Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γνωστή και σημαντική ευγενής μεσαιωνική οικογένεια της Γένουας, που εξέχοντα μέλη της σχετίστηκαν ιδιαίτερα με την Κύπρο το 1373-74, όταν πραγματοποιήθηκε η εισβολή των Γενουατών στο νησί. Αναφέρονται, συγκεκριμένα, τα ακόλουθα πρόσωπα:

1. Ντομένικο ντε Κάμπο Φρεγκόσο: Κατείχε το ανώτατο αξίωμα του δόγη της Γένουας όταν αποφασίστηκε η εκστρατεία των Γενουατών στην Κύπρο που πραγματοποιήθηκε το 1373-74. Μάλιστα ο δόγης Ντομένικο ντε Κάμπο Φρεγκόσο διόρισε ως ναύαρχο κι αρχηγό των δυνάμεων των Γενουατών που θα στελνόταν στην Κύπρο τον αδελφό του Πέτρο ντε Κάμπο Φρεγκόσο.

Η έριδα στην Κύπρο μεταξύ Γενουατών και Βενετών πήρε βίαιη μορφή το 1372, κατά τους εορτασμούς της στέψης του βασιλιά Πέτρου κι ως βασιλιά των Ιεροσολύμων στην Αμμόχωστο. Επενέβησαν οι δυνάμεις του βασιλείου της Κύπρου και υπήρξαν αρκετοί νεκροί, ιδίως μεταξύ των Γενουατών της Αμμοχώστου. Η Γένουα βρήκε την ευκαιρία να εισβάλει στο νησί και μάλιστα κατόρθωσε να εξασφαλίσει και την ευλογία του πάπα, ύστερα από ενέργειες της βασίλισσας της Κύπρου Ελεονώρας* που ήθελε να εκδικηθεί τους Κυπρίους ευγενείς μετά τη δολοφονία του συζύγου της βασιλιά Πέτρου Α'* τον Ιανουάριο του 1369. Στη Γένουα ιδρύθηκε δημόσια μετοχική εταιρεία, η λεγόμενη Μαόνα, η οποία εξέδωσε μετοχές για να εξασφαλίσει τα απαιτούμενα έξοδα της εκστρατείας στην Κύπρο. Από τα αναμενόμενα κέρδη (λεηλασίες, κατασχέσεις θησαυρών, λύτρα, αποζημιώσεις κλπ.), οι μέτοχοι θα διαμοιράζονταν τα 60%. Έτσι, επί ημερών του δόγη ντε Κάμπο Φρεγκόσο, η εκστρατεία πραγματοποιήθηκε. Και τα κέρδη των Γενουατών από την Κύπρο ήταν τεράστια.

2. Πέτρος ντε Κάμπο Φρεγκόσο: Γενουάτης ναύαρχος, αδελφός του δόγη Ντομένικο ντε Κάμπο Φρεγκόσο, από τον οποίο και διορίστηκε αρχηγός του εκστρατευτικού σώματος των Γενουατών που εισέβαλαν στην Κύπρο το 1373-74. Άλλοι τέσσερις Γενουάτες διορίστηκαν βοηθοί του: οι Λούκα Σπινόλα, Γεώργιος Γκιππό, Λανφράνκ Ντόρια και Γρηγόριος ντε Νεγκρόνε. Οι εκστρατευτικές δυνάμεις των Γενουατών αποτελούνταν από στόλο και στρατό ξηράς.

Στην Κύπρο οι δυνάμεις των Γενουατών χτύπησαν τις παράλιες πόλεις που δεν ήταν πολύ καλά οργανωμένες, δηλαδή τη Λεμεσό και την Πάφο, τις οποίες και λεηλάτησαν. Στράφηκαν ύστερα κατά της άριστα οχυρωμένης Αμμοχώστου, στην οποία συγκεντρώθηκαν στο μεταξύ ο βασιλιάς Πέτρος Β', η μητέρα του Ελεονώρα (που είχε προκαλέσει την εισβολή), ο θείος του πρίγκιπας Ιωάννης και πολλοί ευγενείς και ιππότες. Οι δυνάμεις του Πέτρου ντε Κάμπο Φρεγκόσο πολιόρκησαν την Αμμόχωστο με 36 καράβια, όμως αποκρούστηκαν με επιτυχία από τις δυνάμεις του βασιλείου. Σύντομα προτάθηκε να γίνουν διαπραγματεύσεις, οπότε οι Γενουάτες έπεισαν τους υπερασπιστές της Αμμοχώστου οι διαπραγματεύσεις να γίνουν μέσα στο κάστρο της πόλης. Έτσι επιτράπηκε σε αντιπροσωπεία των Γενουατών (που ήταν προσεκτικά επιλεγμένη) να εισέλθει στην Αμμόχωστο, οπότε με τέχνασμα η πόλη κατελήφθη απ' αυτούς, που στο μεταξύ βοηθήθηκαν και από τους υπόλοιπους.

Η Αμμόχωστος λεηλατήθηκε άγρια από τους Γενουάτες που συγκέντρωσαν απ' αυτήν αμύθητο πλούτο. Ο βασιλιάς Πέτρος Β΄, η μητέρα του, ο θείος του Ιωάννης και πολλοί ευγενείς και ιππότες συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.  Όμως σύντομα ο θείος του βασιλιά, ο πρίγκιπας Ιωάννης Β', κατόρθωσε να αποδράσει από την Αμμόχωστο, μεταμφιεσμένος σε χωρικό. Ο άλλος θείος του βασιλιά, ο Ιάκωβος (ο μετέπειτα βασιλιάς Ιάκωβος Α') που ήταν τότε κοντοσταύλης (=αρχιστράτηγος) της Κύπρου, παρέμεινε στην πρωτεύουσα Λευκωσία, εξαναγκασμένος από τους κατοίκους της, που σχεδόν βίαια τον κρατούσαν στην πόλη προκειμένου να την υπερασπιστεί. Αλλά κι αυτός κατόρθωσε να ξεφύγει από τους Λευκωσιάτες και να πάει στην Κερύνεια, της οποίας την άμυνα οργάνωσε.

Οι δυνάμεις του Πέτρου ντε Κάμπο Φρεγκόσο βάδισαν τότε κατά της πρωτεύουσας Λευκωσίας, την οποία επίσης κατέλαβαν χωρίς μεγάλη δυσκολία. Η πόλη λεηλατήθηκε επίσης άγρια.

Όταν, τέλος, ο Πέτρος ντε Κάμπο Φρεγκόσο εστράφη κατά της Κερύνειας, που ήταν το τελευταίο οχυρό του βασιλείου, συνάντησε πλέον ισχυρή και καλά οργανωμένη αντίσταση. Οι δυο θείοι του νεαρού βασιλιά, οι Ιωάννης και Ιάκωβος, κατείχαν αντιστοίχως τα κάστρα του Αγίου Ιλαρίωνος και της Κερύνειας. Εξορμώντας από τον  Άγιο Ιλαρίωνα ο ένας, και ανθιστάμενος αποτελεσματικά στην Κερύνεια ο άλλος, προκάλεσαν στις δυνάμεις των Γενουατών πολλές απώλειες.

Στο μεταξύ οι Γενουάτες είχαν αιχμαλωτίσει και φυλακίσει ευγενείς και ιππότες του βασιλείου. Για να ικανοποιήσουν δε (ως ένα βαθμό) τη δίψα για εκδίκηση της Ελεονώρας, συνέλαβαν και εκτέλεσαν τρεις Κυπρίους ευγενείς, τους δολοφόνους του βασιλιά Πέτρου Α', που ήταν οι Φίλιππος ντ' Ιμπελέν, Ερρίκος ντε Γκιμπλέτ και Ιάκωβος ντε Γκορέλ. Παρά το ότι η συνωμοσία κατά του Πέτρου Α' ήταν πολύ ευρύτερη, οι τρεις αυτοί ευγενείς ήταν εκείνοι που πρώτοι εισήλθαν στο υπνοδωμάτιό του και τον σκότωσαν.

Μέρος του μεγάλου πλούτου, που συγκεντρώθηκε από τις λεηλασίες, εστάλη αμέσως από τον Πέτρο ντε Κάμπο Φρεγκόσο στη Γένουα, αλλά δεν έφθασε εκεί: συνολικά 8 γαλέρες φορτωμένες με θησαυρούς ξεκίνησαν από την Αμμόχωστο, αλλ' ανοικτά της Αγίας Νάπας συνάντησαν σφοδρή θαλασσοταραχή με αποτέλεσμα οι 6 απ' αυτές να πάνε στον βυθό μαζί μ' όλους τους θησαυρούς και τους άντρες που μετέφεραν.

Όταν οι Γενουάτες είδαν ότι δεν μπορούσαν να κάμψουν την αντίσταση στον Άγιο Ιλαρίωνα και στην Κερύνεια (παρά το ότι η πόλη είχε πολιορκηθεί από πολλές δυνάμεις και πολιορκητικές μηχανές), ο ναύαρχος Πέτρος ντε Κάμπο Φρεγκόσο εξανάγκασε τον αιχμάλωτό του νεαρό βασιλιά Πέτρο Β' να διατάξει την παράδοση της Κερύνειας. Μεταξύ των όρων που ετέθησαν και συμφωνήθηκαν ήταν η εγγύηση της ασφάλειας του υπερασπιστή της Κερύνειας Ιακώβου και η ασφαλής μετάβασή του στην Ευρώπη. Η πόλη τελικά παρεδόθη κι ο Ιάκωβος αναχώρησε με καράβι, οικογενειακώς.  Όμως παρά τη συμφωνία και τις προσωπικές υποσχέσεις του Πέτρου ντε Κάμπο Φρεγκόσο, ο Ιάκωβος κυνηγήθηκε από τους Γενουάτες και συνελήφθη στη Ρόδο, απ' όπου εστάλη αιχμάλωτος στη Γένουα. Εκεί έζησε σε αιχμαλωσία αρκετά χρόνια κι εκεί γεννήθηκε και ο γιος του Ιανός, μετέπειτα βασιλιάς της Κύπρου.

Μετά την κατάληψη και της Κερύνειας, οι Γενουάτες κυριάρχησαν πλήρως. Από θέση απόλυτης ισχύος πλέον, επέβαλαν τους όρους τους στον βασιλιά της Κύπρου, που δεν μπορούσε να μη τους αποδεχθεί. Οι όροι αυτοί βασικά προνοούσαν για καταβολή, εκ μέρους της Κύπρου, τεραστίων οικονομικών αποζημιώσεων και για διασφάλιση των προνομίων και των ελευθεριών των Γενουατών εμπόρων που ζούσαν στην Κύπρο. Οι Γενουάτες αποφάσισαν επίσης ότι έπρεπε να παραμείνει στη δική τους κατοχή η Αμμόχωστος. Η πόλη αυτή, μετά το ισχυρότατο πλήγμα που δέχθηκε από τους Γενουάτες το 1373-74, δεν μπόρεσε να ξαναβρεί την προηγούμενη αίγλη της. Αντίθετα, άρχισε πλέον να παρακμάζει. Παρέμεινε δε στα χέρια των Γενουατών για πολλά χρόνια, μέχρι το 1464, οπότε την ανακατέλαβε ο βασιλιάς Ιάκωβος Β' ο Νόθος.

Πριν αναχωρήσουν από την Κύπρο οι Γενουάτες φρόντισαν να βρουν διάφορους τρόπους για εξασφάλισή τους έναντι των Κυπρίων που είχαν συμφωνήσει να καταβάλουν τεράστιες οικονομικές αποζημιώσεις. Μεταξύ άλλων, συγκέντρωσαν ένα μεγάλο αριθμό νεαρών ευγενών, που τους έστειλαν στη Γένουα ως ομήρους.

Στον πόλεμο στην Κύπρο ο Πέτρος ντε Κάμπο Φρεγκόσο χρησιμοποίησε και δυνάμεις μισθοφορικές, διαφόρων εθνικοτήτων. Επίσης, προσπάθησε με αρκετή επιτυχία να προσελκύσει Κυπρίους και βασικά Κυπρίους δουλοπάροικους στους οποίους χάρισε την ελευθερία. Για ν' αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση οι αρχές του βασιλείου της Κύπρου πρόσφεραν επίσης την ελευθερία σε Κυπρίους δουλοπάροικους που θα πολεμούσαν κατά των Γενουατών.

Αυτές οι παραχωρήσεις ελευθερίας ωφέλησαν αρκετούς Κυπρίους, ενώ ακόμη και κατάδικοι απολύθηκαν από τις φυλακές προκειμένου να πολεμήσουν. Ωστόσο η εισβολή των Γενουατών έπληξε καίρια την Κύπρο, περιόρισε την ανεξαρτησία της κι άφησε στους κατοίκους της, πλούσιους και μη, ένα τεράστιο οικονομικό βάρος, με αρνητικές βέβαια επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής.

3. Αντριόλα ντε Κάμπο Φρεγκόσο: Κόρη του ναυάρχου Πέτρου ντε Κάμπο Φρεγκόσο. Μετά τον πόλεμο των Γενουατών στην Κύπρο, η Αντριόλα αυτή παντρεύτηκε έναν νεαρό ευγενή από την Κύπρο, τον Ιωάννη ντε Νόρες, μέλος της μεγάλης μεσαιωνικής οικογένειας ντε Νόρες της Κύπρου. Ο γάμος έγινε στη Γένουα, όπου ο Ιωάννης ντε Νόρες (ή Τζανότ, γιος του Ιακώβου ντε Νόρες, τουρκοπουλιέρη επί βασιλείας του Πέτρου Α'), είχε κρατηθεί με πολλούς άλλους ως όμηρος των Γενουατών. Αργότερα η Αντριόλα ντε Κάμπο Φρεγκόσο εγκαταστάθηκε μαζί με τον σύζυγό της στην Κύπρο και ζούσε για κάποιο διάστημα στην Κερύνεια.

4. Θωμάς ντε Κάμπο Φρεγκόσο: Γιος του ναυάρχου Πέτρου ντε Κάμπο Φρεγκόσο και αδελφός της προαναφερθείσας Αντριόλας ντε Κάμπο Φρεγκόσο. Αυτός ο Θωμάς ντε Κάμπο Φρεγκόσο συνέβαλε, το 1402, στην εξουδετέρωση της μυστικής προσπάθειας του βασιλιά Ιανού (1398-1432) να ανακαταλάβει την Αμμόχωστο που εξακολουθούσε να κατέχεται από τους Γενουάτες.

Το 1402 ο Θωμάς ντε Κάμπο Φρεγκόσο βρισκόταν στην Κερύνεια, όπου είχε επισκεφθεί την αδελφή του Αντριόλα, που ήταν παντρεμένη με τον Κύπριο ευγενή Ιωάννη ντε Νόρες, όπως λέγει ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 631). Εκεί έτυχε να πληροφορηθεί ότι είχε ετοιμαστεί μυστικό σχέδιο για κατάληψη της Αμμοχώστου από τις δυνάμεις του βασιλείου, κι εκδίωξη των Γενουατών. Ήδη, στην πόλη της Αμμοχώστου είχαν εισέλθει μεταμφιεσμένοι άνδρες έμπιστοι στον βασιλιά, μάλιστα μεταξύ αυτών ήταν κι ο Πέτρος Μαχαιράς, αδελφός του γνωστού χρονογράφου (ο χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς κι ο μεγαλύτερος αδελφός του Νικόλαος, ας σημειωθεί ότι ήταν γραμματικοί του προαναφερθέντος ευγενούς Ιωάννη ντε Νόρες).

Ο Θωμάς ντε Κάμπο Φρεγκόσο, όταν άκουσε τις πληροφορίες αυτές, και όντας Γενουάτης ο ίδιος, ξεκίνησε αμέσως για την Αμμόχωστο προκειμένου να προειδοποιήσει τους συμπατριώτες του. Ο βασιλιάς Ιανός πληροφορήθηκε για την προσπάθεια του Θωμά και έστειλε μερικούς άνδρες του να τον βρουν και να τον εμποδίσουν να φθάσει στην Αμμόχωστο. Πράγματι, αυτοί τον βρήκαν καθ' οδόν. Ο Θωμάς ντε Κάμπο Φρεγκόσο κατόρθωσε όμως να τους πείσει ότι δεν πήγαινε στην Αμμόχωστο αλλά στο χωριό Στρογγυλός «για δουλειές της αδελφής του» (ο Στρογγυλός ήταν ιδιωτικό φέουδο που ανήκε στον γαμπρό του Ιωάννη ντε Νόρες, σύζυγο της Αντριόλας).  Έτσι του επετράπη να συνεχίσει και κατόρθωσε να φθάσει στην Αμμόχωστο. Εκεί προειδοποίησε τους Γενουάτες για την ύπαρξη σχεδίου κατάληψης της πόλης από τον Ιανό.  Άρχισαν αμέσως έρευνες και συλλήψεις και σύντομα το σχέδιο αποκαλύφθηκε και εξουδετερώθηκε.

Το σχέδιο προέβλεπε δράση ομάδας μέσα στην πόλη της Αμμοχώστου, στην οποία είχαν εισέλθει σταδιακά, μεταμφιεσμένοι, αρκετοί άνθρωποι έμπιστοι του βασιλιά Ιανού. Αυτοί θ' άνοιγαν την πύλη αφού θα εξουδετέρωναν τη φρουρά, σε ανύποπτο χρόνο, ενώ ταυτόχρονα οι βασιλικές δυνάμεις θ' ανέμεναν απ' έξω για να εισέλθουν, μια συγκεκριμένη νύχτα. Με τη σύλληψη όμως της ομάδας που βρισκόταν ήδη μέσα στην Αμμόχωστο, το όλο σχέδιο απέτυχε. Οι συλληφθέντες από τους Γενουάτες βασανίστηκαν άγρια και τελικά 28 άτομα εκτελέστηκαν, άλλα με αποκεφαλισμό και άλλα με απαγχονισμό καί ἐκλαίαν τους oἱ  Ἀμοχουστιανοί, όπως γράφει ο Μαχαιράς. Ο αδελφός του χρονογράφου, ο Πέτρος Μαχαιράς, αναγνωρίστηκε από τον Θωμά ντε Κάμπο Φρεγκόσο. Λόγω της σχέσης των δυο αδελφών του με την οικογένεια των ντε Νόρες, ο Θωμάς βοήθησε τον Πέτρο Μαχαιρά να αποφύγει τον θάνατο, βγάζοντάς τον έξω από την Αμμόχωστο.