Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 20 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Πόλης Χρυσοχούς.

Η Φύτη είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 680 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή της κυμαίνεται μεταξύ 300 και 700 μέτρων, το δε τοπίο είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του Σταυρού της Ψώκας ή ποταμού της Χρυσοχούς που ρέουν κατά τους χειμερινούς κυρίως μήνες.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Κανναβιού (μπεντονίτες και ψαμμίτες), οι άργιλλοι του σχηματισμού Μονής, οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Τέρρα και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη του σχηματισμού των Μαμωνιών και ασβεστούχα.

Η Φύτη δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 640 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, τα όσπρια (κυρίως κουκιά), τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι αχλαδιές, οι μηλιές, οι αμυγδαλιές, λίγες λεμονιές και ελάχιστες ελιές.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Φύτη συνδέεται στα βορειοανατολικά με το χωριό Αναδιού (περί τα 3 χμ.), στα νοτιοδυτικά με το χωριό Λάσα (περί τα 2 χμ.) και στα ανατολικά με το χωριό Κρίτου Μαρόττου (περί το 1,5 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Η Φύτη είναι το κυριότερο κέντρο υφαντικής της επαρχίας Πάφου και ένα από τα σημαντικότερα της Κύπρου. Τα υφαντά που κατασκευάζονται στο χωριό, γνωστά ως «φυδκιώτικα», διακρίνονται για την ποικιλία των σχεδίων τους αλλά και για τους πλούσιους και ζωηρούς χρωματισμούς τους (βλέπε γι’ αυτά στα λήμματα υφαντική, και κέντημα, κεντητική).

Αν και το χωριό απαντάται σε μερικές περιπτώσεις γραμμένο στον τύπο Φοίτη, ωστόσο η ορθή γραφή της ονομασίας του είναι Φύτη. Και τούτο επειδή η ονομασία του χωριού είναι φυτώνυμη, από το αυτοφυές στην Κύπρο φυτό φυτιλίτζ'ιν που απαντάται στην περιοχή.

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, σύμφωνα προς τον ντε Μας Λατρί που το αναφέρει ως Phiti και το περιλαμβάνει στον κατάλογο των φέουδων της περιόδου της Φραγκοκρατίας.

Εξάλλου τα περίφημα φυδκιώτικα υφαντά φαίνεται ότι αποτελούν μακρά παράδοση στον τομέα της υφαντικής που ξεκινά τουλάχιστον από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Η κα Lewis, στο βιβλίο της Α Lady's Impressions of Cyprus in 1893, ομιλεί με ενθουσιασμό για τα εξαίρετα αυτά είδη χειροτεχνίας της Φύτης και της γύρω περιοχής. Στο χωριό ιδρύθηκε και μουσείο υφαντικής τέχνης.

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Δημήτριο.

Το χωριό απέκτησε περιφερειακό αστυνομικό σταθμό από το 1905. Είναι ακόμη σήμερα ένα γραφικό χωριό που διατηρεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό δείγματα της παραδοσιακής λαϊκής αρχιτεκτονικής του. Στην περιοχή μπορεί να συναντήσει κανένας και σήμερα λίγους κατοίκους να ασχολούνται με παραδοσιακές εργασίες, όπως λ.χ. την εργασία ύφανσης στην παλαιά βούφα.