμηλό αριθμό πληθυσμού ολόκληρης της Κύπρου τότε, τον χαμηλότερο που αναφέρεται στην ιστορία της: γράφει ότι ο πληθυσμός ανερχόταν μόνο σε 25.000 ψυχές, από τις οποίες τα πέντε έκτα ήταν Έλληνες. Βεβαίως την πληροφορία αυτή θα πρέπει να την είχε πάρει ο επισκέπτης από τον πρόξενο της Αγγλίας στη Λάρνακα (από τον οποίο φιλοξενήθηκε). Φυσικά αμέσως μετά τις εκτεταμένες σφαγές του 1821, ένα τεράστιο κύμα φυγής είχε σημειωθεί, αλλά και πάλι ο αριθμός των 25.00 ανθρώπων ως συνολικού πληθυσμού του νησιού είναι πολύ χαμηλός. Ίσως αυτός να αντιπροσώπευε μόνο εκείνους που υπόκειντο σε φορολογία, δηλαδή τους ενήλικους άνδρες.
Ο Τσαρλς Φράνκλαντ γνώρισε βασικά τη Λάρνακα μόνο, αλλά στο σχετικά σύντομο κείμενό του για την Κύπρο μας δίνει μερικές αξιόλογες, από ιστορικής πλευράς, μαρτυρίες.