Φώτιος
Μεγάλη εκκλησιαστική μορφή της Βυζαντινής περιόδου, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη περί το 820 και πέθανε το 891. Πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τα γράμματα και κατάρτισε πλουσιότατη βιβλιοθήκη. Το 858 χειροτονήθηκε πατριάρχης, αφού μέσα σε πέντε μέρες ανέβηκε όλες τις προηγούμενες βαθμίδες της ιεροσύνης. Η χειροτονία του αυτή προκάλεσε μεγάλη πολιτική και εκκλησιαστική αναταραχή και επεμβάσεις της Δυτικής Εκκλησίας, που οδήγησαν στο πρώτο σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ο Φώτιος πατριάρχευσε από το 858 ως το 867 και, έπειτα από δεκάχρονη διακοπή, από το 877 ως το 886.
Το συγγραφικό του έργο είναι εκτενές και ποικίλο: Ποιητικά κείμενα (εκκλησιαστικά και άλλα), ερμηνευτικά υπομνήματα σε Βιβλία της Αγίας Γραφής, θρησκευτικές ομιλίες με τον τίτλο Ἀμφιλόχια, επιστολές, δογματικές πραγματείες, το Λεξικό της αρχαίας Ελληνικής Λέξεων Συναγωγή και η Βιβλιοθήκη (ή Μυριόβιβλος). Στο τελευταίο δίνει σε περίληψη το περιεχόμενο 279 έργων της ελληνικής Αρχαιότητας και των πρώτων Χριστιανικών χρόνων, από τα οποία πολλά έχουν ήδη χαθεί και οι μόνες πληροφορίες γι’ αυτά διασώζονται στη Βιβλιοθήκη. Και στο έργο του αυτό και στη Λέξεων Συναγωγή εντάσσει ποικίλες πληροφορίες για μυθικά και ιστορικά πρόσωπα, πράγματα και γεγονότα που έχουν σχέση με την Κύπρο. Αντλώντας από τον Πτολεμαίο τον Ηφαιστίωνα, γράφει ότι τον Άδωνι σκότωσε ο Απόλλων, μεταμορφωμένος σε αγριόχοιρο, και ότι η Αφροδίτη, αναζητώντας το σώμα του, το βρήκε στον ναό του Εριθίου Απόλλωνος στην πόλη Άργός της Κύπρου. Από τον ίδιο συγγραφέα παίρνει και την πληροφορία ότι ο Άδωνις γεννήθηκε άντρας και γυναίκα μαζί και ότι ενεργούσε σαν άντρας με την Αφροδίτη και σαν γυναίκα με τον Απόλλωνα.
Από τον Θεόπομπο πληροφορείται ότι οι Αχαιοί κατέλαβαν την Κύπρο διώχνοντας τους παλαιότερους κατοίκους της που ήσαν με τον Κινύρα. Απομεινάρια αυτών των παλαιότερων κατοίκων γράφει ότι ήσαν οι Αμαθούσιοι. Κατά τον Ιμέριο, γράφει ο Φώτιος, η Κύπρος είναι ένα μεγάλο μέρος και οι κάτοικοί της είναι αναμφίβολα Έλληνες, όπως το δηλώνει η γλώσσα τους. Διασώζει επίσης ο Φώτιος την πληροφορία του Πρόκλου ότι τα Κύπρια Ἔπη έγραψε ο Στασίνος ο Κύπριος ή ο Ηγησίνος ο Σαλαμίνιος ή ο Όμηρος, ο οποίος τα έδωσε ως προίκα, για την κόρη του, στον Στασίνο.
Από τα ιστορικά γεγονότα των Κλασσικών χρόνων αναφέρει τα ακόλουθα: Τον θάνατο του Κίμωνος ενώ πολιορκούσε το Κίτιον της Κύπρου. Τις αιτίες της διένεξης του βασιλιά Ευαγόρα Α' με τον Αρταξέρξη και την εμπλοκή στα γεγονότα αυτά του Κτησία, του Αναξαγόρα και του Κόνωνος. Τις ενέργειες του φαραώ Άκορι υπέρ του Ευαγόρα, την ανάληψη της εξουσίας από τον Ευαγόρα, τη σύγκρουσή του με τους Πέρσες, την Ανταλκίδειο ειρήνη και την αλληλοϋπονόμευση των Περσών στρατηγών Ορόντη και Τιρίβαζου. Την ιστορία της κόρης του Νικοκρέοντος και του ευνούχου Θρασυδαίου του Ηλείου, ο οποίος με συνωμοσία προκάλεσε τον θάνατο του Ευαγόρα και του Πνυταγόρα. Τον συμβουλευτικό λόγο που ο Ισοκράτης έγραψε προς τον γιο του Ευαγόρα Νικοκλής και την αμοιβή που πήρε. Την υπηρεσία του Κυπρίου Στασάνορος στις ανατολικές σατραπείες του κράτους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από τον Πτολεμαίο τον Ηφαιστίωνα πληροφορείται ο Φώτιος ότι υπήρξε Κύπριος συγγραφέας με το όνομα Αρχέλαος ο Κύπριος.
Φθάνοντας στους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες αναφέρει τον Κύπριο επίσκοπο Πάφου Κύριλλο ή Κυριακό, που ήταν ένας από τους 318 πατέρες της Α' Οικουμενικής Συνόδου, περιστατικά από τη ζωή και τα θαύματα του αγίου Σπυρίδωνος και σχολιάζει το έργο του επίσης Κυπρίου επισκόπου Επιφανίου Πανάρια, έργο εκτενές σε τρία βιβλία και 7 τόμους, στο οποίο ο Κύπριος ιεράρχης γράφει εναντίον 80 αιρέσεων. Ο Φώτιος επαινεί το περιεχόμενο του έργου και τη χρησιμότητά του, παρατηρεί όμως ότι υστερεί στη χάρη του λόγου.
Τέλος στο έργο του Λέξεων Συναγωγή παραθέτει λέξεις που αναφέρονται σε κυπριακά πράγματα, όπως: «μοτοφαγία» (θυσία που γινόταν στην κυπριακή Σαλαμίνα), «πάρνοπες» (ονομασία που έδιναν μερικοί στις κυπριακές ακρίδες), «κίταρις» (κόσμημα του κεφαλιού που έμοιαζε με την τιάρα των Περσών βασιλιάδων) και «νησαίη λίθος» (πολύτιμος λίθος από τα κυπριακά μεταλλεία).