Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Φτερικούδι- Fterikoudi. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς, περί τα 48 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας.

Το Φτερικούδιν είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 980 μέτρων, συγκαταλέγεται δε ανάμεσα στα είκοσι ψηλότερα χωριά της Κύπρου. Η περιοχή του χαρακτηρίζεται από τραχύ και βουνίσιο ανάγλυφο με στενές βαθιές κοιλάδες που οι πλευρές τους είναι απότομες. Απ' όλες τις πλευρές του χωριού ξεπροβάλλουν ψηλές βουνοκορφές, που το ύψος τους ξεπερνά τα 1.100 μέτρα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ρυακιού Φτερικούδιν, παραπόταμου του ποταμού της Περιστερώνας.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες, οι διαβάσες, οι γάββροι και πλαγιογρανίτες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη.

Το Φτερικούδιν δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 700 χιλιοστόμετρα. Στην περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη του χωριού καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, οι αμυγδαλιές, οι φουντουκιές, οι ελιές, οι καρυδιές, οι μηλιές, οι αχλαδιές και λίγα λαχανικά. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκτασή του είναι ακαλλιέργητη και σ' αυτή φυτρώνει ποικίλη άγρια βλάστηση, κυρίως πεύκα, λατζ'ιές, τρεμιθιές, ξισταρκές και μαζιές. Μια μεγάλη έκταση του χωριού, στα βόρεια του οικισμού, καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος Αδελφοί.

Το Φτερικούδιν περιλαμβάνεται στο Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Αναπτύξεως Πιτσιλιάς και έχει ωφεληθεί από αυτό με τη βελτίωση αγροτικών δρόμων και την κατασκευή αναβαθμίδων.

Η οδική σύνδεση του Φτερικουδιού με τα γύρω χωριά γίνεται με μαιανδρικούς δρόμους, εξαιτίας του βουνίσιου ανάγλυφου της περιοχής. Στα νοτιοανατολικά συνδέεται με το χωριό Ασκάς (περί τα 3 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό  Άλωνα (περί τα 5 χμ.). Στα βόρεια συνδέεται με σκυρόστρωτο δρόμο με τον εκδρομικό χώρο Γεφύρι της Παναγιάς (περί τα 15 χμ.), που βρίσκεται μέσα στο δάσος Αδελφοί.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό φαίνεται ότι υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Ieroudi αλλά και ως Iermidi, ονομασίες προφανώς αλλοιωμένες κατά τον Μεσαίωνα.

Το Φτερικούδιν είναι γνωστό ως η περιοχή στην οποία ασκήτευσε ο όσιος Αββακούμ, Κύπριος άγιος, σε άγνωστη εποχή. Στο Φτερικούδιν βρήκε στα 1924 ο Ιωάννης Συκουτρής ανέκδοτη ακολουθία του οσίου Αββακούμ, χωρίς συναξάριο. Στην ακολουθία αναφέρεται ότι ο όσιος Αββακούμ είχε ασκητεύσει ἐν τῷ  ὄρει τῆς Καλαμιθάσης καί Πτερικουδίου.

Βλέπε λήμμα: Αββακούμ ο όσιος

Στο χωριό υπάρχει, βέβαια, εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Αββακούμ, των αρχών του 19ου αιώνα. Ο Αθ. Παπαγεωργίου επισημαίνει μονόκλιτο ναό του 18ου αιώνα, χωρίς τοιχογραφίες. Ο R. Gunnis (1936) αναφέρει ως αξιόλογα τα ξυλόγλυπτα της εκκλησίας του Αγίου Αββακούμ και κυρίως το εικονοστάσιο. Ο G. Jeffery (1918) γράφει ότι η εκκλησία είχε ξανακτιστεί στον χώρο παλαιότερης. Ο ίδιος μνημονεύει και εκκλησία αφιερωμένη στην αγία Παρασκευή, με ενδιαφέρουσες παλαιές εικόνες.

Αναφέρεται επίσης ότι στην περιοχή του χωριού υφίστατο κάποτε μικρό μοναστήρι, αφιερωμένο στην Παναγία, γνωστό σαν Πάνω Μονή (σ' αντίθεση προς την Κάτω Μονή, χωριό σήμερα, περί τα 35 χμ. νοτιοδυτικά της Λευκωσίας). Στην Κάτω Μονή κατέβαιναν κάτοικοι του Φτερικουδιού για εποχιακές γεωργικές εργασίες. Η Κάτω Μονή είναι γνωστό ότι υφίστατο ως οικισμός κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Εάν υπήρχε η αναφερόμενη σχέση με τη θρυλούμενη Πάνω Μονή στην περιοχή του Φτερικουδιού, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι κι αυτό το χωριό υφίστατο τότε.

Σχετικά προς την αναφερόμενη Καλαμιθάσαν στην ακολουθία του οσίου Αββακούμ, η τοπική παράδοση αναφέρει ότι αυτή η Καλαμιθάσα ήταν βασιλικό κτήμα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας۠ το 1570, λέγει η παράδοση, στην Καλαμιθάσα υπήρξε γενναία αντίσταση των Βενετών κατά των Τούρκων εισβολέων που τελικά έκαψαν τον οικισμό۠ όσοι κάτοικοι της Καλαμιθάσας σώθηκαν, έκτισαν στη συνέχεια το σημερινό χωριό Φτερικούδιν. Έτσι η τοπική παράδοση (που πάντως δεν τεκμηριώνεται ιστορικά) θέλει την ίδρυση του Φτερικουδιού λίγο μετά το 1570.

Η Καλαμιθάσα υφίστατο ως οικισμός, κοντά στο Φτερικούδιν, και ο ντε Μας Λατρί την συγκαταλέγει πράγματι μεταξύ των βασιλικών κτημάτων της περιόδου της Φραγκοκρατίας. Ο χάρτης του Κίτσενερ, του 1885, σημειώνει την ύπαρξη λίγων σπιτιών στην Καλαμιθάσα, πράγμα που σημαίνει ότι μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα ζούσαν εκεί λίγοι άνθρωποι.

Το Φτερικούδιν φαίνεται ότι πήρε την ονομασία αυτή από το δασικό φυτό φτερίτζιν  που αυτοφύεται στην περιοχή (από το ίδιο φυτό πήρε την ονομασία του και το χωριό Φτέριχα της επαρχίας Κερύνειας).

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια